حفظ الصحه ناصری تألیف محمد کاظم گیلانى مشهور به ملک الاطباء، که با تصحیح و تحقیق دکتر رسول چوپانى منتشر شده است. این اثر به امر ناصر‌الدین شاه قاجار به رشته تحریر درآمده است.
معرفی کتاب حفظ الصحه ناصری
گذشته از آموزه‌هاى بهداشتى و پزشکى در کتاب حفظ الصحه، نقدها و نکوهش‌هاى بى‌پرده ملک الاطباء نشان‌دهنده بخشى از حیات اجتماعى طب ایرانى در واپسین دم رونق و کاربرد همگانى آن است؛ آن هم از زبان حکیمى که از راه نزدیکى با کانون قدرت سیاسى، چه بسا از چند و چون این طب در جامعه و زمان خود، آگاهى بیشتر و گسترده‌ترى داشته است.
فهرست کتاب حفظ الصحه ناصری
- مقاله اول داراى هشت فصل است که تدابیر مربوط به سته ضروریه در شش فصل نخست آن و تدابیر مربوط به مباشرت زنان و حمام، در دو فصل بعدى بیان شده است.
- مقاله دوم در سه باب تدبیر اطفال، جوانان و پیران، به تدابیر بدنى به مقتضاى هر سن مى‌پردازد.
- مقاله سوم، شش باب دارد و تدابیر لازم در مزاج‌هاى غیرمعتدل (مزاج‌هاى حار، بارد، رطب و یابس) و پس از آن تدابیر افراد بسیار فربه و بسیار لاغر را بیان مى‌کند.
- مقاله چهارم در دو باب، به تدبیر مسافران زمینى و دریایى و حفظ صحت اعضاى گوناگون بدن (دماغ، چشم، گوش، دندان، دل، معده، جگر) و نیز تدبیر دست و پا در سرما اختصاص یافته است.
- خاتمه کتاب شامل ده فائده است، بدین‌سان که نه فائده نخست آن، سود و زیان و شرایط مصرف خوراکى‌هاى رایج به ترتیب شامل انواع حبوب، گوشت‌ها، تخم‌ها، شیر و لبنیات، میوه‌ها، سبزى‌ها و شیرینى‌هاى طبیعى را بیان مى‌کند. فائده دهم به بیان پیدایش و بروز علامات هشدار دهنده‌اى مى‌پردازد که پیشاپیش دال بر بیمارى‌اند.
پس از پایان فائده‌هاى یاد شده، نویسنده چند ادویه جدید مانند نارجیل بحرى، ساکودانه، کیاکو، چلاپا را نام مى‌برد و سپس به دو ترکیب دارویى به نام حب جاودان و معجون حافظ العمر که خود وى با دواهاى قدیمى و جدید ساخته بوده، اشاره مى‌کند و براى آن منافع چندى از حفظ حرارت غریزیه و رطوبت اصلیه و منع عفونت اخلاط گرفته تا حفظ صحت و دفع اکثر امراض برمى‌شمارد. البته در کتاب هیچ سرنخ و نشانى از اجزاى این دارو یا نحوه مصرف آنها پیدا نیست.
دانلود بخش هایی از کتاب حفظ الصحه ناصری
نویسنده یا مترجم
- نویسنده: محمد کاظم گیلانى
- ترجمه: دکتر رسول چوپانی
