یکی از باورهای شایعی که امروزه در بین مردم بسیار رواج پیدا کرده، نوشیدن روزانه 8 لیوان آب، جهت حفظ سلامتی و یا نوشیدن آب در صبح ناشتا برای پاکسازی بدن و دفع سموم از بدن است. حال ما در این پست قصد داریم این موضوع را از دیدگاه طب سنتی مورد بررسی قرار دهیم.
اهمیت نوشیدن روزانه آب
از آنجا که بخش مهمی از فعالیت‌های طبیعی و عملکردی بدن از جمله دفع سموم و مواد زائد، حمل موادمغذی، ایجاد رطوبت برای گوش و حلق و … به آب وابسته است، بنابراین نوشیدن روزانه آب و سایر مایعات در حد متعادل و کافی از اهمیت بالایی برخوردار است و بدون نوشیدن آب ادامه حیات امکان‌پذیر نخواهد بود. اما آیا واقعاً می‌دانید که روزانه چه میزان آب و مایعات باید مصرف کنید؟ آیا به قدر کافی آب دریافت می‌نمایید؟
روزانه چه مقدار آب باید نوشید؟
همه روزه در طی تنفس، تعریق و ادرار و اجابت مزاج، مقداری از آب بدن از دست می‌رود که برای عملکرد مطلوب بدن باید ذخایر آبی از دسته رفته با مصرف غذا‌ها و نوشیدنی‌های حاوی مایعات، تجدید و بازسازی گردد.
- از دیدگاه طب سنتی، میزان نوشیدن آب در افراد مختلف متفاوت است و نوشیدن آب باید متناسب با نیاز بدن و احساس تشنگی فرد باشد، نه بیشتر و نه کمتر.
- اگر رنگ ادرار شفاف و زرد روشن باشد و حداقل روزانه 5-4 نوبت دفع ادرار داشته باشد، نیاز به نوشیدن آب اضافه نیست.
- اگر رنگ ادار تیره و کدر باشد و حجم آن کم شده و دفع آن با سوزش همراه باشد، باید علی رغم میل باطنی، آب و مایعات بیشتری در روز نوشید.
توصیه مهم در نوشیدن آب: طب ایرانی بر این باور است که نوشیدن آب خالص و خیلی سرد برای بدن مضر است و بهتر است آب مصرفی به صورت ولرم نوشیده شود.
عوامل مؤثر بر میزان نیاز روزانه بدن به نوشیدن آب
میزان نیاز روزانه هر فرد بسته به فعالیت و شرایط روزانه متغیر است و ممکن است در روز یک فرد در مقایسه با فرد دیگر نیاز بیشتری به آب پیدا کند که در زیر به برخی از این عوامل اشاره می‌شود:
انجام ورزش و فعالیت‌های جسمی سنگین: انجام ورزش یا هر فعالیت جسمی دیگری که باعث شود عرق کنید، نیاز به نوشیدن آب اضافی برای جبران از دست رفتن مایعات را از بدن را ایجاد می‌کند.
آب و هوا و اقلیم محل زندگی: آب و هوای گرم یا مرطوب باعث عرق کردن و دفع رطوبت بدن و آب و هوای سرد و کوهستانی باعث تکرر ادرار و تنفس سریع می‌گردد که در هر دو حالت، نیاز بدن به دریافت آب و مایعات دیگر بالا می‌رود.
ابتلاء به برخی از بیماری‌ها: در هنگام ابتلاء به تب، استفراغ یا اسهال، بدن مایعات بیشتری را از دست داده و در این موارد باید آب بیشتری نوشید.
بارداری و شیردهی: زنان باردار یا شیرده نیاز به نوشیدن مایعات اضافی برای حفظ میزان طبیعی آب بدن (هیدراتاسیون) دارند.
آیا باید روزانه 8 لیوان آب بنوشیم؟
از دیدگاه طب ایرانی، دستورالعمل‌ها و توصیه‌های رفتاری و غذایی باید متناسب با مزاج و شرایط جسمی فرد باشد و هیچ گاه نوشیدن مقدار مشخصی آب برای همه افراد جامعه توصیه نمی‌شود.
اما متأسفانه درمورد آب عقایدی به اشتباه وارد فرهنگ مردم شده و در ذهن‌ها نهادینه شده است که حتی در پزشکی رایج هم به تأیید نرسیده است. برای مثال درمورد اینکه گفته می‌شود باید روزی 8 تا ۱۰ لیوان آب بنوشیم، هیچ مقاله علمی در این خصوص وجود ندارد.
پس:
در حالت کلی، فرمول واحدی برای همه افراد در خصوص میزان مصرف روزانه آب و سایر مایعات توصیه نمی‌شود. از طرفی هم لزومی ندارد که به اصطلاح نوشیدن ۸ لیوان آب یا بیشتر اکتفاء کنید. بلکه برحسب نیاز بدن خود آب مصرف کنید، نه بیشتر و نه کمتر.
عوارض نوشیدن بیش از اندازه آب
توصیه می شود افراد بر تشنگی صبر کنند تا هنگامی که مطمئن شوند تشنگی‌شان راستین است و سپس آب بنوشند.
- نوشیدن آب بیش از نیاز طبیعی و واقعی بدن، عوارض زیاد و آزاردهنده‌ای همچون ضعف و سستی اعصاب، معده و کبد، بدرنگی پوست رخ و بدن، کاهش حافظه و کند ذهنی، آبریزش‌های مرضی و نزله‌ها، ورم دست‌ها و پاها و زیر چشم‌ها و گاهی مشکلات کبدی پیچیده را به همراه می‌آورد.
- مصرف زیاد آب مزاج افراد را سرد و تر می‌کند، بنابراین مصرف آن به شرط وجود عطش ضروری است البته ممکن است وجود عطش در برخی از افراد از نوع عطش کاذب باشد که باید مورد بررسی قرار گیرد.
- حتی مصرف بی رویه آب و یا جایگزین کردن آن به جای وعده‌های غذایی تحت نام آب درمانی، از دیدگاه طب سنتی، کاملاً غیر منطقی بوده و می‌تواند عوارض فراوان گوارشی و کلیوی ایجاد نماید.
طب سنتی در چه زمانی نوشیدن مقادیر زیاد آب را توصیه می‌کند؟
- تنها مواردی که بیماران را به نوشیدن مقادیر زیاد آب و مایعات می‌کنیم، زمانی است که فرد مبتلا به بیماری‌های کلیوی مانند سنگ کلیه یا عفونت کلیه باشد.
- افراد دارای سنگ یا عفونت کلیه، به خصوص آن‌هایی که دارای طبع سرد و‌تر هستند، می‌توانند گاهی بر اساس مزاج و طبع خود مقداری عرق نعناع، رازیانه و… را به آب اضافه نمایند تا بدین ترتیب مزاج سرد و تر آب را تا حدودی تغییر داده و متعادل سازند.
آیا نوشیدن آب در صبح ناشتا، صحیح است؟
بسیاری از مردم گمان می‌کنند که اگر صبح ناشتا 1 یا 2 لیوان آب بنوشند به پاکسازی بدن و دفع سموم از بدن کمک می‌کند. اما از دیدگاه طب ایرانی این باور نادرست است؛ چون:
- نوشیدن آب در صبح ناشتا، باعث ضعف عملکرد معده و کبد شده و در دراز مدت مشکلاتی را برای فرد ایجاد می‌کند.
- همچنین اگر آب به صورت ناشتا به خصوص خنک مصرف شود، می‌تواند اعضای اصلی بدن را دچار سوء مزاج کند. به اعصاب صدمه می‌زند و در درازمدت می‌تواند باعث بیماری‌هایی مثل پارکینسون و لرزش دست شود.
پس برای پاکسازی بدن چه بنوشیم؟
جهت پاکسازی بدن، بهتر است صبح ناشتا، یک استکان آب جوش را با آب لیموی تازه (نصف لیمو کفایت می‌کند) و یک قاشق مرباخوری عسل بنوشید. البته این کار نیز مداوم نباشد.
یک روش دیگر برای پاکسازی بدن عبارت است از نوشیدن یک لیوان آب جوش، همراه با یک قاشق غذاخوری خاکشیر در صبح ناشتا.
ایستاده آب ننوشید!!!
آب را باید در جرعه‌های کوچک، در حالت نشسته و دست‌کم در سه نفس نوشید و میان جرعه‌ها نفس کشید. اگر آب را در جرعه‌های کوچک، آرام و نشسته ننوشید، بدن شما نمی‌تواند اسید بدن را با آب کافی رقیق کند و این احتمالاً باعث اتفاقات ناخوشایندی خواهد شد.
- نوشیدن آب به صورت ایستاده باعث ایجاد ضربه شدید به انتهای مری شده و در طولانی مدت اسفکتر انتهای مری و ابتدای معده شل و سفت می‌شود. در نهایت این اتفاق منجر به یک بیماری به نام GERD (بیماری رفلکس مری) می‌شود.
- با ایستاده نوشیدن آب بالانس مایعات در بدن شما بهم خورده و این موضوع اغلب منجر به تجمع آب در مفاصل و تحریک آرتریت می‌گردد.
- زمانی که آب را سریع و ایستاده مینوشید آب مستقیما و با سرعت به دیواره معده شما می‌پاشد. این شوک در بلند مدت دیواره معده و دستگاه گوارشی شما را نابود می‌کند.
- البته در برخی منابع ذکر شده که در روز ایستاده آب بنوشید و در شب نشسته، اما ما در حالت کلی، توصیه بر این داریم که تا حدامکان آب را در حالت نشسته بنوشید، خصوصاً در شب هنگام.
منبع: گردآوری شده توسط تیم محتوایی طبایع (با سپاس از دکتر فاطمه معینی)
