شیر تازه دوشیده‌شده و گرم، سریع هضم می‌شود. اما اگر سرد باشد، هضم کندی دارد. لذا بهتر است گرم مصرف شود. مصرف زیاد و هر روزه آن، در بیماری‌های عصبی خصوصا بیماری‌های ناشی از بلغم مضر است.
ترکیب شیر با زرده تخم مرغ، کاکائو، انواع میوه مانند موز و انبه و نیز آب میوه‌ها مانند آب هویج، نه تنها به افزایش خاصیت و تقویت آن کمک نمی‌کند، بلکه سبب اختلال در هضم آن شده و فضولاتی را در بدن ایجاد می‌نماید که سبب ایجاد انواع بیماری‌ها می‌شود. شیر را می‌توان با خرما، عسل، چهار مغز (فندق، پسته، بادام و گردو) و نیز با ادویه‌جاتی مانند زنجبیل، هل یا دارچین مخلوط و میل کرد.
شیر را نباید با مواد زیر مصرف کرد:
- مواد غذایی ترش، شور
- گوشت‌ها
- تخم مرغ
- ماهی
- ترب و تربچه
- پیاز
- میوه‌های تازه
- سبزیجات و حبوبات
ملاحظات مصرف شیر
- اگر که مزاج گرم دارید، بهتر است شیر را با مقدار کمی شکر یا قند بخورید.
- اگر مزاج سرد دارید توصیه می‌شود شیر را به صورت گرم و به همراه عسل (شیر و عسل) یا پودر زنجبیل یا دارچین میل کنید.
- نوشیدن شیر با شکر، نیکوکننده رنگ رخسار است و باعث خوشرنگی چهره می‌شود. خصوصا در مزاج‌های گرم و خشک. البته در افرادی که معده‌های ضعیفی دارند، در مصرف آن دقت نمایند.
- نوشیدن آن با شکر، خصوصا به صورت فرنی یا شیر برنج، چاق‌کننده است علی‌الخصوص در مزاج‌های گرم و خشک.
در مورد اکثر شیرها خصوصا شیر بز، این نکته حائز اهمیت است که باید آن را پس از جوشاندن مصرف نمود. به اندازه یک چهارم حجم آن، آب اضافه نمایید. سپس روی حرارت بسیار ملایم قرار دهید تا آب اضافه شده تبخیر شود.
- مصرف شیر، در مراحل اولیه بیماری‌های تب دار مضر است و در مراحل انتهایی بیماری می‌تواند مفید باشد.
- در صورتی که با همان مقدار یا مقداری بیشتر آب مخلوط‌شده میل شود، ادرار بسیاری ایجاد کرده و به تنقیه مجاری ادراری کمک می‌نماید.
- مصرف شیر برنج و فرنی تهیه شده از شیر گاو، باعث طول عمر و نیکویی رنگ رخسار می‌شود.
- مصرف آن همراه با خرما و گردو موجب رفع لاغری، نیکویی رنگ رخسار، تقویت میل جنسی و تقویت نطفه می‌شود.
- از زیاده‌روی در مصرف بپرهیزید زیرا باعث سنگ کلیه و سنگ مثانه، احتمال ابتلای بیشتر به شپش، ایجاد برص (ویتیلیگو، پیسی) می‌شود. برای اصلاح نسبی و کاهش بروز عوارض فوق، بهتر است همراه با عسل یا شکر میل شود.
جلوگیری از نفخ پس از مصرف شیر
شیر به خودی خود، طبیعتی گرم مایل به اعتدال دارد اما بدلیل رطوبت زیادی که دارد می‌تواند در بدن ایجاد سردی نماید. بویژه افرادی که دستگاه گوارش سردی دارند با خوردن آن دچار نفخ شده و ترجیح می‌دهند از مصرف آن صرف نظر نمایند. برای پیشگیری از عوارض بهتر است آن را تا قبل از ظهر استفاده نماییم. بهتر است آن را گرم کرده و با عسل میل کنیم. در افرادی که دیابت دارند یا به هر دلیلی نمی‌خواهند عسل مصرف کنند، با دارچین یا زنجبیل استفاده نمایند. به افرادی که با این روش هم دچار نفخ می‌شوند، توصیه می‌شود هر بار آن را به مقدار کم در حد یک سوم یا یک چهارم لیوان مصرف نمایند.
مصرف شیر حیواناتی که شرایط زیر را داشته باشند جایز نیست
- حیوانی که به تازگی بچه‌اش مرده یا سقط شده است.
- حیوان بسیار لاغر
- حیوان بیمار
- حیوان حامله
- حیوان تازه زاییده
- در ضمن استفاده از شیری که از زمان دوشیدنش بیش از ۲ تا ۴ ساعت گذشته باشد، توصیه نمی‌شود.
این نکات قابل توجه مسئولین و دست اندرکاران مربوطه است که ان‌شاالله شیرهای مفیدی در اختیار مردم قرار گیرد.
با تشکر از همکاران متخصص طب سنتی سرکار خانم دکتر الهام قدمی یزدی و سرکار خانم دکتر فاطمه نجات بخش برای تهیه این مطلب
