فواید ورزش در طب سنتی

چرا باید ورزش کنیم؟

ریاضت یا ورزش در طب سنتی ایران اهمیت فراوانی دارد به طوری که حکیم بوعلی سینا در کتاب قانون در بحث تدابیر مشترک، مهم ترین تدبیر در تندرستی را در درجه نخست، ورزش کردن و سپس تدبیر غذا و تدبیر خواب می داند و از این رو سخن خود را با تدبیر ورزش آغاز می کند.

اما چرا ورزش به این حد مهم است؟ زندگی بدون صرف غذا محال است و غذایی که تمامی آن به طور کامل مورد استفاده بدن قرار گیرد معمولا وجود ندارد بلکه در هر مرحله از مراحل هضم بخشی از آن به صورت ماده زاید در می آید و طبیعت می کوشد آن را از طریق مدفوع، ادرار، عرق و راههای دیگر از بدن دفع کند. اما همیشه مقدار کمی از این مواد زاید دفع نمی شوند و در بدن باقی می مانند که به مرور زمان تجمع پیدا کرده، سبب بیماری می شوند، به این جهت چاره ای جز خارج نمودن آنها از بدن وجود ندارد، اما اگر اخراج این مواد به وسیله دارو مد نظر باشد باید آگاه بود که هیچ دارویی حتی گیاهی بدون ضرر نیست زیرا دارو در عین حال که مواد زاید را می راند، بخشی هر چند اندکی از اخلاط و مواد مورد نیاز و ضروری را نیز دفع می نماید و بر اثر آن، نیروی اندام ها و قوت بدن کاهش می یابد لذا بهترین راه برای دفع این مواد زاید، ورزش و حرکت بدنی است.

در پزشکی ایرانی ورزش چنین تعریف می شود: حرکتی است تابع اراده و هر گاه که انسان ورزش کند، اندام هایش از حرکت گرم شده و حرارت غریزی بر می افروزد تازه می شود. ابن سینا ورزش را حرکتی می داند که منجر به سریع شدن و عظیم شدن تنفس گردد.

ورزش چگونه مواد مضر را از بدن دفع می کند؟

ورزش، حرارت ملایم پدید می‌ آورد و مواد دفعی را روز به روز می‌ گدازد و به طور منظم و مرتب آنها را از جای خود می‌ لغزاند و به بیرون راندن آنها کمک می‌کند و نمی‌ گذارد هر روز قسمتی باقی بماند و جمع شود و تأثیر بدی بگذارد. گرمای ایجاد شده ناشی از حرکت، باعث رقیق شدن فضولات و دفع آن ها به کمک عرق می شود. قدرت ورزش در دفع مواد دفعی، محدود است و دامنه اش، 24 ساعت گذشته را فرا می گیرد. بنابراین برای بهره برداری صحیح از ورزش، انجام ورزش روزانه ضروری است اگرچه ورزش های متناوب یا هفتگی هم خالی از فایده نیستند. به جهت تمثیل، نقش ورزش برای بدن مانند باد زدن آتش فروخفته است که باعث می شود آتش زیر خاکستر حرارت غریزی، شعله ور شود. به این حالت در کتب طبّ قدیم، انعاش یا انتعاش (تازه کردن، تقویت کردن) گفته می شود.

ورزش تولید حرارت می‌کند و حرارت غریزی را افزونی می‌دهد. این فایده مهم ورزش، یعنی برافروختن حرارت غریزی به ما توضیح می دهد که چرا ورزش در درمان افسردگی و سایر بیماری های روحی و روانی، سندروم های خستگی مزمن، کمبود میل و توان زناشویی، خواب آلودگی و کسالت، انواع کم خونی؛ بسیاری از بیماری های مزمن و طول کشیده، سرطان ها، و … مؤثر است. بر اثر ورزش، مفاصل، وترها، رباط‌ها و عضلات محکم می‌گردند و از تاثيرپذيری در امان می مانند.

ورزش چگونه به جذب بهتر غذا کمک می کند؟

اندام‌ها بر اثر ورزش، برای پذیرش غذا آمادگی بیشتری می‌یابند، زیرا مواد دفعی آنها دفع شده و جای غذا خالی مانده است. نیروهای جاذبه و دافعه اعضای بدن بر اثر ورزش به حركت درمی‌آیند، اندام‌ها به نرمش درمی‌آیند، رطوبت‌های بدن رقیق می‌گردند و مسامات (منافذ ریز بدن) فراخ‌تر می‌شوند. همچنین ورزش موجب از بین رفتن رطوبات غیر طبیعی بدن می شود. کم شدن رطوبت بدن، بافت پیه و چربی را کوچک می کند. همچنین با افزایش حرارت داخلی، بافت های بلغمی رو به پختگی می روند و این یعنی تبدیل بافت های سردتر و مرطوب تر مثل چربی به بافت های گرم تر مثل خون و عضله. ورزش باعث تقویت و اصلاح کل بدن می شود، به شرطی که به افراط کشیده نشود.