گلاب را می توان معجزه طبیعت نامید که علاوه بر مصرف خوراکی، خواص و فواید بسیاری نیز در این عصاره نهفته است که در درمان بسیاری از دردها و بیماری ها می‌تواند مثمرثمر باشد.
البته این خواص درمانی تنها در گلاب های باکیفیت یافت می شود و نباید از این ماده خوشبو که در کشور به صورت فراوان یافت می شود غافل ماند. بنابراین اگر میخواهید با خواص این عصاره جادویی که تاکنون از آن بی‌خبر بودید، آشنا شوید و همچنین بدانید که طبع گلاب سرد است یا گرم این پست را از دست ندهید.
نکات مهمی که باید در مورد گلاب بدانید…
- گلاب یا ماءالورد در واقع مایع حاصل از تقطیر گلبرگ‌های گل سرخ با نام علمی Rosa damascena از خانواده Rosaceae است که معمولا در اواخر اردیبهشت و خرداد برای عرق گیری جمع آوری می‌شوند.
- در طب سنتی ایرانی طبع گلاب را مرکب القوی و مایل به سردی می‌دانند.
- مرکب القوی یعنی طبع گلاب به صورتی است که اگر سرد مزاج آن را میل کند بدنش گرم، و اگر گرم مزاج آن را میل کند، بدنش سردی می‌گیرد.
- گلاب معروف ترین نوع عرقیات است که از گل سرخ گرفته می شود. گفته می شود که حضرت محمد(ص) از عطر این گل استفاده می نمودند و به همین دلیل گل سرخ را با نام گل محمدی نیز می شناسند.
- بعد از سکنجبین، گلاب بیشترین مصرف را در بین مردم در قدیم داشته و امروزه نیز مصرف فراوانی دارد.
- گلاب یکی از نوشیدنی های پرمصرف در طب سنتی است. از آنجایی که گلاب طبع میانه تا حدودی رو به خنکی دارد. بنابراین برای اکثر افراد مصرف آن توصیه می شود و عارضه خاصی ندارد.
طبع گلاب
در متن بالا در خصوص گلاب نکاتی را بیان کردیم. اما نکته‌ای که وجود دارد آن است که شاید همچنان پاسخ این که طبع گلاب چیست برای شما گنگ باشد. اگر بخواهیم به طور واضح‌تری بیان کنیم که گلاب گرم است یا سرد باید بگوییم که به طور کلی طبع گلاب گرم و معتدل است. این معتدل بودن دقیقا همان معنایی را دارد که در متن بالا به آن اشاره شد. یعنی طبع گلاب به صورتی است که اگر سرد مزاج آن را میل کند بدنش گرم، و اگر گرم مزاج آن را میل کند، بدنش سردی می‌گیرد.
مروری بر خواص و فواید بی نظیر گلاب در طب سنتی
- گلاب تقویت کننده مغز، قلب، دهانه معده و قوت‌های بدنی است.
- در طب سنتی آشامیدن گلاب در درمان درد معده، روده ها، کبد و طحال کاربرد دارد.
- همچنین غرغره کردن آن برای گرفتگی صدا، خشونت حلق و التهابات و زخم‌های دهان استفاده می‌گردد.
- در افرادی که به علت گرمی مزاج، دچار خشکی مخاط و خونریزی (مثلاً در لثه یا مخاط دهان و بینی) می شوند، خوردن، استنشاق کردن (مکش از طریق بینی) و دهان شویه با گلاب بسیار توصیه می شود.
- از سویی دیگر بوییدن گلاب، در درمان سردرد، درد چشم، تقویت مغز و مفرح و نشاط آور موثر است.
- استفاده موضعی از لوسیون‌های گل سرخ و همچنین گلاب برای رفع بدبویی عرق، التیام زخم ها، پاک کنندگی پوست و رطوبت بخشی به آن موثر است.
- گلاب با بازکردن منافذ سطح پوست و کمک به خروج ترشحات به درمان آکنه و بثورات پوستی کمک می‌کند و می‌توان به عنوان یک ماسک خوب در انواع پوست‌ها از آن استفاده کرد.
- یکی از مهمترین خواص گلاب ایجاد آرامش و نشاط در بدن می‌باشد؛ شاید به همین دلیل است که در مراسم عزاداری از آن استفاده می شود.
- بنابراین مصرف خوراکی و یا بوییدن گلاب به دلیل تقویت قلب و مغز می‌تواند عملکرد سیستم ایمنی بدن را افزایش دهد و از سویی منجر به کاهش ابتلا به بیماری‌ها شود.
- برای کاهش استرس و اضطراب شدید بخار گلاب استنشاق کنید. گلاب را در یک ظرف پهن بریزید و در اتاقی که در آن می خوابید قرار دهید. گلاب اثر آرام بخش دارد.
- از آنجایی که طبع گلاب رو به خنکی است برای سوزش مجاری ادراری هم مفید است.
- در خیلی از موارد، سوزش ادرار به دلیل عفونت نبوده بلکه به دلیل گرمی مزاج یا افزایش ماده صفرا در خون و ادرار می‌باشد که گلاب در این موارد کمک کننده خوبی است.
- کسانی که در معرض حرارت بالای مزاج می باشند (استرس، عصبانیت زیاد، بی‌خوابی، گرمی مزاج پایه، مصرف گرمی جات، فصول یا مناطق گرمسیر)، از مصرف گلاب یا شستشوی بدن با گلاب نفع زیادتری می برند.
عوارض مصرف بیش از اندازه گلاب
- مقدار مصرف گلاب براساس منابع طب سنتی تا ۱۸ مثقال ذکر شده است.
- بنابراین مصرف بیش از اندازه گلاب می‌تواند منجر به کاهش قوای جنسی و همچنین سفیدی مو‌ها شود.
- برای اصلاح عوارض فوق، مصرف جلاب که در واقع شربتی از گلاب، شکر و کمی زعفران است در طب ایرانی توصیه می‌شود.
موارد منع مصرف گلاب
اگر چه گلاب عرقی با خواص بسیار بالا و جادویی شناخته شده است اما موارد منع مصرف در آن نیز به چشم می‌خورد. به همین دلیل افراد زیر بهتر است از گلاب استفاده نکنند:
- افرادی که دچار اسهال شدید هستند.
- افرادی که زخم گوارشی و نفخ شدید دارند.
- همچنین کسانی که دچار بواسیر یا هموروئید می باشند.
تفاوت انواع مختلف گلاب
- برای تهیه گلاب، مقدار مشخصی از گل محمدی را درون دیگ آب جوش می‌ریزند و آن را تقطیر می‌کنند تا پس از مدتی گلاب به دست آید.
- تفاوت انواع مختلف گلاب، در میزان گل محمدی است که برای تولید آن استفاده شده‌است.
- در ادامه تعدادی از انواع گلاب را برای آشنایی هر چه بیشتر شما معرفی خواهیم کرد.
گلاب سنگین یا گلاب ممتاز
- گلاب سنگین یا گلاب ممتاز، نوعی گلاب درجه یک است که از تقطیر بین ۳۰ تا ۳۵ کیلوگرم گل محمدی به همراه ۸۰ لیتر آب به دست می‌آید.
- در نتیجه این فرایند، ۴۰ لیتر گلاب ممتاز به دست می‌آید.
- کیفیت این گلاب بسیار بالاست و غلظت خوبی نیز دارد، به همین دلیل می‌توان برای مصارف خانگی از آن استفاده کرد.
گلاب سبک
در تهیه گلاب سبک، از حدود ۱۵ تا ۲۰ کیلوگرم گل محمدی استفاده می‌شود و از غلظت کمتری برخوردار است.
گلاب دو آتیشه
- اگر بعد از یک بار انجام فرایند گلاب‌گیری، مجددا به گلاب به دست آمده گل محمدی اضافه شود و فرایند تقطیر دوباره روی آن تکرار شود، گلاب دو آتیشه به دست می‌آید.
- غلظت گلاب دو آتیشه بسیار بالاست و طعم تلخی دارد و بیشتر در مصارف درمانی کاربرد دارد.
گلاب سه آتیشه
اگر فرایند گلاب‌گیری برای بار سوم انجام شود، گلاب سه آتیشه به دست می‌آید که معمولاً به مقدار بسیار کم تولید شده و برای مصارف خاص از آن استفاده می‌شود.
گلاب رقیق به نام پس آب
در صورتی که بعد از فرایند گلاب‌گیری، روی تفاله‌های گل محمدی آب بریزیم و عمل تقطیر را مجددا انجام دهیم، گلاب رقیقی به نام پس آب تولید می‌شود که کیفیت پایین و عطر کمی دارد.
نتیجه
گلاب دارای خواص جادویی است و از آن در زمینه‌های مختلف دارویی و درمانی استفاده می‌شود. علاوه بر زمینه‌های دارویی گلاب در طبخ انواع غذا و شیرینی درست کردن دسر و… کاربرد دارد. در این مقاله علاوه بر بررسی خواص این محصول توضحاتی در خصوص این که گلاب سرد است یا گرم داده شده است. امیدواریم استفاده از این مقاله مفید بوده باشد.
منبع: با تشکر از دکتر محبوبه رئیس زاده متخصص داروسازی سنتی و عضو هیات علمی دانشکده طب سنتی کرمان
