لازم است انسان به غذا و نوع خوردن و آشامیدن خود با دیده تحقیق بنگرد. عدم توجه به نوع تغذیه هم صدمات مادی و معنوی و هم صدمات جسمی و روحی جبران‌‌ناپذیری به دنبال خواهد داشت و روند زندگی را تا حدودی دچار اختلال خواهد کرد. ما در این پست قصد داریم از نگاه طب سنتی مقوله «خوردن و آشامیدن» را به عنوان یکی از اصول ضروری شش‌گانه برای داشتن زندگی سالم، مورد بررسی قرار دهیم و نکات لازم را در این خصوص بیان نماییم. پس در ادامه بحث با ما همراه باشید.
اهمیت خوردن و آشامیدن از منظر طب سنتی و طب اسلامی
اهمیت تغذیه و نوع خوردن و آشامیدن، به قدری زیاد است که در قرآن نیز به آن اشاره شده و در برخی آیات از خوراکی‌هایی مانند عسل، زیتون، انگور، انجیر، انار، خرما و ماهی تازه نام برده شده است. نظیر آیه 24 عبس و 19 کهف، 157 اعراف و 145 انعام، و 173 بقره و… که دربردارنده دستورات تغذیه‌ای نیز هستند. اثرات شفابخشی عسل در آیات 68 و 69 نحل بیان شده است. این خوراکی‌ها در طب سنتی نیز ارزش زیادی دارند.
بدن ما دائماً در حال تحلیل است و اگر این تحلیل‌ها از راه مصرف غذا و نوشیدن آب جبران نشود، انسان از بین خواهد رفت. در مکتب طب ایرانی بهترین آب‌ها برای نوشیدن، آبی است که در بسترش سنگ باشد، از جنوب به شمال یا از مشرق به مغرب باشد و از بلندی سرازیر شود و خفیف‌الوزن باشد. حکیم گیلانی می‌فرمایند: «آشامیدن آب برای ترطیب بدن، ترویح حرارت غریزی و روح حیوانی، طراوت و صفای رنگ و نرمی بدن و… لازم است».
نوع مواد غذایی مصرفی بر خصوصیات جسمی و روانی افراد تاثیرگذار است، بنابراین نوع مواد غذایی و زمان مصرف آنها نیز باید به گونه‌ای تنظیم شود که به حفظ شرایط پایدار بدن کمک کند.
دسته‌بندی غذاها از منظر طب سنتی
در طب سنتی، غذاها به دسته‌هایی تقسیم می‌شوند که از نظر عملکرد در بدن، خاص هستند، این دسته‌ها بدین شرح می‌باشند:
- اول غذای لطیف، غذایی است که به سرعت هضم می‌شود مثل زرده تخم‌مرغ نیم برشت. این دسته از غذاها برای افرادی که به تازگی از بیماری بهبود یافته‌اند مناسب است.
- دوم غذای کثیف، غذایی است در هم فشرده، هضم آن سخت است و مواد زائد آنها هم زیاد است مثل گوشت گوساله. این دسته از غذاها برای افرادی که کار بدنی سنگین انجام می‌دهند مناسب است.
- سوم غذای معتدل، غذایی که برای افراد با مزاج معتدل و فعالیت متوسط مناسب است.
- چهارم غذای صالح الکیموس، غذایی است که خوردن آن اخلاط صالحه و متعادل در بدن ایجاد می‌کند و مزاج فرد را تغییر فاحش نمی‌دهد.
- پنجم غذای فاسدالکیموس، غذایی که میزان کمی خون یا میزان زیادی صفرا تولید می‌کند و اخلاط غیرمعتدل از آنها حاصل می‌شود مثل فست‌فودها.
- ششم غذای کثیرالغذا، غذایی که انرژی زیادی در بدن تولید می‌کند.
- هفتم غذای قلیل الغذا، غذایی که ارزش غذایی پایینی دارد و فقط شکم پُرکن است.
رابطه بین نوع تغذیه و مزاج افراد
مزاج درواقع به معنای کیفیتی است که در نتیجه کنش و واکنش بین کیفیت‌های متضاد عناصر چهارگانه (آب، خاک، هوا و آتش) ایجاد می‌شود. مزاج بین انسان‌ها، طیف بسیار گسترده‌ای دارد، طوری که مزاج هیچ دو فردی دقیقا یکسان نیست. مواد غذایی نیز مانند بدن انسان از ارکان چهارگانه تشکیل شده‌اند و هر کدام کیفیت و مزاج خاص خود را دارند.
این موضوع باعث می‌شود نوع موادغذایی و نوع نوشیدنی مصرفی بر خصوصیات جسمی و روحی افراد تاثیر بگذارد. چنانچه برخی اظهار می‌دارند با خوردن مواد غذایی با طبیعت گرم مثل خرما، دارچین، زنجبیل و انجیر دچار خشکی دهان و گاهی سوزش و خارش یا یبوست می‌شوند یا با خوردن مواد غذایی با طبیعت سرد مثل لیمو، اسفناج، خیار، کدو و امثال آن سست و بی‌حال شده یا دچار نفخ شکم می‌شوند و آب از دهانشان جاری خواهد‌شد اما در عین مقابل با خوردن مواد غذایی گرم، مثل انجیر، زیره، دارچین و زنجبیل علائم فوق در ایشان برطرف می‌شود.
بنابراین برای حفظ تعادل عملکرد اعضا و بافت‌های مختلف بدن، هر فرد باید از مواد غذایی مناسب با توجه به مزاج خود استفاده کند.
حرف آخر …
در طب سنتی علاوه بر تأکید بر مبحث خوردن و آشامیدن و نوع تغذیه مصرفی، دستورات تغذیه‌ای متعددی نیز وجود دارد، مانند رعایت ترتیب هنگام خوردن خوراکی‌های متنوع، انتخاب ظروف مناسب برای طبخ غذاهای مختلف، غذا نخوردن با شکم پر، جویدن کامل غذا، دوری از پرخوری و… در این‌باره ابن سینا در قانون اشاره می‌کند: «امتلاء (پرخوری) شدید، همیشه کشنده است، چه از غذا باشد چه از نوشیدنی».
برای دیدن سایر اصول شش گانه (ستّه ضروریه) طب سنتی روی لینک‌های زیر کلیک کنید
- اصل اول سته ضروریه – استفراغ و احتباس
- اصل دوم سته ضروریه – اعراض نفسانی
- اصل سوم سته ضروریه – هوا
- اصل چهارم سته ضروریه – حرکت و سکون
- اصل پنجم سته ضروریه – خواب و بیداری
