ضرورت تدبیر حالت خواب و بیداری انسان

آفرینش انسان، به گونه‌ای است که نمی‌تواند پیوسته در فعالیت باشد. انسان به استراحت، رفع خستگی و تجدید قوا نیاز دارد. از دیگر اصول طب اسلامی و سنتی که سبب حفظ تندرستی می‌شود، تدبیر خواب و بیداری و ایجاد توازن و تعادل میان آن دوست و اختلال در هر یک، بیماری‌های روحی و جسمی را در پی دارد.

حقیقت و ضرورت خواب

روح و جسم انسان، هنگام بیداری و فعالیت‌های پیوسته، به تدریج دچار تحلیل و ضعف و سستی می‌شود. از این رو انسان به حالتی نیاز دارد که این مشکلات را جبران کند.

• خواب، نوعی جدایی روح از بدن است؛ اما نه به گونه کامل. در این هنگام روح از بدن جدا می‌شود و جز شعاع کم‌رنگی از آن، بر بدن نمی‌تابد. دستگاه ادراک و شعور از کار می‌افتد و انسان از حس و حرکت باز می‌ماند. هر چند بخشی از فعالیت‌های ضروری مانند ضربان قلب، گردش خون، تنفس و … ادامه می‌یابند.
• از منظر قرآن، خواب پیش از آن که یک پدیده جسمانی باشد، امری روحانی (جدایی روح از جسم) است.

چگونگی و آداب خوابیدن

کسی که آداب خوابیدن را به خوبی رعایت کند، از سلامت جسمی برخوردار می شود و خواب‌دیدن او نیز خوب و دور از هر گونه آشفتگی است.

• بر اساس آداب اسلامی، بیدار شدن نباید ناگهانی باشد، زیرا میان بلند شدن از بستر به صورت ناگهانی و مخاطرات قلبی، ارتباط وجود دارد. آدمی باید پس از بیدار شدن از خواب، با چشم باز اندکی دراز بکشد، سپس به حالت سجده در آید و آن گاه برخیزد.
• یکی از توصیه‌های دینی، سحرخیزی و شب زنده‌داری است. بیدار ماندن در این زمان، افزون بر رشد روحی و معنوی انسان، فواید بسیاری برای جسم انسان دارد.

آثار و فواید درمانی خواب طبیعی

خواب نشانه قدرت خدای والا بر همه هستی داران و نعمتی الهی است که همه موجودات زنده، برای تجدید قوا و به دست آوردن آمادگی برای ادامه حرکت و تلاش، پیوسته به آن نیاز دارند. خواب متناسب و آرام، جسم و روح انسان را آرامش می‌بخشد و راز سلامتی، طول عمر و دوام نشاط است. اگر خواب نباشد، روح و جسم جانداران به سرعت پژمرده و فرسوده می‌شود و پیری و شکستگی به سراغ آنان می‌آید.

آسیب شناسی خواب نادرست

خواب طبیعی و به هنگام، آثار و برکات خوبی برای بدن و سلامتی جسمی و روحی انسان دارد. خواب زیاد و خارج از حد اعتدال، پیامدهای ناگواری در پی خواهد داشت. تواب افراطی، با احتباس حرارت غریزی، قوّت‎‌ها را می‌کاهد و نیروی نفسانی را کُند و کم احساس و مغز را نیز سنگین می‌کند.

• خواب زیاد، برای افراد سرد مزاج و رطوبتی، بیشتر مضرّ است. زیرا افزون بر افزایش رطوبت، به علّت کم شدن تحلیل موادّ و احتباس حرارت غریزی، سرما را نیز می‌افزاید و بیماری‌های ناشی از آن‌ها را افزایش می‌دهد.
• هنگام خواب، حرارت غریزی به سوی درون بدن گرایش می‌یابد، پس باید غذایی باشد که آن را هضم کند، وگرنه به هضم خود بدن خواهد پرداخت و پیامد آن، کاهش قوای بدنی، لاغی و ضعف و سردی بدن خواهد بود.
• چنانچه هنگام خواب، شکم ار غذاهای سنگین انباشته باشد، هضم آن دچار مشکل می‌شود و بدن به سردی می‌گراید.