آیا مدام و بی دلیل مضطرب و نگرانید؟ مشکل بی‌خوابی، کم شدن بی دلیل وزن، لرزش بدن یا تپش قلب زیاد و ریزش مو دارید؟ و یا اغلب زیاد عرق می‌کنید و عصبی هستید؟ اگر این نشانه‌ها را دارید ممکن است غده تیروئیدتان مقصر باشد و دچار پرکاری تیروئید شده باشید؛ پس برای آشنایی بیشتر با علل و علائم و تدابیر درمانی این عارضه، ادامه مطلب را از دست ندهید.
پرکاری تیروئید چه وضعیتی است؟
غده تيروئيد افراد سالم به ميزان كافی دو هورمون تيروكسين و تری‌يدوتيرونين (T4 و T3) می‌سازد كه در اعمال مهم بدن اثر می‌گذارد. اين هورمون‌ها سوخت و ساز بدن را از جمله آن كه چه مقداری كالری مصرف كنيم، چه مقدار احساس گرما كنيم و وزن ما را تنظيم می‌كنند.
- در واقع پرکاری تیروئید وضعیتی است که در آن، غده‌ی تیروئید بیش از حد فعال است و مقادیر بیش از حدی از هورمون تیروئید را تولید می‌کند.
- وقتی تیروئید بیشتر از حالت عادی فعالیت کند، می‌تواند باعث مشکلات زیادی شود همچون استرس، عصبانیت، لرزش دست و عرق بیش از حد و … .
- بیماری پرکاری تیروئید در میان کسانی که سابقه خانوادگی دارند، بیشتر اتفاق می‌افتد. پس اگر در فامیل، نزدیکان شما این بیماری را دارند، آن‌را حتما با پزشک در میان بگذارید.
- از منظر طب سنتی، صفراوی‌ها غالباً دچار پرکاری تیروئید می‌شوند و با مراعات نکته‌های انتهای بحث، می‌توانند بهبودی خویش را بازیابند.
چرا تیروئید ما پرکار می‌شود؟
از دلایل ابتلاء به پرکاری تیروئید، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فشارهای عصبی و اختلالات روانی (مانند اضطراب، استرس، ترس، تندخویی و زودرنجی)
- کمبود ید در بدن
- سبک زندگی و نوع رژیم غذایی
- مصرف برخی از داروها، از جمله داروهای لاغری، داروهای آميودارون و محلول لوگول
- ابتلا به بیماری گریوز (گواتر سمی که با اختلال در سیستم ایمنی بدن همراه است و باعث تولید آنتی بادی‌هایی می‌شود که به غده تیروئید حمله و باعث ترشح بیش از حد هورمون‌های تیروئیدی می‌شوند).
- التهاب تیروئید پس از زایمان
- اما به طور کلی، دلیل اصلی بروز این بیماری از منظر طب سنتی، غلبه صفرا می‌باشد.
پرکاری تیروئید با چه علائمی همراه است؟
اگرچه علل متفاوتی برای پركاری تيروئيد وجود دارد اما علائم و نشانه‌های آن مشابه است:
- کاهش سریع وزن با وجود مصرف غذای زیاد (به علت افزایش سوخت و ساز بدن)
نکته: بعضی از بيماران مبتلا به پرکاری تیروئید، دچار افزايش وزن می‌شوند كه علت آن افزايش بيش از حد اشتها می‌باشد.
- افزایش سرعت ضربان قلب (بیش از 100 دفعه در هر دقیقه)
- استرس، نگرانی و تحریک پذیری، زودرنجی (مشکلات عصبی)
- نازکی و حساس شدن پوست
- ایجاد لرزش‌هایی خفیف در بدن خصوصاً دست‌ها
- حساسیت به گرما و عدم تحمل آن، خصوصا برای جوانان و افزایش میل جنسی
- عرق کردن بیشتر از حالت عادی
- تغییراتی در عادات ماهیانه خانم‌ها ( کاهش خونریزی پریودی)
- خستگی و کمبود انرژی و ضعف در عضلات
- غلظت خون و افزایش تدریجی فشار خون
- نمایان شدن غده تیروئید در حالی که مقداری هم ورم کرده است.
- بروز اختلالاتی در خوابیدن
- مو‌ها نرم و شکننده و دچار ریزش می‌شود (کم کاری و پرکاری تیروئید هر دو سبب ریزش مو می‌شوند)
- بزرگ شدن سینه‌ها خصوصاً مردان
- ورم موضعی در پاها و ورم نوک انگشتان
- بیرون زدگی چشم‌ها
- اسهال
پرکاری تیروئید با چه عوارضی همراه خواهد بود؟
در صورتی که پرکاری تیروئید درمان نشود می‌تواند عوارض جدی و خطرناکی به دنبال داشته باشد که این عوارض عمدتاً به قلب مربوط می‌شوند. برخی از اثرات منفی پرکاری تیروئید کنترل نشده، عبارتند از:
- نارسایی قلبی یا ایست ناگهانی قلب
- بیماری گواتر
- اگزوفتالمی در چشم‌ها (بیرون زدگی چشم‌ها از حدقه)
- فشارخون بالا
- خطر بروز آرتروز مفاصل یا پوکی استخوان
تدابیر کمک کننده به کنترل و درمان پرکاری تیرویید در طب سنتی
برای درمان پرکاری تیروئید باید براساس قدم‌های زیر پیش رفت:
1) مزاج رو اصلاح کنید
از آن‌جایی که در طب سنتی، پرکاری تیروئید، ناشی از افزایش صفرا در بدن است، اصلاح طبع و پاکسازی خلط غالب بدن (خلط صفرا) بسیار اهمیت دارد، بنابراین مبتلایان به پرکاری تیروئید باید مصرف مواد غذایی با طبع گرم و خشک را در رژیم غذایی خود محدود کنند.
چی نخوریم؟
- میزان نمک مصرفی خود را کنترل کنید (چه نمک دریا چه نمک هیمالیا) (بدن روزانه به 5 گرم نمک احتیاج دارد، یک قاشق چایخوری کوچک معادل 1.8 گرم نمک و یک قاشق مرباخوری سرپر حاوی 10.1 گرم نمک است).
- لطفا دور فست فودها و غذاهای صنعتی که حاوی نمک و سدیم کلراید بالا هستند را خط بکشید (نهایتاً ماهی 1 یا دوبار)
- شکر و غذاهای فرآوری‌شده و کنسروی و کافئین را کمتر مصرف کنید چون باعث افزایش سوخت و ساز بدن می‌شوند.
- از پرخوری و درهم خوری بپرهیزید.
- مصرف لبنیات پر چرب، غذاهای سرخ شده و شیرینی نیز باید تا جای ممکن محدود کنید.
- از مصرف ادویه‌جات خیلی گرم پرهیز کنید.
- مصرف انواع چای‌های سبز، سیاه و سفید و نوشیدنی‌های کافئین دار مانند قهوه را به کمترین حد ممکن برسانید و حتی قطع کنید.
- به‌شدت از مصرف قرص‌های کدئین‌دار پرهیز شود.
- سیگار را ترک کنید
- زیاد شکلات خصوصاً نوع کاکائویی آن را نخورید.
چی بخوریم؟
- مواد غذایی حاوی سلنیوم را در برنامه غذایی خود بگنجانید (سبوس برنج یا گندم، تخمه آفالبگردان ترجیحاً کم نمک، میگو، گردو و ..
- در پرکاری تیروئید، مصرف متعادل گل کلم، کلم پیچ، هلو، کلم بروکلی و شلغم مجاز است.
- روزانه 6 تا 7 استکان کوچک شیربادام بخورید یا از بادام خام ایرانی بدون پوست استفاده کنید، چون در این بیماری امکان بروز پوکی و ضعف استخوان وجود دارد و بادام کلسیم بالایی را داراست.
- از زرشک و انار یا آب شیرین آن‌ها بهره ببرید.
- عسلاب بنوشید.
- خوردن فالوده سیب و گلاب هم برای این افراد مفید است.
- در فصول گرم، خاکشیر خشک را روی هندوانه پاشیده میل نمایند.
- از خوراکی‌های مفید برای افراد دچار پرکاری تیروئید می‌توان به توت خشک، برگه زردآلو، میوه‌هایی مانند هلو، سیب، گریپ فروت، لیموشیرین، انجیر، انگور، انواع جوانه‌ها، زیتون، آجیل بدون نمک، مویز، کشمش، آلو سیاه، قیسی و … اشاره کرد.
- از گیاهانی که ضد التهاب هستند همچون رزماری، ریحان، و پونه کوهی در پخت غذاهای خود استفاده کنید.
- از مواد غذایی حاوی ویتامین D3 استفاده کنید.
2) مشکلات روحی و روانی خود را برطرف کنید
اصلاح سبک زندگی و رفع مشکلات روانی نقش موثری در بهبود این عارضه دارد. در مواقع اضطراب و تنش عصبی تدابیر زیر را به کار ببندید:
- دم و بازدم عمیق چندین بار در روز
- بوییدن گلهای خوشبو و رایحه درمانی با اسانس اسطوخودوس، گل سرخ
- استفاده از دمنوش گیاهان آرامبخش مانند به لیمو، گل ساعتی، بابونه، اسطوخودوس و …
- مصرف فالوده سیب با عرق بیدمشک
- استفاده از رنگ‌های آرامش بخش
- عدم حضور در محیط‌های پرتنش
3) باز هم مقوله مهم خواب فراموش نشود
- مبتلایان به این عارضه باید ساعات خواب خود را تنظیم کنند، به طوری که از ساعت 10 الی 11 شب بخوابند و حدود 6 الی7 صبح از خواب برخیزند.
4) از تدابیر خانگی بهره ببرید
- ماساژ گلو و اطراف آن با روغن‌هایی خنک و معتدل مانند گل بنفشه، نیلوفر و گل سرخ به درمان پرکاری تیروئید بسیار کمک می‌کند.
- مصرف خاکشیر، خرفه و تخم شربتی به صورت شربت مبتلایان به پرکاری تیروئید پیشنهاد می‌شود.
- و اگر ندول باشد: تخم خیار، تخم خربزه، تخم خرفه، تخم کاسنی و تخم گشنیز و اگر سرد مزاج هستید به جای گشنیز، تخم شوید یا تخم گرمک) را نیمکوب کرده و در کمی عرق کاسنی و شاه تره بخیسانید و روزی یک تا دو فنجان کوچک از عصاره صاف شده آن میل کنید، که برای پاکسازی و دقع اخلاط مفید است، اما مقطعی استفاده کنید نه مدام و همیشگی.
- از اشتغال زیر آفتاب پرهیز شود و در ساعاتی که گرما شدید است (مثلاً از ۱۰- ۱۱ صبح تا ۳-۴ عصر) زیر آفتاب نروید.
- از نزدیکی بیش از اندازه و طولانی بپرهیزید.
نکته: حجامت عام و حجامت (زیر چانه) و بادکش لغزان زیر گلو و زالودرمانی و … بهتر است به صورت درمان مکمل در کنار داروهای تجویز شده، توسط پزشک متخصص استفاده شوند.
حرف پایانی
بسياری از بيمارانی كه برای پركاری تيروئيد درمان می‌شوند اغلب دچار كم‌كاری دائم تيروئيد می‌شوند، پس در این زمینه، داروهای خود را به موقع و طبق دستور استفاده کنید و نکات و تدابیر فوق را نیز مدنظر قرار دهید و جهت جلوگیری از عوارض ثانویه این بیماری همیشه با پزشک خود در ارتباط بوده و نکات لازم را رعایت کنید.
