بادکش درمانی
بادکش کردن یا حجامت خشک یک روش درمانی است که در آن جهت بادکش گذاری ، تعدادی فنجان یا لیوان که می‌تواند شیشه‌ای یا از جنس دیگر مثل چوب بامبو یا سفالی باشد، برای ایجاد مکش روی پوست بیمار گذاشته می‌شود.
این مکش درواقع با جمع کردن خون در ناحیه‌ای که فنجان‌ها روی پوست قرار داده می‌شوند، تنش عضلانی را کاهش داده، جریان خون کل بدن را بهبود می‌بخشد و به ترمیم سلول‌ها در بدن کمک می‌کند.
انواع روش های بادکش گذاری
بادکش گذاری مانند هر روش درمانی دیگر تنها زمانی مفید است که به شیوه صحیح انجام شود. انتخاب موضع مناسب جهت بادکش، شدت مکش پوست، تعداد لیوان های بکار رفته، مدت زمان مکش هر لیوان و … برای افراد با شرایط سنی و مزاجی مختلف متفاوت است. انتخاب این موارد باید به تشخیص طبیب با تجربه صورت گیرد.
هرچقدر رطوبت بدن بیشتر باشد تعداد لیوان‌های بکار رفته و شدت مکش لیوان‌ها می‌بایست بیشتر باشد. بهتر است بدن های سرد را قبل از بادکش با روغن‌های گرم مانند کنجد و زیتون چرب کرد. اگر عضلات و پوست نرم و مملو از رطوبت باشد می‌توان از روش بادکش لغزان نیز استفاده کرد.
بادکش ثابت
در این روش، لیوان یا لیوان ها در طول مدت زمان مشخصى به طور ثابت روى پوست بدن بیمار قرار گرفته و پس از تمام شدن زمان بادکش، از بدن جدا مى‌شوند. مثلاً بادکش وسیع کتف و کمر که در درمان کمردردها و رفع خستگى مزمن کاربرد دارد.
بادکش متناوب (منقطع)
گاهى براى جلوگیرى از کبودى موضع یا براى جلوگیرى از عوارض بادکش هاى خاص، مثلاً روى پوست صورت و گونه، از بادکش متناوب استفاده مى شود.
به این صورت که پس از ایجاد خلاء و ثابت شدن لیوان روى پوست پس از ۳ تا ۵ ثانیه، لیوان از روى پوست جدا شده، دوباره هواگیرى مى‌شود و روى پوست گذاشته مى‌شود. عمل تثبیت و جدا کردن لیوان بین ۲۰ تا ۴۰ مرحله تکرار مى‌شود.
از این نوع بادکش مى‌توان در آماده کردن موضع حجامت تر و بادکش نقاط مختلف صورت استفاده کرد.
بادکش متحرک یا لغزان:
در بادکش متحرک، قبل از بادکش گذارى، موضع را روغن مالى می‌کنیم.برای روغن مالى مى‌توان از روغن‌هاى طبیعى نظیر روغن زیتون، روغن کنجد، روغن بادام تلخ یا روغن سیاه دانه استفاده کرد.
- پس از روغن مالى، بادکش را روى بدن ثابت مى‌کنیم و سپس به آرامى آن را با دست روى بدن به حرکت درمی‌آوریم.
- این عمل باعث گرمى (سرخى) موضعى مى‌شود و در رفع اسپاسم‌هاى عضلانى و خستگى مفرط بسیار مؤثر است.
تذکر۱: در بادکش متحرک، افرادى که داراى جوش‌هاى متعدد پوستى هستند، احتیاط کنند.
تذکر۲: در تمام بادکش‌ها حتماً از لیوان هاى سالم و بدون ترک استفاده کنید، زیرا لبه‌هاى ترک خورده و شکسته‌ى لیوان ممکن است بریدگی‌هاى شدید ایجاد کند.
تذکر۳: کبودی‌هاى ناشى از بادکش، واکنش طبیعى بدن است و جاى نگرانى ندارد و طی ۵ تا ۱۰ روز کاملاً رفع می‌شود.
- براى رفع سریع تر این کبودی‌ها می‌توان از ماساژ موضع بادکش، بلافاصله پس از بادکش گذارى استفاده کرد.
- با کنترل پوست بیمار و تنظیم مدت زمان بادکش می‌توانید از کبودى شدید پوست جلوگیرى کنید.
تذکر۴: در صورتى که بیمار در موقع بادکش گذارى دچار حالات تهوع و سرگیجه و عرق سرد شد، بلافاصله بادکش را از بدن جدا کنید و بیمار را به پهلوى راست بخوابانید و پاهاى او را به داخل شکم خم کنید.
علایم نام برده در چند دقیقه کاملاً رفع خواهند شد. براى رفع سریع تر علایم می‌توانید از یک قاشق عسل خوراکى به صورت مکیدن یا یک لیوان شربت عسل استفاده کنید.
تذکر ۵: ایجاد تاول روى پوست بیمار پس از بادکش گذارى چند علت عمده دارد:
- ضعف و سستى پوست بیمار
- زیاد بودن فشار منفى ایجاد شده
- طولانى بودن مدت زمان بادکش
بنابراین با کنترل وضعیت پوست در مدت زمان بادکش و تنظیم مدت زمان بادکش و میزان خلاء ایجاد شده، می‌شود تا حد زیادى از این مسأله جلوگیرى کرد.
تذکر۶: میزان بادکش در افراد لاغر و ضعیف، کم تر از افراد چاق باید باشد، زیرا بادکش شدید پوست افراد لاغر باعث تورم بافتى (التهاب) و اسپاسم (گرفتگى) عضلانى این افراد می‌شود.
دستگاه‌هاى Cupping therapy (دردکش)
امروزه جهت بادکش درمانى، دستگاه هاى Cupping therapy (دردکش) ساخته شده است که طرز استفاده از این دستگاه به این صورت مى باشد:
- جهت استفاده از دستگاه دردکش، ابتدا موضع بادکش را با روغن‌هایى مثل: روغن زیتون، روغن سیاه دانه یا روغن بادام تلخ به مدت ۵ دقیقه ماساژ دهید.
- سپس دستگاه مکنده را به پشت لیوان متصل کرده و با چند بار مکش، با ایجاد خلاء لیوان را روى بدن ثابت کنید.
- سپس دستگاه مکنده را از لیوان جدا کرده و جهت اطمینان دریچه‌ى لیوان را کمى به داخل فشار دهید.
- مدت زمان لازم براى بادکش گذارى به طور متوسط ۱۰ دقیقه است. البته این زمان براى کودکان و بعضى از بیماران که داراى پوستى سست و نازک هستند تا ۵ دقیقه کاهش مى یابد.
- مدت زمان بادکش تیروئید و کبد کم تر از ۱۰ دقیقه است.
- در صورت مشاهده‌ى کبودى زیاد یا تاول هاى پوستى کوچک، بادکش را خاتمه دهید.
- در صورت ایجاد تاول به هیچ وجه آن‌ها را دستکارى نکنید و با عسل روى آن ها را پانسمان نمایید.
- جهت ایجاد خلاء مناسب در افرادى که بدنى پر مو دارند، بهتر است موهاى موضع بادکش، قبل از بادکش گذارى تراشیده شود.
- بعد از اتمام مدت زمان لازم، با کشیدن سوپاپ انتهاى لیوان، آن را از بدن جدا می‌کنیم.
- جهت رفع کبودى احتمالى می‌توان موضع را کمى ماساژ داد.
- جهت جلوگیرى از انتقال بیماری‌هاى قارچى و پوستى بهتر است هر فرد از لیوان مخصوص خود براى بادکش استفاده کند و در صورت در دسترس نبودن، لیوان‌ها را قبل از استفاده‌ى مجدد ضدعفونى کنید.
- جهت افزایش عمر مفید دستگاه هر چند وقت یک بار قطعات دستگاه را باز کنید، تمیز و روغن کارى کنید و دوباره مورد استفاده قرار دهید.
- دوره ى درمان با بادکش به طور متوسط ۷ تا ۱۴ جلسه ى یک روز در میان است و در بعضى بیمارى هاى مزمن تا ۴۰ جلسه نیز باید ادامه یابد.
موارد منع انجام بادکش
- روی محل‌های فعلی فتق (اگر بیمار سابقه فتق دارد و از ترمیم کامل آن مطمین نیستیم هم بهتر است در انجام بادکش احتیاط کنیم)
- بادکش مستقیم ستون فقرات کودکان خردسال.
- شاید مهم‌ترین مورد منع استفاده از بادکش، در نواحی شکم و کمر زنان باردار است که ممکن است منجر به تحریک انقباضات رحمی شود.
نکات مهم بادکش گذاری
- در بیماری های مختلف، معمولاً یک بار بادکش انداختن در هر روز کفایت می‌کند. در بعضی موارد خاص ممکن است نیاز به تکرار آن در طول روز باشد (مثلا در مورد سنگ کلیه ای که در مسیر حالب در حال حرکت است، با جا به جا شدن سنگ و عوض شدن محل درد، می‌توان نقاط جدید را بادکش کرد).
- بادکش بیش از حد می‌تواند منجر به آزردگی پوست شود.
- بروز چند عدد تاول در محل بادکش طبیعی است و بعد از چند روز خود به خود بهبود می‌یابند. توجه داشته باشید که تاول‌های ناشی از بادکش خیلی دیر جذب می‌شوند، لذا بهتر است آن‌ها را به آرامی تخلیه کنید.
- میزان مکش لیوان در افراد لاغر و ضعیف باید کمتر از افراد چاق باشد؛ زیرا بادکش شدید پوست آن‌ها، باعث تورم بافتی (التهاب) و اسپاسم (گرفتگی) عضلانی می‌شود.
- طبع بادکش، گرم و خشک است.
- بادکش برخی نواحی مانند پهلوها یا پشت کاسه زانو دردناک است و باید در انجام آن‌ها احتیاط کرد.
توجه: تشخیص نوع بادکش درمانی یا روش بادکش گذاری یا به اصطلاح خودمان اینکه حجامت هم به همراه بادکش درمانی لازم است یا بادکش درمانی به‌تنهایی کافی است با پزشک یا متخصص طب مکمل است و بستگی به شرایط بدنی فرد بیمار دارد.
منابع:
- آشنایى با بادکش درمانى: تألیف دکتر روزگارى
- میزان الحکمه: نوشته ى محمد رى شهرى صفحه ى ۱۷۸۶