شما نیز ممکن است اصطلاح افسردگی بعد زایمان را شنیده و یا حتی آن را تجربه کرده باشید، اما این که این پدیده روانشناختی چیست! چه علائمی دارد و طب سنتی چه تدابیر و راهکارهایی برای درمان آن دارد همگی مطالبی هستند که در ادامه به آن پرداخته می‌شود؛ پس با ما همراه باشید:
منظور از افسردگی بعد از زایمان چیست؟
افسردگی بعد از زایمان یک پدیده روانشناختی شایع و یک اختلال جدی و قدرتمند روحی و روانی با ماندگاری طولانی است که می‌تواند منجر به تغییرات شدید خلقی، خستگی و احساس ناامیدی، تغییرات خواب، احساس نگرانی غیرمنطقی نسبت به نوزاد گردد و مراقبت از کودک یا خود فرد را دشوار سازد.
- علائم به احتمال زیاد طی چند هفته پس از زایمان شروع می‌شود.
- گاهی اوقات، افسردگی بعد زایمان تا چند ماه بعد ظاهر نمی‌شود.
- علائم ممکن است برای یک یا دو روز کاهش یابد و سپس دوباره برگردد. بدون درمان، علائم ممکن است همچنان بدتر شوند.
- حدود 15 درصد از مادران در زایمان اول و یا زایمان‌های بعدی، این وضعیت را تجربه کرده‌اند.
نکته مهم
بروز این اختلال (افسردگی بعد از زایمان) در مادرانی که 1) در دوران قبل از بارداری دچار ضعف انرژی هستند یا 2) از حمایت اجتماعی و حمایت همسر و خانواده قبل و بعد بارداری برخوردار نیستند شایع تر است.
معمولاً مادر قبل از بارداری لازم است بتواند 4 کیلومتر را به راحتی با سرعت متوسط پیاده روی کند و دچار تنگی نفس، ضعف، خستگی و تعریق شدید نشود، این مادر اختمالاً تحمل افزایش وزن بارداری و همچنین شیردادن و تحمل سر و صدا و مسائل مختلف جدید کودک را خواهد داشت که متاسفانه به این موارد توجه نشده و مادران عموماً دچار کمبود جان و بنیه بدنی و در نتیجه افسردگی بعد زایمان هستند.
علائم افسردگی بعد از زایمان چیست؟
علائم افسردگی بعد زایمان در افراد مختلف متفاوت است و فرد ممکن است چند مورد از موارد زیر را تجربه کند نه همه آنها را:
- غمگینی و گریه زیاد و بدون علت
- اختلال در خواب : بی خوابی حتی با وجود خستگی یا خواب زیاد
- پرخوری زیاد، یا اعدم علاقه و اشتها به غذا
- داشتن دردها یا بیماری‌های مختلف و غیرقابل توجیه
- تحریک پذیری، اضطرب یا عصبانیت بدون علت
- تغییر ناگهانی حالات روحی و روانی
- اختلال در به خاطر سپردن موارد مختلف ؛ عدم تمرکز و اخذ تصمیمات ساده
- عدم علاقه به استفاده و تجربه کردن چیزهایی که قبلا از آنها لذت می‌بردید.
- احساس جدایی از کودک خود و تعجب از این که چرا مانند آنچه که قبلا تصور می‌کردید از داشتن فرزند خود شاد نیستید.
- ناامیدی یا نگرانی غیرمنطقی نسبت به نوزاد خود.
- عدم توانایی برقراری ارتباط با دیگران ( زیرا آنها فکر می‌کنند که مادر بدی هستید یا کودک شما را می‌گیرند، بنابراین کنار می‌کشید).
- فکر کردن به صدمه زدن به خود یا کودک خود.
* البته فراموش نشود که داشتن احساس بدخلقی یا خستگی بعد از بچه دار شدن امری طبیعی است، اما افسردگی بعد زایمان فراتر از آن است. علائم آن شدید است و می تواند در عملکرد شما اختلال ایجاد کند.
تدابیر درمان افسردگی بعد از زایمان در طب سنتی
در ادامه مقاله به برخی از تدابیر درمان افسردگی بعد از زایمان در طب سنتی اشاره می‌شود:
تدابیر غیر دارویی
- مصرف غذاهای با مزاج گرم به خصوص سوپ جوجه به مدت دوهفته، پس از این مدت نیز تا بهبودی مصرف غذاهایی با مزاج سرد کاهش یابد.
مصرف سوپ جوجه، کباب راسته، سوپ ماهیچه، زرده تخم مرغ نیم برشت، حریره بادام، انگور، انجیر، سیب شیرین، شیره انگور، بادام، پسته، مویز، زیتون کم نمک،آب هویج، آب سیب، شبر عسل، شربت عسل، خورش هویج، خورش فسنجان شیرین،مرصع پلو، هویج پلو، چلو ماهیچه با شوید، نان کامل تخمیر شده با کره و مربای به، نان و پنیر و گردو، نان و کره و مربای هویج.
- پرهیز از غذاهای تند، غذاهای نفاخ مانند نخود، لوبیا، جو، سیر و پیاز
- پرهیز از غذاهای تحریک کننده مانند قهوه، چای پررنگ و زیاد، چای با رنگ و عطر مصنوعی، ترشی جات و ادویه های تند
- مصرف نکردن غذاهای مانده، کنسروی و فریزری
- افزایش حمایت های جسمی، روحی و اجتماعی همسر و اطرافیان به منظور تطابق مادر با شرایط جدید.
- مدیریت خواب: فراهم کردن شرایطی که مادر بتواند خواب کافی و مناسبی به خصوص در شب داشته باشد.
- مراقبت و گرم نگه داشتن بدن به خصوص ران ها تا محدوده ناف و شکم
- روزی یک ربع آفتاب گرفتن در فضای باز (نور درمانی)
- روزی یک ربع تا نیم ساعت پیاده روی حتی در فضای منزل
- وضو گرفتن مکرر جهت تجدید قوا، نورانیت و افزایش نشاط
- تمرینات مدیتیشن، ریلکسیشن یا آرام سازی جسمانی یا انجام هفته ای دوبار یوگا
- ماساژ هم ممکن است تاثیر مثبتی بر درمان افسردگی بعد از زایمان داشته باشد.
- آواز خواندن با صدای بلند، گوش سپاری به موسیقی آرام و شاد یا حتی موسیقی آرام بدون کلام
- کتاب خواندن یا گوش دادن پادکست هم در دوران افسردگی بعد زایمان اثربخش است.
- بوییدن عطرهای خوش، بوییدن گلاب
تدابیر داروئی ساده برای درمان افسردگی بعد زایمان
شیره انگور
- هر سه ساعت به میزان یک قاشق غذاخوری در یک فنجان آب به مدت یک هفته ( مشروط به نداشتن دیابت)
- ادامه دستور متناسب با وضعیت بیمار
چای بادرنجبویه
یک قاشق غذاخوری در یک لیوان آب جوش به مدت 10 دقیقه دم کرده، صاف کرده و با کمی شکر یا نبات میل کنند (تا 2 هفته).
- اشخاص گرم‌مزاج بهتر است زیر نظر طبیب متخصص از این گیاه استفاده کنند.
- مصرف بیش از اندازه و بدون ملاحظه آن تنها با هدف درمان افسردگی بعد زایمان؛ می‌تواند موجب تهوع، سرگیجه، تحریکات پوستی و ناراحتی گوارشی شود.
- مصرف این گیاه به‌دلیل اینکه فعالیت تیروئید را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، افرادی که از داروی تیروئید استفاده می‌کنند یا کم‌کاری تیروئید دارند نباید آن را مصرف کنند.
چای زعفران
- روزانه یکبار به اندازه یک عدس زعفران پودر شده در یک لیوان آب جوش دم کرده و به مدت 15 روز میل کنند.
- یا کمی زعفران به غذا یا برنج خود اضافه کنند.
دم کرده گل گاوزبان
پس از صبحانه یک قاشق غذاخوری در یک لیوان آب جوش به مدت ده دقیقه دم کشیده و سپس با یک قاشق غذاخوری شکر و یا کمی نبات میل شود (تا 2 هفته). در افراد زیر نیز با احتیاط مصرف گردد و زیاده روی نشود:
- افراد دارای فشارخون بالا
- افراد مبتلا به سنگ کلیه
- یک قاشق غذاخوری در یک فتجان آب نیم ساعت بعد از غذا (روزی 3 بار تا 2 هفته) جهت بهبود افسردگی بعد زایمان موثر است.
- در افراد گرم مزاج با احتیاط مصرف شود.
- مصرف در دوران بارداری و شیردهی: مانعی ندارد و می تواند باعث افزایش شیر شود اما بهتر است با پزشک مشورت گردد.
منبع:
- کتاب راهنمای بالینی طب سنتی ایران تالیف دکتر محسن ناصری
- با سپاس از خانم دکتر زهرا شکرریز
