شاید شما نیز تا قبل از خواندن این پُست، تصور می‌کردید که مقصود از زوال عقل همان آلزایمر است یا بالعکس و شاید هم بارها این دو واژه را به جای هم به کار برده‌اید، اما ما در اینجا قصد داریم بگوییم که زوال عقل و آلزایمر با هم تفاوت‌های مهمی دارند و باید بین آن‌ها تمایز قائل شد. پس با ما همراه باشید تا در مورد زوال عقل و این که زوال عقل و آلزایمر را باید چگونه از هم تشخیص دهیم بحث نماییم:
تشخیص آلزایمر از زوال عقل
زوال عقل یا دمانس یک اختلال مغزی و یک اصطلاح کلی برای علائمی مثل ضعف در حافظه و تفکر (افت توانایی ذهنی) است به میزانی است که باعث اختلال ارتباطات و عملکرد افراد در زندگی روزمره می‌شود. بنابراین زوال عقل یک بیماری نیست بلکه مفهوم گسترده ای از اختلالات مغز از جمله اختلال تفکر و حافظه است که شامل کاهش تدریجی مهارت‌های حافظه، تفکر و استدلال می‌شود. این عارضه با کاهش عملکرد شناختی ناشی از افزایش سن، رابطه نزدیکی دارد.
اما آلزایمر شایع ترین نوع زوال عقل و یک اختلال مرگبار است که روی بخش‌های خاصی از مغز که شامل فکر کردن، حافظه و زبان است اثر می‌گذارد و به تدریج سلول های مغز و قابلیت شناختی را خنثی و مختل می‌کند. حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از موارد ابتلا به زوال عقل مربوط به این بیماری است.
انواع زوال عقل
- دمانس عروقی
- دمانس لویی بادی
- دمانس لوب پیشانی-گیجگاهی
- دمانس ترکیبی
- بیماری پارکینسون
- بیماری هانتینگتون
- بیماری آلزایمر
علل بروز زوال عقل و آلزایمر
1. علل بروز زوال عقل
- بیماری‌های جسمی
- مشکلات متابولیک (مثل مشکلات تغذیه‌ای یا تیروئیدی)
- بیماری‌های عروقی (مثل سکته‌ی مغزی)
- بیماری‌های عفونی
- جنون گاوی
- بیماری شبه دمانس افسرده کننده
که سه مورد آخر، در موارد نادر می‌توانند روی سلول های مغز تأثیر بگذارند و باعث زوال عقل شوند.
2. علل بروز آلزایمر
آلزایمر علل خاص خودش را دارد مانند:
- تاریخچه خانوادگی و عامل وراثتی
- واکنش‌های التهابی
- دیابت
- آغاز فشار خون بالا از دوران جوانی
- چاقی
- عدم تحرک یا کم تحرکی
- کم خوابی یا بی خوابی
- مصرف زیاد نمک
- اضطراب و غم و اندوه شدید
- استعمال دخانیات
در ۳۰ درصد موارد، بیمارانی که به آلزایمر مبتلا هستند، یک بیماری عروقی هم دارند که علائم شناختی بیماری آلزایمر را تشدید می‌کند. آلزایمر و دمانس لویی بادی هم اغلب تؤام با هم در فرد شکل می‌گیرند.
علائم و نشانه‌های بارز زوال عقل و آلزایمر
علائم آلزایمر و زوال عقل می‌تواند بسیار مشابه هم باشند؛ مثلاً فراموش کردن محل پارک ماشین، فراموش کردن آدرس منزل، گم کردن وسائل، از جمله مشکلاتی هستند که در هر دو عارضه یکسان است، پس از کجا بفهمیم که چه زمانی علت چنین مشکلاتی زوال عقل است یا آلزایمر؟
طبق تخقیقات صورت گرفته ضعف چشمگیر دو مورد از مواردی چون حافظه، برقراری ارتباط و زبان، توانایی تمرکز و توجه کردن، استدلال کردن، قضاوت کردن و ادراک بصری نشان دهنده‌ی زوال عقل است. یعنی فرد برای داشتن زوال عقل نیاز به حداقل دو نوع اختلال در موارد گفته شده دارد.از طرفی دیگر وقتی فردی به زوال عقلی مبتلا می‌شود، یک سری علائم وجود دارد. مانند کسی که گلو درد دارد، زخم ایجاد شده اما دلیل آن مشخص نیست، ممکن است نوعی آلرژی یا گلودرد استرپتوکوکی یا سرماخوردگی باشد. زوال عقل نیز با علائمش شناخته می‌شود اما علت آن در ابتدا مشخص نیست.
1. علائم اولیه زوال عقل
علائم اولیه زوال عقل ممکن است خفیف بوده و نادیده گرفته شود، اغلب با حملات ساده فراموشی آغاز شده و کم کم شدت آن بیشتر می‌شود. فرد به مرور نام ها و چهره ها را سخت تر به یاد می‌آورد.
2. علائم پیشرفته زوال عقل
در مراحل پیشرفته تر، فرد قادر به مراقبت از خود نبوده و زمان، مکان و افراد برایش گیج کننده خواهند بود، این رفتار ادامه می یابد و ممکن است به افسردگی و پرخاشگری تبدیل شود.
3. نشانه‌های بارز و هشدار دهنده زوال عقل
- عدم توجه به بهداشت
- ضعف در تصمیم گیری
- دشواری در برنامه ریزی یا حل مشکلات
- دشواری در انجام وظایف روزمره
- مشکلات جدید هنگام گفتگو و برقراری ارتباط
- کناره گیری از فعالیت‌های اجتماعی یا کاری
- از دست حافظه مخل زندگی روزمره:
- فراموش کردن تاریخ‌ها یا رویدادهای مهم
- پرسش مکرر درباره اطلاعاتی که به تازگی دریافت شده‌اند
- افزایش وابستگی به وسایل کمک حافظه
- افزایش وابستگی به دیگران برای به یاد آوردن چیزهای مختلف
4. علائم آلزایمر
در حقیقت آلزایمر یک نوع خاص زوال عقل است و علائم آن شامل اختلال در تفکر، اختلال در گفتار و سردرگمی است. استفاده و خوانش سخت نقشه هم ممکن است یکی از اولین نشانه‌های هشدار دهنده‌ی آلزایمر باشد.
پبشگیری و درمان زوال عقل و آلزایمر
تقریباً هیچ روش درمانی تأیید شده‌ای برای زوال عقل وجود ندارد (به جز یک داروی تأیید شده برای بیماری پارکینسون)، اما چند دارو برای بیماری آلزایمر تولید شده است. گرچه این داروها پیشرفت این بیماری را متوقف نمی‌کنند (یا آن را درمان نمی‌کنند)، اما می‌توانند به کنترل نشانه‌های آن در بیماران کمک کنند و تا حدودی از این بروز این عارضه‌ها پیشگیری نمایند.
در مورد دیگر انواع زوال عقل، تغییر در سبک زندگی احتمالاً بهترین گزینه برای آن‌ها محسوب می‌شود. پیشگیری از دمانس عروقی به انجام کارهایی بستگی دارد که برای سلامت شریان ها و قلب مفید هستند یعنی کاهش فشار خون و کلسترول و کنترل دیابت. یا در مورد آلزایمر، با کنترل دیابت و فشار خون بالا، کاهش وزن در صورت چاقی، فعال بودن، درمان افسردگی، عدم مصرف سیگار و تداوم یادگیری می‌توان از بروز آت تا حدودی جلوگیری کرد.
توصیه‌های کلیدی برای پیشگیری از زوال عقل (از منظر سازمان آلزایمر آمریکا)
- سیگار نکشیدن
- حفظ فشار خون، کلسترول و قند خون در سطوح مناسب
- دنبال کردن یک رژیم غذایی سالم و متعادل
- انجام ورزش
- حفظ وزن مناسب
- عدم مصرف نوشیدنی‌های الکلی
- داشتن تعامل و برقراری ارتباطات
