کامل ترین معرفی از گیاه مورینگا (گز روغنی)

معرفی گیاه (درخت) مورینگا

مورینگا اولیفیرا یک درخت سریع رشد و مقاوم در برابر خشکسالی با نام علمی Moringa oleifera، یک گونه از تیره گز روغنیان و راسته کلم سانان است. تیره گزروغنیان حدود ۱۴ گونه دارد. مورینگا گیاهی است ارزشمند که در بسیاری از مناطق گرمسیر رشد و پرورش می یابد. این گیاه در ساخت بسیاری از داروها یا مواد مغذی با ارزش بکار برده می شود.

بخش های مختلف این گیاه حاوی مواد معدنی اصلی مورد نیاز بدن است که منبع خوبی از پروتئین، ویتامین ها، بتا کاروتن، اسید های آمینه و فنول های مختلف می باشد. گیاه گز روغن یا مورینگا بخش جدانشدنی از سوپ خوشمزه‌ی سامبا و سایر خوراک‌های لذیذ جنوب هندوستان به شمار می‌رود. این گیاه دارای طعم و بافتی منحصر به فرد است

این درخت را با نام های درخت طبل، درخت ترب ( به خاطر طعم ریشه هایش که شبیه ترب کوهی است)، درخت روغن بن، درخت بنزولیو، در زبان هندی ساهیجان‌ یا موناگا‌، در زبان پنجابی سانجینا‌، گز روغن‌ درخت جادویی‌، درخت زندگی، درخت بان، درخت ران مرغی و شجره الیسر، مورینگای آفریقایی، درخت تربچه، آرانگو، بادومبو، کاراگوئه، مورونگا ( به معنای غلاف پیچ خورده)، مورینا، مورینگو، لاموشو، مارانگا کالالو، توبریندو و در کتب طب سنتی ایرانی با نام بان و بذر آن را حب البان نیز می شناسند. مردم انگلیس به آن درامستیک‌ و مردم فیلیپین به آن مالونگای‌ نیز می‌گویند.

به گفته طب آیورودا این گیاه قابلیت درمان ۳۰۰ نوع بیماری را دارد.

ریخت شناسی گیاه (درخت) مورینگا

درخت مورینگا می تواند به ارتفاع 10 تا 12 متر و قطر تنه 45 سانتی متر برسد. پوست آن رنگ خاکستری مایل به سفید دارد و با چوب پنبه ضخیم احاطه شده است. شاخه های جوان دارای پوست مایل به ارغوانی یا سفید متمایل به سبز و پرزدار هستند. این درخت دارای تاجی باز از شاخه های افتاده و شکننده است و شاخ و برگ های پر از برگ های سه شاخه ای را تشکیل می دهند.

گل های درخت مورینگا معطر و هرمافرودیتی (گیاهان هرمافرودیت گل هایی با اندام های نر و ماده تولید می کنند) هستند که با پنج گلبرگ نابرابر، رگبرگ های نازک و زرد مایل به سفید احاطه شده اند. گل ها حدود 1 تا 1.5 سانتی متر طول و 2 سانتی متر عرض دارند. آن ها روی ساقه‌های باریک و مودار در دسته‌های گل پراکنده یا آویزان رشد می‌کنند که طول آن ها بین 10 تا 25 سانتی‌متر است.

گلدهی در شش ماه اول پس از کاشت آغاز می شود. در مناطق خنک فصلی، گلدهی فقط یک بار در سال در اواخر بهار و اوایل تابستان اتفاق می افتد. در دمای ثابت فصلی و با بارندگی ثابت، گلدهی می تواند دو بار یا حتی در تمام طول سال اتفاق بیفتد.

میوه های این درخت دانه های قهوه ای تیره و کروی با قطر حدود 1 سانتی متر را در خود جای می دهد. دانه ها دارای سه بال سفید و کاغذی هستند و توسط باد و آب پراکنده می شوند.

آفات گیاه (درخت) مورینگا

درخت مورینگا در محدوده بومی یا معرفی شده خود تحت تاثیر هیچ بیماری جدی قرار نمی گیرد. در هند آفات حشرات متعددی از جمله کاترپیلارهای مختلف مانند کاترپیلار پوست خوار ، کاترپیلار مودار یا کرم برگ سبز باعث ایجاد برگ‌زدایی جدی می‌شوند. عوامل آسیب رسان نیز می توانند شته ها، ساقه خوارها و مگس میوه باشند. در برخی مناطق، موریانه ها نیز می توانند آسیب جزئی ایجاد کنند.

درخت مورینگا میزبان Leveillula taurica ، یک کپک یا سفیدک پودری است که باعث آسیب به محصولات پاپایا در جنوب هند می شود. علاوه بر این، کرم‌های پروانه پوزه Noorda blitealis عمدتا از برگ‌ها تغذیه می‌کنند و می‌توانند باعث از بین رفتن کامل برگ شوند.

روش تکثیر گیاه (درخت) مورینگا

مورینگا را می توان از بذر یا قلمه تکثیر کرد. کاشت مستقیم به دلیل بالا بودن سرعت جوانه زنی امکان پذیر است . بذر مورینگا را می توان در تمام طول سال در خاکی با زهکشی خوب کاشت. قلمه هایی به طول 1 متر و حداقل 4 سانتی متر قطر را می توان برای تکثیر رویشی استفاده کرد.

این درخت طیف وسیعی از شرایط خاک را تحمل می‌کند، اما خنثی تا کمی اسیدی را ترجیح می‌دهد ( PH 6.3 تا 7.0). خاک با زهکشی خوب، شنی یا لومی برای آن مناسب است. در خاک غرقاب، ریشه ها تمایل به پوسیدگی دارند. مورینگا گیاهی آفتاب‌پسند و گرما دوست است و سرما و یخبندان را تحمل نمی‌کند .

خاستگاه گیاه (درخت) مورینگا

سر منشا رویش این درخت را هند معرفی کرده اند. درخت مورینگا عمدتا در مناطق خشک، نیمه خشک، گرمسیری و نیمه گرمسیری رشد می‌کند و می توان آن را با استفاده از آب باران بدون تکنیک های آبیاری گران قیمت پرورش داد.

مورینگا را در باغ ها، حیاط خانه ها و به عنوان حصار در جنوب و جنوب شرقی آسیا می کارند. در فیلیپین و اندونزی معمولا برای برگ های آن که به عنوان غذا استفاده می شود، کشت می شود. مورینگا همچنین توسط مرکز جهانی سبزیجات در تایوان به طور گسترده کشت می شود.

مورینگا در آمریکای مرکزی و حوزه دریای کارائیب، کشورهای شمالی آمریکای جنوبی، آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی و کشورهای مختلف اقیانوسیه کشت می شود.

بیشترین سطح زیر کشت از تیره مورینگاسه بوده و در اکثر مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری رشد می‌کند. این یک درخت مقاوم در برابر رشد خشکسالی است که غلاف و برگ‌های جوان آن به عنوان سبزیجات استفاده می‌شود و همچنین می‌تواند برای تصفیه آب از بذرهای آن بهره برد.

مورینگا در ایران در هرمزگان و سیستان و بلوچستان در پهنه وسیع ولی با تراکم بسیار اندک مشاهده شده است.

ترکیبات شیمیایی گیاه (درخت) مورینگا

مورینگا معدن عظیمی از مواد مغذی و مواد شیمیایی دارویی به شمار می‌رود. مورینگا حاوی تمام آمینو اسیدهای ضروری برای بدن است. آمینو اسیدها اجزای تشکیل دهنده‌ی پروتئین‌هایی هستند که بدن برای رشد، ترمیم، و حفظ سلول‌ها به آن‌ها نیاز دارد. بدن انسان ۱۰ الی ۱۲ آمینو اسید تولید می‌کند. ۸ آمینو اسید باقی مانده که با نام آمینو اسیدهای ضروری شناخته می‌شوند، باید از طریق رژیم غذایی روزانه برای بدن تامین شوند و مورینگا حاوی تمام این آمینو اسیدها است. آمینو اسیدهایی مانند ایزولوسین، لوسین، لیزین، متیونین، فنیل‌آلانین، ترئونین، تریپتوفان، والین، آرژینین و هیستیدین.

بر اساس آموزه‌های طب آیورودا، مورینگا حاوی حدود ۵۳۹ ترکیبی است که همگی قابلیت پیشگیری از ۳۰۰ بیماری را دارا هستند. مورینگا حاوی بیش از ۹۰ ماده‌ی مغذی و ۴۶ آنتی‌اکسیدان مختلفی است که آن را به یک انبار سرشار از مواد مغذی تبدیل کرده‌اند. ترکیبات مورینگا شامل تیامین (B1)، ویتامین A، ریبوفلاوین (B2)، نیاسین (B3)، ویتامین C (فولات و اسید آسکوربیک)، کلسیم، کربوهیدرات، مس، چربی، فیبر، آهن، منیزیوم، فسفر، پتاسیم، روی و پروتئین به مقدار زیاد می باشد.

برگ‌ها مغذی‌ترین بخش گیاه هستند و منبع مهمی از ویتامین‌های B، ویتامین C، پرو ویتامین A مانند بتاکاروتن، ویتامین K، منگنز، پتاسیم و پروتئین هستند . مقداری از کلسیم موجود در برگ های مورینگا به صورت کریستال های اگزالات کلسیم متصل می شود. برگ‌های مورینگا سه برابر بیش‌تر از اسفناج دارای آهن هستند. عصاره‌ برگ‌ها حاوی پلی‌فنول‌های مختلفی هستند.

روغن مورینگا درصد چربی بسیار کمی دارد و چربی اشباع ندارد.

قسمت های مورد استفاده گیاه (درخت) مورینگا

از پوست، شیره، ریشه، برگ، غلاف بذر نابالغ به نام طبل، دانه و گل مورینگا در طب سنتی استفاده می شود .

برای استفاده طولانی مدت و ذخیره سازی، برگ های مورینگا را می توان خشک و پودر کرد تا مواد مغذی خود را حفظ کند. در آفتاب، سایه، انجماد و خشک کردن در فر در دمای 50 تا 60 درجه سانتیگراد، همه روش‌های قابل قبولی هستند. این پودر معمولا به سوپ ها، سس ها و اسموتی ها اضافه می شود.  به دلیل تراکم غذایی بالا، پودر برگ مورینگا به عنوان یک مکمل غذایی ارزشمند است و ممکن است برای غنی‌سازی محصولات غذایی از لبنیات، مانند ماست و پنیر، تا محصولات پخته‌شده، مانند نان و شیرینی، استفاده شود .

ریشه های خرد شده آن به عنوان چاشنی با طعم تند ناشی از محتوای قابل توجه پلی فنل ها استفاده می شود .

طبیعت گیاه (درخت) مورینگا

طبع مورینگا گرم و خشک می باشد.

خواص گیاه (درخت) مورینگا

1. پودر دانه مورینگا برای تقویت آرد گندم با پروتئین، آهن و کلسیم مورد استفاده قرار می گیرد.
2. کنترل چربی خون.
3. تنظیم ترشح انسولین.
4. متعادل کننده دوشاهای کافا و واتا (در طب آیورودا).
5. افزایش تولید استروژن.
6. انبساط مجاری غدد پستان برای تولید شیر.
7. بازکننده گرفتگی کبد و طحال و درمان کبد چرب.
8. مسـهل بلغم خام.
9. دافع سودا.
10. قی آور.
11. آشامیدن جرم آن با آب و سرکه جهت درمان بزرگی سپرز (طحال).
12. فتیله آن جهت بندآمدن رعاف (خونریزی بینی).
13. سـنون (گرد سفید رنگی است که جهت مسواک زدن، بجای خمیر دندان های امروزی استفاده از آن توصیه می گردد.) آن جهت اسـتحکام لثه.
14. ضماد آن جهت تحلیل اورام صلبه (ورم های سفت و سخت).
15. ضماد مورینگا برای درمان جوش های صورت مفید است.
16. کاهنده درد مفاصل.
17. درمان کننده تشنج.
18. ضماد مورینگا از بین برنده بیماری های پوستی مانند کلف (کک و مک) و جرب و حکه (خارش).
19. پاک کننده معده، کلیه و کبد.
20. پودر برگ مورینگا اولیفرا به اندازه صابون برای شستن و ضد عفونی کردن دست ها کارایی دارد.
21. تفاله دانه روغن گرفته آن به عنوان یک منعقد کننده طبیعی برای تصفیه آب استفاده می شود.
22. محرک قلب و گردش خون عمل.
23. ضد تب.
24. ضد اسپاسم و التهاب.
25. درمان کننده اسکروی (کمبود ویتامین C).
26. مسهل.
27. ترمیم کننده جای زخم.
28. تسکین دهنده سردرد.
29. درمان کننده گلو درد، برونشیت یا عفونت ریه، زکام  و بهبود دهنده آسم.
30. درمان کننده عفونت چشم و گوش.
31. اسید کلروژنیک موجود در گیاه مورینگا کنترل کننده سطح گلوکز خون و درمان کننده دیابت است.
32. کاهنده تورم غدد لنفاوی.
33. وجود ماده ای به نام کوئرستین به عنوان یک آنتی اکسیدان بسیار قوی می تواند منجر به کاهش فشار خون شود.
34. بی خوابی را بهبود و درمان می کند.
35. یکی از مشخصه های مهم در مورینگا، وجود فیبر بالا است.
36. وجود آهن بالا سبب می شود تا احساس خستگی، دردهای عضلانی و درد مفاصل کاهش یابد.
37. درمان کننده بیماری های قلبی.
38. تقویت کننده استخوان ها و جلوگیری از پوکی استخوان با داشتن موادی مانند کلسیم، منیزیم و فسفر.
39. تقویت بینایی.
40. تصفیه کننده خون بدن و درمان کم خونی.
41. افزایش دهنده سرعت ترمیم زخم های عمیق.
42. درمان کننده چاقی.
43. کاهنده سطح تری گلیسیرید در بدن.
44. موثر در درمان افسردگی و کاهش استرس اکسیداتیو.
45. پیشگیری و درمان سرطان.
46. بهبود سلامت مغز.
47. درمان بیماری های باکتریایی.
48. درمان یبوست، گاستریت و کولیت اولسراتیو.
49. افزایش تولید اسپرم در مردان.
50. درمان مسمومیت.
51. درمان ورم های شکمی.
52. درمان خنازیر (آماس و التهاب و تورم غدد لنفاوی ناحیه گردن).
53. بهبود عملکرد دستگاه گوارش.
54. ریشه این گیاه خاصیت ضد بارداری، ضد التهاب و ضد نفخ دارد و ملین و مدر است و در درمان یبوست، روماتیسم، دردهای مفصلی، درد کمر و کلیه به کار برده می شود.

خواص روغن مورینگا

دانه‌های مورینگا حاوی ۴۰ درصد روغن خوراکی هستند که به عنوان روغن بن شهرت دارد. این روغن شفاف، شیرین، و بدون بو غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها است و مانند روغن زیتون دارای مواد مغذی فراوانی است. این روغن دارای ماندگاری بالایی است و مانند سایر روغن‌ها فاسد نمی‌شود. روغن مورینگا به طور معمول از طریق استخراج حلال یا همان فرایند سرد تولید می شود. این روغن سرشار از مواد مغذی است که می تواند برای سلامت پوست، مو و اندام های داخلی بدن مانند کبد مفید باشد.

روغن مورینگا به دلیل مقادیر بالای آنتی اکسیدان ها و مواد مغذی که دارد به تقویت فولیکول ها و افزایش رشد موی سر کمک می کند.

درمان کننده ورم های چرکی، التهاب، نیش گزندگان، کفگیرک (از بیماری‌های پوستی و نوعی آبسه).

روغن مورینگا می تواند با کمک خواص ضد قارچی و ضد ویروسی خود در درمان جوش و انواع آکنه موثر باشد.

روغن مورینگا منجر به بهبود فرایند کلاژن پوستی در پوست و افزایش خاصیت ارتجاعی آن می شود، در نتیجه می تواند روند پیری را در پوست کاهش داده و مانند یک ضد چروک طبیعی عمل کند. مورینگا می تواند التهابات پوستی را نیز التیام ببخشد.

یکی دیگر از خواص روغن مورینگا این است که می تواند تقسیم فیبروبلاست ها را بهبود دهد. فیبروبلاست در واقع همان سلول های موجود در بافت پوست هستند که کلاژن و دیگر فیبرهای مورد نیاز پوست را تولید می کنند. با بهبود تقسیم فیبروبلاست، پوست به صورت طبیعی جوان خواهد شد. وجود ویتامین های بسیار مهم برای پوست مانند B، A، C سبب می شود تا خواص آنتی اکسیدانی مورینگا برای پوست بسیار زیاد باشد.

استفاده از مورینگا به عنوان کرم روز و شب و یا استفاده از محصولات حاوی این روغن مانند روغن صورت مورینگا می تواند با هیدراته کردن کامل پوست و آبرسانی عمیق، خواص ارتجاعی پوست را بالا ببرد. یکی دیگر از مهم ترین وظایف آنتی اکسیدان ها که در مورینگا به وفور پیدا می شود، کاهش تاثیرات عوامل محرک و استرس زای محیط است. به عنوان مثال، تاثیرات فیلترهای UV خورشید مانند پیری زودرس، آفتاب سوختگی، چین و چروک و … به وسیله مورینگا کاهش خواهد یافت.

از دیگر خواص روغن مورینگا این است که می تواند با بهبود گردش خون در کف سر و تغذیه رسانی کامل بافت سلولی کف سر، مقاومت ریشه موها را افزایش داده و بنابراین از ریزش مو جلوگیری نماید. این گیاه در جلوگیری از التهابات سر در هنگام رنگ کردن موها هم تاثیرگذار است.

به طور خلاصه خواص روغن مورینگا را می توان در موارد زیر بیان کرد:

1. سرشار از آنتی اکسیدان.
2. ضد چروک و جوان کننده پوست.
3. بهبود فرایند کلاژن سازی در پوست.
4. افزایش خاصیت ارتجاعی پوست.
5. درمان جوش، کورک، دمل و آبسه ها.
6. مرطوب کننده و آبرسان طبیعی پوست.
7. بهبود سریع زخم ها.
8. جلوگیری از التهابات پوست سر در هنگام رنگ زدن مو.
9. تقویت موها و درمان ریزش مو.

طریقه مصرف گیاه (درخت) مورینگا

• برگ های خشک شده گیاه مورینگا به صورت پودر و کپسول عرضه می شوند.
• برگ های تازه ی گیاه مورینگا را به صورت خام و پخته شده مانند اسفناج برای تهیه انواع غذا و سالاد استفاده می کنند. همچنین برگ های خشک شده را پودر کرده و به عنوان ادویه برای تهیه انواع غذا و نوشیدنی به کار می برند.
• دانه های مورینگا را مانند آجیل برشته کرده و به عنوان میان وعده مصرف می کنند.
• غلاف های مورینگا مانند نخود فرنگی و لوبیا سبز برای تهیه انواع غذا استفاده می شوند.

عوارض و موارد منع مصرف گیاه (درخت) مورینگا

مصرف زیاد ریشه و عصاره این گیاه ممکن است سمی باشد.

مصرف گیاه مورینگا ممکن است باعث سقط جنین در زنان باردار شود.

درست است که در طب سنتی از مورینگا برای افزایش شیر مادر استفاده می شود اما زنان در دوران شیردهی در مصرف این دارو حتما با پزشک متخصص طب سنتی مشورت نمایند.

افراد با اختلالات پیتا (طب آیورودا)، سوزش، گاستریت و حساسیت معده باید از زیاده روی در مصرف مورینگا پرهیز نمایند.

مصـلح مورینگا رازیانه است.

تداخل دارویی گیاه (درخت) مورینگا

گیاه مورینگا ممکن است با دارو های کاهش دهنده فشار خون، قند خون و دارو های تیروئید تداخل داشته باشد.

منبع: تیم تولید محتوای طبایع