مسواک در طب سنتی
مسواک زدن در تمامی آموزه های طبی مختلف از جمله طب سنتی و طب نوین و از قدیم الایام به عنوان یک عمل پسندیده توصیه شده است. در دین اسلام و در احادیث و روایات نیز سفارشات زیادی در خصوص مسواک زدن شده است و خواص بسیاری را برای آن ذکر کرده اند.
در طب نوین استفاده از مسواک های مصنوعی و خمیردندان های شیمیایی توصیه شده است و در طب سنتی به استفاده از چوب مسواک سفارش شده است. تحقیقات نشان داده است که اثر بخشی استفاده از چوب مسواک برای سلامتی دهان و دندان بسیار بیشتر است. به طوریکه اگر شما مدتی از چوب مسواک استفاده کنید و اثرات آن را مشاهده کنید دیگر سمت مسواک و خمیردندان های امروزی نمی روید.
حتما برای خیلی از شما این سوال مطرح می باشد که چرا علیرغم مقید بودن بودن به مسواک زدن مرتب با مسواک و خمیردندان باز هم روز به روز تعداد دندان های خرابتان بیشتر و وضعیت لثه هایتان بدتر و ضعیفتر می شود. جواب این سوال در موادی که در خمیردندان ها به کار می روند است. جالب است بدانید تحقیقات نشان داده است فلوراید مصنوعی که در خمیردندان ها استفاده می شود خود دلیل پوسیده شدن دندان ها می باشد.
طی سالیان اخیر استفاده از چوب مسواک اراک در بسیاری از کشورهای اروپایی رایج و باب شده است، به‌گونه‌ای که در حال حاضر در قالب تبلیغات مختلف، داروخانه‌ها، مراکز عرضه محصولات آرایشی و بهداشتی در این کشورها اقدام به فروش این نوع چوب مسواک‌ها می‌کنند.
حتی در کشورهای اروپایی برای سهولت در استفاده از این چوب مسواک ها و برای مشابهت بیشتر با مسواک های رایج امروزی، دسته‌هایی پلاستیکی با محفظه‌ای مخصوص برای قرار گرفتن قطعات بریده‌شده چوب های مسواک اراک تولید و عرضه شده است. در این مطلب می خواهیم به معرفی چوب مسواک و درخت اراک و همچنین خواص آن ها بپردازیم.
معرفی درخت اراک (درخت مسواک)
درخت اراک با نام علمی Salvadora persica سالوادورا پرسیکا، درختی است که از آن چوب مسواک تهیه می شود. این درخت را با نام های دیگری مانند: چوج، پیلو، شجره السواک، درخت شور، درخت شوره، حمض، چوج، سواک و چِل گَوجُک نیز می شناسند.
پرسیکا در لاتین به معنی ایرانی است، استفاده از لفظ پرسیکا بدین معنی است گه گیاه‌شناس مشهور لینه، این گیاه را نخستین بار در ایران دیده و نامگذاری کرده است.
اصل درخت مسواک از ایران بوده ولی پس از تسلط اعراب بر ایران، پس از اسلام به کشور های عربی برده اند و معروف است که سعد بن ابی وقاص در نیستانک نائین متوجه شد که از این چوب برای مسواک کردن استفاده می کنند و او بود که تعدادی چوب مسواک را با خود برای خلیفه وقت به سوغات برد و از آن زمان کاربردش بین مسلمانان معمول گردید.
با استفاده از خواص اعجاب انگیز چوب مسواک در بهداشت دهان و دندان، دهان‌شویه ای فرموله گردیده که ماده اصلی آن عصاره چوب مسواک می‌باشد و می‌تواند خواصی مشابه با چوب مسواک در دهان و دندان ایجاد کند.
ریخت شناسی درخت اراک
درخت اراک درختی همیشه سبز با ارتفاع بین دو تا پنج متر است. شاخه‌های زیاد آن باریک و گرد با پوستی نسبتا شفاف، به رنگ سبز کمرنگ تا تقریبا سفید و برگ‌های آن به خاطر وجود ماده روغنی سبز رنگ، درخشان است و شیره‌ای به رنگ زرد مایل به سبز روشن از آن خارج می‌شود.
گل هایش مایل به سرخ بوده و از گل های آن میوه‌ای شبیه به گیلاس بدست می‌آید که پس از رسیدن، سیاه رنگ می شود و به صورت خوشه و خوردنی و کمی شیرین مزه است. میوه درخت مسواک را به هنگام نارس بودن خمط و جهاض و به هنگام رسیدن جهاد و بریر و مرد و کباث می نامند، که خوردن رسیده آن جلا دهنده دستگاه گوارش می باشد.
خاستگاه درخت اراک
آب و هوای مناسب برای رشد و نمو این درخت آب و هوای گرم و استوایی است. همانطور که گفتیم خاستگاه این درخت ایران است. در ایران در مناطقی مانند لار، بندرعباس، میناب، مکران و چابهار و علاوه بر ایران در کشورهای جنوب آسیا حبشه (اتیوپی)، سودان، عربستان، مصر، هند و یمن نیز این درخت می روید.
چوب مسواک چیست؟
چوب مسواک، چوب و ریشه درخت اراک است و استفاده از آن در طب سنتی و اسلام سفارش شده است. چوب و ریشه این گیاه بافت لیفی مانند رشته های مسواک دارد و به راحتی روی دندان‌ها ساییده می‌شود.
ترکیبات نهفته در چوب مسواک
درخت اراک حاوی ترکیبات شیمیای زیر است:
- کلرور سدیم.
- اگزالات کلسیم.
- سیلیکا.
- فلوراید.
- ترکیبات سولفاته ویتامین C ، اسید تانیک و بنزیل ایزوتیوسیانات ( دارای اثرات آنتی باکتریال می باشند ).
- فلاوونوئیدها.
- ساپونین.
- تانن.
- ترکیبات گوگردی.
- سیلیسیم.
ریشه درخت اراک دارای ترکیبات زیر می باشد:
- کربوهیدرات.
- تانن.
- ترکیبات گوگردی.
- ترکیبات ایزوتیوسیاناید.
- سنجرین.
- بی‌کربنات سدیم.
- کلرور سدیم.
- فلوئور.
- رزین.
- تعدادی از گلیکوزیدها و فلاونوئیدها.
- ساپونین ها.
- آلکالویید تری متیل آمین.
- استروئیدهای گیاهی نظیر بتاسیتوسترول و نیز بنزیل ایزوتیوسیانات که هرکدام از آنها نقش ویژه ای در جلوگیری از پوسیدگی دندان ها دارند.
- چوب اراک با داشتن املاح کلراید ضدعفونی کننده است و همراه با سیلیکا باعث سفیدی دندان ها می شود و از پوسیدگی آن ها جلوگیری می کند.
- ترکیب طبیعی معروف سیلیس به نسبت 4 درصد در چوب اراک یافت می شود که مانع از تجمع لایه پلاک و مواد غذایی بر سطح دندان ها می شود.
- تری متیل آمین باعث بهبودی لثه شده و با توانایی اش در تغییر کشش سطحی سبب عدم تجمع ذرات غذایی در بین دندان ها می گردد.
- ویتامین C به طور وسیعی در موارد پیوره و عفونت های دهان و خونریزی مصرف می شود و رزین و اسانس موجود در چوب هم نقش محافظ مینای دندان را دارد.
- در چوب اراک موادی معطر یافت می شود که دهان را با رایحه خاص خود خوشبو می کند.
- اوژنول، تیمول، اوکالیپتول و بنزیل نیتریل از ترکیبات اصلی معطر چوب مسواک به شمار می روند.
- چوب مسواک به علت دارا بودن خاصیت مهارکنندگی آنزیم های پروتئاز و پپتیداز (از انواع پروتئازها) قادر است از ایجاد بیماری هایی که توسط باکتری های پاتوژن اطراف دندان و لثه به وجود می آید نیز جلوگیری کند.
- مشخص شده که ترکیبات تیوسیانات موجود در این گیاه تاثیر زیادی بر سیستم پراکسیداز بزاق با خاصیت ضد میکروبی دارد و مکانیسم های مقاومت اختصاصی و غیراختصاصی از بافت ها را در برابر عفونت ها افزایش می دهند.
- عصاره های استخراج شده از چوب مسواک رشد بسیاری از باکتری های مختلف هوازی و غیرهوازی دهان و گونه های مختلفی از قارچ ها را مهار می کند.
- اسید انیسیک موجود در چوب درخت اراک به دفع خلط از سینه کمک می‌کند.
- اسید اسکوربیک و ماده سیتوسیترول موجود در چوب این درخت اراک باعث تقویت شریان‌های خونی غذارسان به لثه، می‌شوند.
- وجود ماده‌ای به نام انثرالیتون در چوب درخت اراک در تقویت اشتهای غذا خوردن و تنظیم حرکت روده‌ها مفید است.
خواص چوب مسواک
- تمیز کردن دندان.
- سفید کردن و جلا دادن دندان.
- برطرف کردن دندان درد.
- رفع بوی بد دهان.
- تقویت لثه.
- چاق کردن لثه.
- از بین بردن جرم دندان.
- رفع بلغم از بدن.
- افزایش بینایی و رفع تاری چشم.
- اشتها آور.
- درمان یبوست.
- هضم غذا.
- تقویت حافظه.
- کاهش قند خون.
- برطرف کردن آفت.
- ضد میکروب.
اثرات ضد میکروبی و ضد باکتریایی: قسمت‌های مختلف چوب مسواک به علت دارا بودن تانن، ترکیبات گوگردی و ترکیبات ایزوتیوسیانات، دارای اثر ضدمیکروبی گسترده روی انواع میکروارگانیسم‌هاست. ده‌ها تحقیق در جهان نشان داده است که این اثرات به ویژه در مورد میکروارگانیسم‌های غیر هوازی مانند استرپتوکوکوس موتانس که باعث پوسیدگی دندان می‌شود، ایده آل است.
اثرات پاک‌کنندگی و ضد جرم دندان: کلراید موجود در چوب مسواک به عنوان یک پاک کننده قوی عمل و از ایجاد جرم روی دندان جلوگیری می‌کند، به همین دلیل افرادی که به طور طولانی از چوب مسواک استفاده می‌کنند، دندان های سفیدی دارند.
اثرات ضد پوسیدگی دندان: فلوراید به همراه ترکیبات گوگردی، تاننی و ایزوتیوسیانات موجود در چوب مسواک باعث خاصیت قوی ضد پوسیدگی دندان شده است.
اثر ضد زخم: اثر ضد زخم چوب مسواک مربوط به فلاوونوئیدها و تانن‌های موجود در آن است. گرچه ترکیبات دیگری در این زمینه نقش دارد، ولی دو دسته مواد یاد شده که اثر ضد زخم آنها قوی است، علت اصلی این خاصیت است.
خواص برگ و میوه درخت اراک
ضماد میوه پخته آن در روغن زیتون برای معالجه ورم بواسیر، جوش های روی سر، خارش پوست که همراه دانه های ریزی که به صورت پوسته از بدن جدا می شوند، مناسب است.
همچنین پخته آن برای سختی ادرار و دفع سنگ و شن مثانه، و تخم آن برای تقویت معده و رفع اسهال بسیار نافع است.
ضماد برگ آن برای باز شدن دمل زخم های چرکی و معالجه زرد زخم موثر است.
چوب اراک از نظر طب مدرن
درمسواک پلاستیکی، ماده ای که کشنده میکروب ها و کثافت ها مى باشد، نیست و بخاطر همین، اطبا و پزشکان سفارش مى کنند که مسواک را بعد از اینکه دندان ها را با آن پاک کردیم، در آب نمک قرار دهیم تا به وسیله آب نمک میکروبه ایى که همراه آن است یا میکروب هایى که بعدا به آن مى رسد از بین برود، تا این میکروب ها بار دیگر به دهان بازنگردند.
تحقیق دانشمندان نشان می دهد که بعد از ۱۴ روز استفاده از مسواک پلاستیکی، باکتری ها بر روی آن شروع به رشد می کنند.
اما هر چه به چوب اراک برسد یا رسیده باشد به واسطه آن ماده اى که در چوب اراک وجود دارد از بین مى رود بدون اینکه نیاز باشد که آن را در آب نمک قرار بدهیم.
دندان پزشکان متوجه شدند که خمیر دندان ها عامل مستقیم در ایجاد اختلال در توازن طبیعی و دقیق بدن می باشند. به عبارت دیگر این مواد عوارض جانبی دارند، چون شمیمیایی هستند و از چارچوب طبیعت خارج هستند. یکی از این مواد همان فلوراید خمیردندان های شیمیایی می باشد که نه تنها در سلامت دندان ها نقشی ایفا نمی کند بلکه خود باعث پوسیدگی دندان و ضعیف شدن لثه ها می شود و در گاهی موارد در کودکان ایجاد مسمویت نیز کرده اند.
اما چوب اراک، بدون ایجاد اختلال در توازن طبیعی بدن انسان، تمام نقش ها و وظایف خود را انجام می دهد و بلکه بالعکس به بدن انسان کمک می کند تا به بهترین و بالاترین درجات توازن طبیعی ممکن دست یابد.
شیوه استفاده از چوب مسواک
هر قطعه از آن به مدت یک روز در آب قرار می گیرد و سپس پوست همان قسمت جدا می‌شود. به این ترتیب فیبرهای طولی این ساقه به شکل برس مویی ظریفی در می‌آید که آن را به آرامی روی دندان‌ها می‌کشند. با این عمل ضمن مسواک شدن دندان‌ها مواد مختلف این چوب در بزاق حل و آثار مختلف آن در دهان، لثه و دندان‌ها مشاهده می‌شود. همچنین از فیبرهای نازک ساقه برای خلال کردن دندان استفاده می‌شود.
برای نرم شدن چوب مسواک آن را با دندان خود بجوید تا شکل ظاهری آن شبیه به مسواک های امروزی درآید. به این ترتیب، علاوه بر تمیز شدن دندان ها، مواد مختلف گیاه در بزاق دهان حل شده و باعث برطرف شدن بیماری های دندان و لثه می شود.
بعد از چند روز استفاده حتما سر کهنه مسواک را جدا کنید. برای این کار می توانید از چاقو استفاده کنید. با توجه به نوع چوب مسواک، کیفیت آن و تعداد دفعات مسواک زدن خودتان اقدام به جدا کردن آن کنید. بعد از هر بار استفاده مسواک در محیط آزاد و تمیز بگذارید تا کاملا خشک شود. برای جلوگیری از انتقال باکتری توصیه می شود آن را در سرویس بهداشتی قرار ندهید.
منبع: تیم تولید محتوای طبایع
