در دوران قاعدگی جریان طبیعی خون باعث سلامت زنان و پاک‌سازی بدن از مواد زائد می‌شود، بنابراین سبک زندگی زنان باید به گونهای تنظیم شود که جریان خون در این دوران به درستی و بدون هیچ مانعی انجام شده و خروج این خون از بدن، بدون درد باشد. اما متأسفانه به علت سبک زندگی غلط و عدم رعایت نکات بهداشتی، اکثر بانوان، قاعدگی دردناکی را تجربه می‌کنند.
این دردها بیشتر در ناحیه شکم، ران و کمر احساس می‌شوند و بسیاری از بانوان ترجیح می‌دهند به جای استفاده از قرص و داروهای مسکن از راه های طبیعی برای کنترل این دردها کمک بگیرند، بنابراین ما در این پست قصد داریم شما را با تدابیر طبیعی طب سنتی ایرانی برای کاهش دردهای قاعدگی بانوان آشنا نماییم.
مقایسه درد قاعدگی از دیدگاه طب سنتی ایران و طب رایج
درد قاعدگی یا دیسمنوره شایع‌ترین علت درد لگنی و از معضلات مراقبت‌های بهداشتی محسوب می‌شود.
- درد قاعدگی یا قاعدگی دردناک در طب سنتی ایران با واژه “عسر طمث” بیان می‌شود.
- در طب سنتی ایران عسر طمث بر اساس تأخیر یا عدم تأخیر در زمان بلوغ به اولیه و تابعی و در طب رایج دیسمنوره بر اساس وجود یا عدم وجود پاتولوژی لگنی به اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود.
- عوامل خطر ابتلاء به درد قاعدگی در دو دیدگاه مشابه هستند، ولی طب سنتی، مزاج فرد را نیز در ابتلاء به درد قاعدگی مؤثر می‌داند.
- همچنین علت درد قاعدگی در هر دو دیدگاه کاهش جریان خون رحم ناشی از تنگی عروق رحم است ولی طب سنتی، غلظت خون ناشی از خلط بلغم و سودا را نیز عامل دیگر کاهش جریان خون رحم بیان می‌کند.
قاعدگی دردناک از دیدگاه طب سنتی ایرانی
عُسر طَمث مرکب از دو کلمه عسر به معنای سختی و طمث به معنای قاعدگی است و در مجموع به معنای قاعدگی دردناک می‌باشد. از دیدگاه طب سنتی ایران قاعدگی طبیعی از نظر کمیت و کیفیت موجب سلامت جسمی و روحی زنان می‌شود و تغییر در کمیت و کیفیت قاعدگی، بیماری محسوب می‌شود. عُسرطَمث یکی از این تغییرات است که در کتاب بهجت الرؤسا فی امراض النساء، بر اساس وجود یا عدم وجود تأخیر در بلوغ به دو دسته عُسرطَمث اولیه و تابعی تقسیم می‌شود:
عسرطمث اولیه
عنوان عُسرطَمث در کتاب بهجت الرؤسا فی امراض النساء در فصل اختلالات بلوغ مطرح شده‌است. بر اساس این کتاب، اگر تأخیر در بلوغ و اولین قاعدگی وجود داشته و در نهایت قاعدگی با خونریزی کم و فواصل طولانی یا نامنظم رخ دهد، عُسرطَمث اولیه نامیده می‌شود و چنانچه تأخیر در بلوغ وجود داشته و اصلاً قاعدگی رخ ندهد، احتباس طمث اولیه نامیده می‌شود.
عسرطمث تابعی
بر اساس کتاب بهجت الرؤسا فی امراض النساء در عسرطمث تابعی تأخیر در بلوغ وجود ندارد و به معنای خونریزی قاعدگی همراه با احساس درد و ناراحتی است.
- عُسرطَمث تابعی 2 تا 3 روز قبل از قاعدگی و یا هنگام قاعدگی و به عبارتی حوالی قاعدگی رخ می‌دهد.
- این درد در ناحیه ناف، لگن، پشت کمر، جلوی ران احساس می‌شود و می‌تواند با احساس کسالت و سنگینی بدن همراه باشد.
- گاهی این علائم بسیار شدید بوده و با روان‌شدن خونریزی قاعدگی از بین می‌روند.
- در اکثر موارد عُسرطَمث تابعی در سیکل‌های ابتدایی قاعدگی وجود داشته و سپس از بین می‌رود.
- گاهی درد در سیکل‌های بعدی تکرار و حتی تشدید شده و با ازدواج از بین می‌رود.
- چنانچه درد قاعدگی در سیکل‌های ابتدایی شروع و در سیکل‌های بعد ادامه یابد و یا بعد از سیکل‌های ابتدایی شروع شود و یا در اثر زایمان سخت ایجاد شده و تا سن یائسگی باقی بماند، علت درد قاعدگی اختلالی در رحم است.
درد قاعدگی در چه شرایطی شیوع بیشتری می‌یابد؟
از دیدگاه طب سنتی ایران
از دیدگاه طب سنتی ایران عُسرطَمث در زنان با ویژگی‌های زیر بیشتر مشاهده می‌شود:
- مزاج گرم و خشک (صفراوی)
- عدم ورزش
- تدابیر غذایی نامناسب
- زنان ناباروری که در مقاربت زیاده روی کنند
- زندگی در هوای مرطوب و آلوده و همچنین زندگی در شهرهای بزرگ، بر قاعدگی و نظم آن تأثیر بسیاری دارد. چه بسا زندگی در حومه شهر موجب تنظیم قاعدگی‌های بی‌نظم و کاهش درد آن شود و برعکس زندگی در مناطق آلوده و شهرهای بزرگ حتی منجر به عدم تکامل رحم گردد.
از دیدگاه طب رایج
از دیدگاه طب رایج، دیسمنوره در زنان با ویژگی‌های زیر بیشتر مشاهده می‌شود:
- سن پایین
- منارک زودرس (چرخه قاعدگی یا اولین قاعدگی زودرس)
- سابقه فامیلی مثبت
- مصرف سیگار
- استرس
- ورزش سنگین
- اشتغال به کارهای شیفتی مانند پرسنل بیمارستان
همچنین از دیدگاه طب رایج دیسمنوره در زنان با ویژگی‌های زیر کمتر مشاهده می‌شود:
- سن بالاتر
- تعداد زایمان طبیعی بیشتر
- ازدواج و بارداری در سن پایین
- ورزش سبک
مقایسه
استرس و زندگی صنعتی خصوصاً در شهرهایی با هوای آلوده و نداشتن ورزش و فعالیت جسمی مناسب، از هر دو دیدگاه طب سنتی ایران و طب رایج از عوامل مستعد کننده دیسمنوره هستند. نکته قابل توجه آن است که از نظر طب سنتی ایران تدابیر غذایی نامناسب و مزاج فرد نیز در استعداد ابتلاء به دیسمنوره مؤثر هستند.
چرا دچار درد قاعدگی می‌شویم؟
از دیدگاه طب سنتی ایرانی
طب سنتی سه مکانیسم زیر را عامل کاهش جریان خون رحم و بروز درد قاعدگی می‌داند:
- تنگی عروقی که خون قاعدگی از آن‌ها جاری می‌شود که این تنگی عروق می‌تواند اولیه (ذاتی) یا ثانویه(عارضی) باشد.
- غلظت خون که می‌تواند ناشی از خلط سودا یا بلغم باشد. این دو خلط به ترتیب دارای مزاج سرد و خشک و سرد و تر هستند و به دلیل سردی، موجب فشرده شدن و غلظت خون می‌شوند.
- ورم صلب در مسیر عروقی که خون قاعدگی از آن‌ها جاری می‌شود. ورم صلب به معنای تودهای با قوام سفت
است که این توده مانع خروج خون از مسیر طبیعی شده و در نتیجه بدن نیروی بیشتری بر عروق جهت خروج خون وارد کرده و موجب کشیدگی زیاد عروق می‌شود. به همین دلیل خروج خون با درد شدید همراه است. هنگامیکه خون از عروق خارج می‌شود، درد تسکین می‌یابد.
از دیدگاه طب رایج
دیسمنوره اولیه
از دیدگاه طب رایج دیسمنوره اولیه فاقد پاتولوژی لگنی است و غالباً ناشی از علل زیر است:
- کاهش میزان پروژسترون در انتهای فاز لوتئال باعث افزایش پروستاگالندین‌ها می‌شود. پروستاگالندین‌ها باعث افزایش انقباضات رحمی با الگوی دیسریتمیک، افزایش تون پایه و افزایش فشار فعال می‌شوند که این افزایش در انقباضات رحم، باعث کاهش جریان خون آن و افزایش حساسیت اعصاب محیطی و در نهایت درد می‌شود.
- افزایش میزان وازوپرسین که باعث انقباضات دیسریتمیک رحم، کاهش جریان خون آن و در نتیجه هایپوکسی رحم می‌شود.
- از سوی دیگر درصد کمی از بیماران با وجود سطح نرمال پروستاگالندین‌ها از درد قاعدگی رنج می‌برند که علت آن ناشناخته باقی مانده‌است.
دیسمنوره ثانویه
در دیسمنوره ثانویه پاتولوژی لگنی وجود دارد و شایع‌ترین پاتولوژی‌های مطرح شده شامل موارد زیر است:
- اندومتریوز
- دستگاه‌های داخل رحمی مانند IUD
- عفونت و التهاب لگن
- آدنومیوز
- میوم و پولیپ رحم
- ناهنجاری‌های مادرزادی سیستم مولرین شامل رحم دو شاخه، رحم دیواره‌دار و دیواره عرضی واژن
- تنگی یا انقباضات سرویکس
- کیست تخمدان و سندرم احتقان لگن
قاعدگی دردناک با چه علائمی همراه است؟
علائم عُسرطَمث یا درد قاعدگی به دو درجه اول و دوم تقسیم می‌شود:
علائم درجه اول: درد و ناراحتی هنگام قاعدگی در ناحیه کمر، لگن و زیر ناف است. این درد، معمولاً چند روز یا چند ساعت قبل و
یا همزمان با شروع قاعدگی آغاز شده و ممکن است 48 تا 72 ساعت به طول انجامد. ماهیت این درد کولیکی است.
علائم درجه دوم: شامل سردرد در نیمه سر، احساس گرفتگی گلو، احساس تنگی نفس، درد و حساسیت پستان‌ها در لمس تغییرات رفتاری و روانی، بی‌خوابی، اضطراب، طپش قلب، اختلالات گوارشی، احساس حرارت در واژن، خونریزی از سایر نقاط بدن مانند خونریزی و حساسیت بینی
تدابیر طب سنتی جهت کاهش و درمان درد های پریودی (قاعدگی)
راهکارهایی از جنس اصلاح سبک زندگی
بیش از 50 درصد از دردهای قاعدگی با رعایت اصول بهداشتی و داشتن یک سبک زندگی سالم، بدون نیاز به مسکن، قابل برطرف شدن است.
تدابیر خوراکی
- به طور کلی از مصرف غذاهایی که تولید سودای غیرطبیعی یا زیاد می‌نمایند مانند گوشت گاو، سوسیس، کالباس، غذاهای کنسروی و مانده، نوشابه، قارچ، عدس، بادمجان، کلم خام و ترشیجات به ویژه از یک هفته قبل از قاعدگی پرهیز نمایید.
- از مصرف غذاهایی که خون غلیظ یا بلغم غیرطبیعی تولید می‌کنند؛ مانند ماکارونی، لازانیا، خیار، گوجه فرنگی، ماست و انواع مواد با مزاج سرد و تر و لزج حداقل از یک هفته مانده به پریود اجتناب نمایید.
- از مصرف غذاهای نفاخ و بادانگیز مثل حبوبات و سبزیجات نفاخ حداقل از یک هفته قبل از قاعدگی خودداری نمایید.
- از نوشیدن بیش از حد و غیرضروری آب سرد بویژه در دوره قاعدگی بپرهیزید.
- در صورتی که خونریزی زیاد دارید یا دچار کم خونی هستید، از یک هفته مانده به قاعدگی از غذاهای لطیف و خونساز مثل زرده تخم مرغ عسلی، آب گوشت گوسفند بدون چربی، مغزها مثل بادام و پسته، شیره انگور، مربای هویچ، کدوحلوایی بخارپز با زعفران و دارچین استفاده کنید.
- در دوران قاعدگی و یک هفته قبل ازآن صبحانه حتماً از غذای گرم مانند ارده، عسل یا کنجد، عسل یا گردو، خرما یا حلوا ارده، کره با مقداری مربای هویج، مربای سیب یا مربای به استفاده کنید (در هیچ کدام زیاده روی نکنید).
- اگر به صورت طبیعی، میزان خونریزی شما زیاد است، از مصرف برخی از دمنوش‌های گیاهی مانند رازیانه و زعفران در ایام قاعدگی پرهیز کنید، البته برخی غذاها مانند قرمه سبزی و خورش کرفس نیز به تشدید خونریزی کمک می‌کند.
تدابیر بهداشتی
- از شست و شو با آب سرد برای طهارت و حمام و شست و شوی اضافه در دوران پریود تا حدامکان خودداری کنید.
- به طور کلی و نه تنها در دوره پریودی، از پوشیدن شلوارها و لباس‌های تنگ بپرهیزید، زیرا خونرسانی به تخمدان و رحم را کاهش می‌دهد.
- از پوشیدن لباس های کوتاه که روی ناحیه کمر و پهلوها را نمی پوشانند اجتناب کنید، حتی در دوره قاعدگی علاوه بر لباس معمول این ناحیه را با شال نازکی به آرامی و بدون ایجاد فشار ببندید.
- برای خشک کردن واژن در دستشویی، به جای دستمال کاغذی، از دستمال نخی یا پنبه‌ای استفاده کنید.
- از لباس زیرهای تخی یا پنبه‌ای استفاده کنید و روزانه و بعد از رابطه جنسی آن را تعویض کنید و با شوینده‌های عطری و حساسیت زا آن را نشویید و بهتر است آن‌ها را در مقابل آفتاب خشک کنید.
- از نشستن و راه رفتن پابرهنه بر روی کفپوش های سرد مثل سرامیک و سنگ پرهیز کنید.
- حرص خوردن، عصبی شدن و استرس نیز به این دردها دامن می‌زند، در هنگام درد چند نفس عمیق بکشید و وظایف منزل را تقسیم کنید.
- از استفاده زیاد از مسکن‌ها شیمیایی در دوره پریود بپرهیزید و به دنبال علت درد و درمان اساسی آن باشید.
مسکن‌های طبیعی برای کاهش درد های قاعدگی
تحمل درد از دیدگاه طب سنتی مناسب نیست، از طرفی مصرف کنترل کننده‌های درد با خواص ضد اسپاسمی مانند هیوسین یا مفنامیک اسید نیز می‌تواند همراه با کاهش خونریزی‌های رحمی باشد، این در حالیست که از دیدگاه طب سنتی، باید خوتریزی در ایام قاعدگی به مقدار کافی صورت گیرد، پس بهتر است تا بهبود و قطع درد قاعدگی، تر راهکارها و مسکن‌های طبیعی دیگری بهره ببرید:
- از یک هفته یا بیشتر، قبل از شروع قاعدگی، روزانه چند قاشق شربت سیب را با آب مخلوط کرده و میل کنید، این شربت بسیار موثر بوده و در درمان بی حوصلگی‌های این دوران نیز موثر است. (یک کیلو آب سیب شیرین چند قل جوش بخورد، رویش پارچه بکشید و یک روز در هوا بماند با 300 گرم عسل، با شعله ملایم قوام بیاورید و بعد از سرد شدن در یخچال نگهداری کنید)
- زیر ناف و شکم خود را در ایام غیر پریودی (یا سه روز مانده به قاعدگی تا روز سوم)، با روغن معتدل زیتون روزی دوبار چرب کنید، در موارد پیشرفته‌تر برای استفاده از روغن‌های اختصاصی تر و ویژه مزاج خود با پزشک مشورت کنید، مثلا اگر طبع سرد و معده سرد دارید، شکم خود را یک تا دو روز قبل از شروع قاعدگی با روغن زنجبیل و اگر حساسیت دارید چهار الی پنج روز قبل از قاعدگی با روغن بابونه، ماساژ دهید.
- از یک هفته قبل از شروع قاعدگی از دمنوش یک قاشق مرباخوری زیره سبز، دوبار در روز میل کنید ( از افراط در مصرف دمنوش‌ها پرهیز کنید) یا این دمنوش را سه روز مانده به قاعدگی تا روز سوم قاعدگی مصرف کنید.
- مصرف بابونه نیز در دوران قاعدگی بسیار مفید است و درد را کاهش می‌دهد.
- بسته به مزاج بیمار استفاده از نعناع یا 20 قطره عصاره باریج نعنا قبل از قاعدگی نیز اثرات ضداسپاسمی خوبی دارد، اما حتما با توجه به مزاج و زیر نظر پزشک باشد، زیرا نعناع در برخی بیماران باعث تشدید یبوست و گاهی علائم گرمی می‌شود.
- در افرادی که درد قاعدگی دارند، در صورت تجویز پزشک می‌توانند چند روز قبل از قاعدگی از بادکش گرم زیر شکم برای داشتن قاعدگی خوب و بدون درد استفاده کنند.
- ورزش و پیاده روی سبک (چند روز مانده به قاعدگی در حدود 30 دقیقه) نیز در کاهش این دردها موثر است.
- گرم كردن موضع درد از جمله شكم، كمر و. . . نیز مفید است. برای این كار می‌توانید موضع درد را با یک حوله تمیز و داغ یا کیسه آب گرم؛ گرم كنید.
- اگر از درد قاعدگی رنج می‌برید لز زردک یا هویج به شکل پخته، مربا، آب هویج یا در غذا استفاده کنید، از بذر زردک هم می‌توان استفاده کرده (در حد یک قاشق چایخوری)
- برای کاهش حالت تهوع روز اول قاعدگی نیز دمنوش به و یا مکیدن یک قاشق مرباخوری رب به بعد از غذا و یا به پخته، موثر است.
حرف پایانی …
توجه به این نكته ضروری است كه قاعدگی یكی از روش‌های طبیعی پاكسازی بدن است اما درباره درد قاعدگی باید توجه داشت كه بهتر است در صورت عدم درمان با روش‌های فوق، بررسی‌هایی توسط پزشک متخصص انجام شود تا در صورت وجود بیماری رحمی، این بیماری‌ها به موقع تشخیص داده شده و سپس دارو تجویز شود. توصیه می‌كنیم خانم‌ها به دردها و نوع قاعدگی خود توجه داشته باشند و بهتر است درباره دردهای خیلی شدید، بررسی‌هایی انجام شود. در برخی موارد در سال‌های آغازین شروع قاعدگی درد وجود دارد كه اكثرا طبیعی بوده و مطرح كننده بیماری نیست ولی دردی كه در سال‌های بعد ایجاد شود و با تدابیر بالا رفع نگردد، نیاز به بررسی دارد.
