آشنایی کامل با خواص گیلاس در طب سنتی

معرفی گیلاس

گیلاس یکی از میوه های آبدار و خوشمزه و پرطرفدار تابستانی با درختی زیبا است که بهترین آن ها در مناطق با آب و هوای خنک و  دامنه کوه ها به دست می آید. گیلاس میوه ایست که که نه تنها قسمت میوه آن فوائد و خواص زیادی دارد، بلکه در طب سنتی برای هسته و دم چوبی آن خواص متعددی بیان شده است.

گیلاس انواع مختلفی دارند مانند گیلاس رویال (گیلاس های صورتی و زرد شیرین)، گیلاس سیاه تارتاریان، رینیر، استلا، چلان و غیره. گیلاس را می توان به اشکال  مربای گیلاس، کمپوت، مارمالاد، اسموتی و استفاده در تهیه انواع دسر نیز استفاده کرد.

گیلاس‌های تازه اگر به صورت درست و اصولی فریز و یخ زده شوند، می‌توانند ارزش غذایی خود را تا چندین‌ ماه حفظ کنند. در نتیجه خواص گیلاس فریز شده و تازه، تفاوت چندانی با هم ندارد و در هر دو تقریبا یکسان است.

ترکیبات شیمیایی گیلاس

در گیلاس ترکیباتی مانند کوئریترین، الاجیک اسید و پریلیل الکل وجود دارد که در پیشگیری و گسترش سرطان نقش دارند. آنتوسیانین، ملاتونین، بتاکاروتن، پلی‌فنول‌ها و کاروتنوئیدها نیز در گیلاس موجود می باشند.

از دیگر ترکیبات گیلاس عبارتند از: چربی اشباع و غیر اشباع به مقدار کم، سدیم، پتاسیم،  کربوهیدرات، فیبر،  قند (سوربیتول: سوربیتول یا گلوسیتول یک الکل قندی در بدن انسان است که به آهستگی متابولیزه می‌شود.)، پروتئین، ویتامین A، کلسیم،  ویتامین D، ویتامین B12، ویتامین C، آهن، ویتامین B6، ویتامین E، منیزیم، مقداری مس و منگنز.

طبع گیلاس

در مورد طبع گیلاس در تمام سایت ها سرد و تر معرفی شده است، ولی بر خلاف تمام نظرات در مورد طبع گیلاس طبق نظر آقای دکتر میرغضنفری پزشک و متخصص فیزیولوژی و پژوهشگر طب سنتی طبع این میوه شیرین تابستانی گرم و تر بیان شده است. اما به دلیل اینکه رطوبت این میوه بالاست و گرمی آن کم، بعد از مصرف مخصوصا برای افراد سرد مزاج شخص احساس سردی می کنند. هر چه گیلاس شیرین تر باشد میزان گرمی آن بیشتر می شود.

بنابراین مصرف کمپوت این میوه در این موارد مفید است چون افزودن شیرینی و حرارت دیدن میوه باعث معتدل شدن مزاج این میوه و همچنین نرم تر شدن آن می‌شود و لذا امکان مصرف میوه ها با مزاج سرد یا میوه هایی چون گیلاس که گرمی زیادی ندارند را برای سرد مزاجان یا افراد مریض راحت تر می‌کند. ازطرفی به علت تسهیل در هضم و جذب میوه و همچنین از معده هم سریع عبور می کند مناسب افراد مسن می باشد.

خواص میوه گیلاس

1. کاهش وزن
2. درمان کبد چرب
3. سنگ کلیه
4. تقویت میل جنسی
5. کمک به بهبود ورم مفاصل و بیماری های التهابی
6. درمان نقرس
7. کاهش سطح قند خون در افراد دیابتی
8. پیشگیری و درمان بیماری های قلبی
9. درمان سندروم متابولیک
10. کمک به کاهش خطر ابتلا به سرطان
11. کمک به بهبود حافظه
12. پیشگیری از پیری زودرس
13. کمک به خواب خوب شبانه
14. پیشگیری از پوسیدگی دندان
15. تنظیم فشار خون
16. کمک به سلامت  پوست
17. درمان کم خونی
18. تقویت سیستم ایمنی
19. پیشگیری و درمان یبوست
20. کاهش کلسترول خون
21. بهبود سلامت روان
22. کمک به سلامت مو
23. درمان کم خونی
24. کاهش سردردهای میگرنی
25. درمان اسهال های خونی
26. تقویت قوای جسمی
27. درمان سرفه
28. درمان بیماری های تنفسی
29. درمان گواتر
30. مناسب برای خانم های باردار
31. آب گیلاس بهترین نوشیدنی برای ورزشکاران
32. تنظیم میزان PH خون
33. پیشگیری از بیماری های چشم
34. کمک به سلامت استخوان ها

کاهش وزن: محتوای فیبر گیلاس علاوه بر تاثیر روی شاخص گلیسمی پایین گیلاس، آن را به گزینه‌ای عالی برای کمک به حفظ وزن تبدیل می‌کند. فیبر موجود در گیلاس کمک می‌کند تا مدت بیشتری سیر بمانیم، در حالی که بار گلیسمی پایین گیلاس به طور طبیعی از افزایش یا افت قابل توجه قند خون جلوگیری می‌کند. این ترکیب برای حفظ وزن و کاهش وزن ایده‌آل است.یا به عبارت دیگر گیلاس دارای کالری بسیار پایینی می باشد، همچنین چربی بسیار کمی دارد و برای آب کردن چربی های اطراف شکم بسیار مفید است.

درمان کبد چرب: گیلاس دارای خاصیت سم‌زدایی فراوان است به همین دلیل این میوه می‌تواند به پاکسازی کبد و درمان بیماری‌های کبدی مثل کبد چرب کمک کند. گیلاس می تواند تری گلیسیرید کبد را کاهش داده و حتی از ابتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی جلوگیری نماید.

سنگ کلیه: جوشانده گیلاس سنگ کلیه و بیماری های مثانه و مجاری ادرار را بهبود می بخشد.

تقویت میل جنسی: ویتامین‌های موجود در این میوه باعث افزایش سطح تستوسترون می‌شود و ویتامین C موجود در آن، حجم اسپرم در مردان را افزایش می‌دهد.

درمان نقرس: با کاهش سطح اسید اوریک. بیماری نقرس شکل خاصی از آرتریت است که باعث ایجاد حملات مفاصل می‌شود و درد حاصل از آن، به خاطر مقدار بیش از حد اسید اوریک در خون است. این درد اغلب در مفصل انگشت شست پا رخ می‌دهد ولی ممکن است در سایر مفاصل نیز ظاهر شود. علاوه بر این، فنول‌های موجود در گیلاس شیرین با فرایند اکسیداتیو در ارتباط است و از این راه به درمان نقرس کمک می‌کنند.

کاهش سطح قند خون در افراد دیابتی: قند این میوه برای افراد دیابتی مضر نیست، چون از نوع سوربیتول است که ۷۰٪ آن در بدن، بدون اینکه تبدیل به گلوکز شود، صرف تولید انرژی می‌گردد. گیلاس دارای شاخص گلیسمی پایین است و برای دیابتی ها مفید می باشد، شاخص گلیسمی گیلاس ۲۲ می باشد و قند آن نسبت به میوه های تابستانی مثل زردآلو و هلو بسیار کمتر می باشد.

پیشگیری و درمان بیماری های قلبی: گیلاس حاوی آنتوسیانین که یک رنگدانه طبیعی است، می باشد. آنتوسیانین «پراکسیداسیون لیپیدی» را مهار و با التهاب مبارزه می‌کنند که میزان خطر ابتلا به عوارض قلبی، چاقی مفرط، اختلال در سیستم دفاعی بدن، آلزایمر، اختلالات عصبی، زوال عقل، خستگی مفرط و ضعف بینایی را کاهش دهد..

درمان سندروم متابولیک: برای کمک به تنظیم چربی و قندخون در بیماران مبتلا به سندرم متابولیک، عمل می‌کند. اختلال در سطح قند خون ناشتا. وجود سندرم متابولیک در یک فرد، وی را به شدت آماده ابتلا به بیماری های مختلف به خصوص بیماری های قلبی-عروقی، بیماریهای تحلیل برنده مغز و اعصاب مانند آلزایمر، اختلالات هورمونی از جمله تخمدان پلی کیستیک و مشکلات باروری، دیابت، انواعی از سرطان ها و سکته مغزی می کند.

کمک به کاهش خطر ابتلا به سرطان: گیلاس شانس ابتلا به سرطان پانکراس، سرطان سینه، کبد، روده بزرگ، پوست و ریه را کاهش می‌دهد. محتوای پریلیل الکل این میوه، علاوه بر ترکیبات فنلی به کاهش خطر ابتلا به سرطان کمک می‌کند. فیبر موجود در گیلاس خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش می‌دهد.

کمک به بهبود حافظه: گیلاس منبع خوبی از آنتوسیانین برای بهبود حافظه است.

پیشگیری از پیری زودرس: آنتی‌اکسیدان‌های موجود در این میوه جلوی عمل رادیکال‌های آزاد را در بدن می‌گیرند. رادیکال‌های آزاد، مولکول‌های ناپایداری هستند که با حمله به سلول‌های سالم بدن، باعث تخریب آن ها می‌شوند. تخریب سلولی توسط رادیکال‌های آزاد، باعث ایجاد استرس اکسیداتیو در بدن و پیری زودرس سلول‌ها می‌شود.

کمک به خواب خوب شبانه: از جمله خواص گیلاس ملاتونین موجود در آن است که برای تنظیم ساعت داخلی بدن و چرخه خواب و بیداری، مفید است. خوردن یک فنجان گیلاس در روز به بهبود خواب شبانه کمک‌ می‌کند.

پیشگیری از پوسیدگی دندان: عصاره گیلاس یک ضد ‌باکتری علیه فساد و پوسیدگی دندان است. عصاره گیلاس سیاه فعالیت آنزیم‌های عامل تشکیل پلاک دندان را متوقف می‌کند.

تنظیم فشار خون: این میوه حاوی مقادیر چشمگیر پتاسیم است. پتاسیم در تنظیم فشار خون موثر است. گیلاس هم «فشار خون سیستولیک» و هم «فشار خون دیاستولیک» را در بزرگسالان، جوان و مسن کاهش می‌دهد. اسیدهای فنولیک موجود در گیلاس و تولید شده توسط متابولیسم آنتوسیانین دارای خواص شل‌کننده عروق و ضد فشار خون هستند، که به کاهش و جلوگیری از فشار خون کمک می‌کند.

کمک به سلامت  پوست: گیلاس حاوی بتاکاروتن و آنتی اکسیدان است و می‌تواند بر سلامت پوست  تاثیر بگذارد. گیلاس باعث زیبایی و درخشندگی پوست می شود. ویتامین C موجود در گیلاس به درخشش پوست کمک می‌کند و اگر گیلاس ترش را روی پوست بمالید یا به صورت خوراکی مصرف کنید، لکه‌های پوستی را رفع می‌کند. همچنین گیلاس می‌تواند لکه‌های ناشی از آفتاب سوختگی را از روی پوست پاک کند. گیلاس از بهترین میوه‌ها برای جوانسازی پوست و جلوگیری و رفع چین و چروک پوست است.

تقویت سیستم ایمنی: این میوه حاوی بتاکاروتن زیادی است و می‌تواند در تقویت سیستم ایمنی کودکان موثر باشد. همچنین گیلاس سرشار از آنتوسیانین است. این ماده زیرمجموعه ای از فلاونوئیدها است که مسئول رنگ قرمز موجود در پوست و گوشت میوه هستند. آنتوسیانین نقش مؤثری در کارکرد سیستم ایمنی و فیزیولوژیکی بدن بازی می کند. به طورکلی فیبر، ویتامین C، منگنز و پتاسیم موجود در گیلاس  با کمک فلاونوئیدها باعث تقویت سیستم ایمنی می شوند. به این ترتیب، تقویت توان سیستم دفاعی بدن یکی از خاصیت های گیلاس، است.

پیشگیری و درمان یبوست: فیبر موجود در این میوه می‌تواند از ابتلا به یبوست ( به ویژه یبوست بارداری) با بهبود حرکات روده پیشگیری و آن را درمان  کند. یا به عبارت دیگر گیلاس یک میوه ملین می باشد.

کاهش کلسترول خون: گیلاس سطوح VLDL (کلسترول بد) را کاهش می‌دهد و  HDL (کلسترول خوب) را در انسان بهبود می‌بخشد.

بهبود سلامت روان: گیلاس شیرین، سطح کورتیزول و در نتیجه اضطراب را کاهش می‌دهد و باعث بهبود کلی خلق و خو می شود.

کمک به سلامت مو: ویتامین های موجود در گیلاس باعث جلوگیری از آسیب، شکستگی و ریزش موها می‌شود، باعث رشد موها می‌شود، موها را آبرسانی می‌کند و خون را در پوست سر به گردش درمی‌آورد.

درمان کم خونی: گیلاس حاوی مقادیر غنی از آهن می باشد و به همین دلیل می تواند باعث افزایش تولید گلبول های قرمز خون شود که در نتیجه به درمان کم خونی ناشی از فقر آهن کمک می کند.

کاهش سردردهای میگرنی: ترکیباب موجود در گیلاس می توانند مانند قرص های مسکن باعث کاهش درد سردردهای میگرنی شوند. گیلاس حاوی مقادیر مناسبی آنتوسیانین و انواع بیو فلاونوئیدها و آنتی اکسیدان های قوی می باشد که برای قطع سریع سردرد بسیار مفید هستند. همچنین قرار دادن له شده گیلاس بدون پوست روی پیشانی سردردهای میگرنی را تسکین می دهد.

درمان اسهال های خونی: گیلاس از معده سریع عبور می‌کند و ملین است و هم برای درمان اسهال به ویژه اسهال خونی استفاده می شود.

تقویت قوای جسمی: فیبر و آنتی اکسیدان بالای موجود در گیلاس قوای جسمی بدن را تقویت می کند.

درمان سرفه: صمغ درخت گیلاس یک داروی موثر در درمان سرفه است.

درمان بیماری های تنفسی به ویژه برونشیت همچنین موجب نرم شدن گلو و رفع گرفتگی صدا و خراشهای حنجره به ویژه برای افراد سالمند می شود.

درمان گواتر: گواتر مزمن با خوردن گیلاس تا حد زیادی کنترل می‏ شود.

مناسب برای خانم های باردار: مقادیر بالای انواع ویتامین و مواد معدنی ازجمله آهن در گیلاس، می تواند مواد مورد نیاز بدن مادر و جنین را تامین کرده و در رشد و تکامل بهتر جنین موثر باشد. گیلاس از ابتلا به یبوست در بارداری جلوگیری می کند، خون ساز است و سیستم ایمنی بدن مادر را تقویت می کند.

آب گیلاس بهترین نوشیدنی برای ورزشکاران: اکثر ورزشکاران حرفه ای پس انجام تمرینات استقامتی درد و گرفتگی ماهیچه ها را تجربه می کنند. آنتی اکسیدان های موجود در گیلاس از تخریب سلول های ماهیچه ای جلوگیری کرده و سرعت بازیابی قوای عضلات را بالا می برد به این ترتیب ازجمله فواید گیلاس، حفظ سلامت سلول های ماهیچه ای است.پلی فنل و آنتوسیانین موجود در این میوه باعث تقویت عضلات می شوند به این ترتیب ورزشکار مدت زمان طولانی تری می تواند بدون احساس خستگی و یا درد، به فعالیت خود ادامه دهد.

تنظیم میزان PH خون: PH خون در حالت طبیعی حدود 45/7 یا 35/7 است یعنی مقداری قلیایی است. برخی مشکلات سلامتی مانند دیابت، مشکلات قلبی، کلیوی، عفونت ها و غیره باعث برهم خوردن تعادل PH بدن می شوند. گیلاس میوه ای قلیایی است و باعث متعادل کردن اسیدیته خون می شود.

پیشگیری از بیماری های چشم: یکی از فواید گیلاس، کمک به سلامت چشم است. آنتی اکسیدان های موجود در این میوه از التهابات و عوامل عفونی و همچنین دژنراسیون ماکولا (تباهی لکه زرد، شایعترین علت کوری در افراد مسن است) پیشگیری می کند. بیوفلاونوئیدهای موجود در گیلاس چشم را در برابر آب مروارید محافظت می کنند.

ویتامین A یکی از مواد مغذی و ضروری برای سلامت چشم محسوب می شود، گیلاس منبع مناسبی از این ویتامین است. خواص گیلاس از بالا رفتن قند خون پیشگیری کرده و از دیابت و اختلالات چشمی مرتبط با آن به نام رتینوپاتی (اختلالاتی که موجب آسیب به شبکیه (رتین) چشم می‌شود) دیابتی جلوگیری می کند.

کمک به سلامت استخوان ها: پتاسیم به عنوان یک ماده معدنی و الکترولیت برای انقباض عضلانی، انتقال تکانه های الکتریکی بین نورون ها و سلامت استخوان و پیشگیری از پوکی استخوان موردنیاز است. مس و منگنز موجود در گیلاس به استحکام استخوان ها کمک می کند.

خواص گیلاس برای افراد با مزاج های مختلف

سرد و تر

افرادى که مزاج آن ها سرد و تر است نباید در مصرف گیلاس افراط کنند، چون گیلاس می تواند برای این دسته از افراد، مشکلات گوارشی ایجاد کند. به طورکلى افرادى که مزاج سرد و تر دارند، تمایل چندانی برای مصرف گیلاس از خود نشان نمی دهند.

سرد و خشک

افرادی که مزاج آن ها سرد و خشک است، نباید در مصرف گیلاس زیاده روی کنند، چون گیلاس می تواند تا حدودی برای این دسته از افراد نیز مشکلات گوارشی ایجاد کند.

گرم و تر

مصرف گیلاس برای افرادی که مزاج گرم و تر دارند، بسیار مناسب است و مشکلی به وجود نمی آورد، به همین دلیل این دسته از افراد نیازی نیست از مصلح برای گیلاس استفاده کنند.

میوه هایی که رنگ آن ها قرمز است با بدن این دسته از افراد سازگاری دارد. البته افرادی که مزاج گرم و تر دارند بهتر است که از آلبالو به جاى گیلاس استفاده کنند چون آلبالو به نسبت گیلاس، طبع سردتری دارد و تأثیر بهتری روی بدن این دسته از افراد می گذارد.

گرم و خشک

مصرف گیلاس برای افرادی که مزاج گرم و خشک دارند، گزینه ی بسیار خوبی محسوب می شود. این دسته از افراد اگر به مقدار زیاد هم از گیلاس استفاده کنند، باز هم دچار مشکل نخواهند شد. افرادی که مزاج گرم و خشک دارند معمولاً به مشکل یبوست مبتلا هستند و از آنجایی که احتمال ابتلا به یبوست در تابستان زیاد است، به این دسته از افراد توصیه می شود که از گیلاس استفاده کنند.

موارد احتیاطی و منع مصرف گیلاس

• اگر گیلاس را با معده پر و بعد از غذا میل کنید، احتمال دل درد، سنگینی معده و نفخ وجود دارد. زیاده‌روی در مصرف گیلاس باعث اسهال و استفراغ می‌شود.
• مصرف زیاد گیلاس در سردمزاجان و بیماران ام اس، رماتیسم، دیابت از نوع سرد توصیه نمی‌شود.
• مصرف گیلاس به خصوص در افراد سرد مزاج باعث بروز مشکلات گوارشی می‌شود. نبات، هل، دارچین، خرما، عسل، کندر، زنیان، زیره و روغن زیتون مصلح گیلاس برای افراد سرد مزاج هستند.

منبع: تیم تولید محتوای طبایع