آیا می‌دانستید که مزاج هر فرد رنگ دندان‌ها و لثه را تعیین می‌کند؟ اگر فردی بگوید که هر چقدر مسواک می‌زنم و بهداشت دهان و دندان را رعایت می‌کنم اما دندان‌هایم سفید نیستند، حقیقت دارد. در مقابل اگر فردی بدون سفیدکننده‌های مصنوعی، دندان‌های سفید و درخشانی داشته باشد باز هم حقیقت دارد. این که کسی می‌گوید جنس دندان‌های من خراب و آهکی است و هر چه مسواک می‌زنم باز دندان‌هایم پوسیده می‌شود، یک باور غلط است. اگر این موضوع برای شما نیز جالب است، در ادامه بحث با ما همراه باشید:
آیا بین مزاج افراد و رنگ دندان آن ها ارتباطی وجود دارد؟
بله در مزاج‌های مختلف رنگ دندان‌ها متفاوت است و دندان هم مانند بقیه اعضای بدن مزاج خاص خود را دارد. براساس نوع مزاج می‌توان به رنگ دندان پی‌برد.
- افرادی که مزاج صفراوی دارند؛ رنگ دندان‌های آن‌ها زرد یا متمایل به زرد است.
- افرادی که مزاج دموی دارند؛ نوعی تیرگی یا زردی در دندان‌هایشان به چشم می‌خورد و دندان‌های سفیدی ندارند.
- افرادی که مزاج سوداوی دارند؛ دارای دندان‌های تیره اما محکمی هستند که غالباً کمتر پوسیده می‌شود.
- اما اکثر افرادی که مزاج بلغمی دارند، رنگ دندان‌هایشان کاملاَ سفید است.
نکته: البته قابل ذکر است که رنگ ناشی از پوسیدگی و عدم رعایت اصول بهداشت دهان و دندان و ترمیمات زیبایی مانند بلیچینگ و کامپوزیت و … شامل این طبقه بندی نمی‌شود.
آیا رنگ لثه نیز گویای مزاج دندان است؟
- اگر رنگ لثه متمایل به زرد باشد، گویای مزاج صفراوی دندان است.
- اگر رنگ لثه متمایل به سفید باشد، گویای مزاج بلغمی دندان است.
- اگر رنگ لثه متمایل به سرخ باشد، گویای مزاج دموی دندان است.
- اگر رنگ لثه متمایل به تیرگی و کبودی باشد، گویای مزاج سوداوی دندان است.
آیا مزاج بر میزان آسیب پذیری و جنس دندان هم تأثیری دارد؟
بله در مزاج‌های مختلف شکل، رنگ و میزان آسیب پذیری دندان‌ها متفاوت است. درصد تاثیرگذاری مزاج بر آسیب پذیری خصوصاً پوسیدگی دندان، بسیار محدود و پایین است. دلیل رایج این مشکلات، بیشتر به عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، عدم رعایت اصول حفظ الصحه، عدم درمان ترشحات پشت حلق و مشکلات گوارشی مربوط می‌شود. به طوریکه:
- اگر ترشحاتی (نزله‌هایی) که از سینوس‌ها و قسمت فوقانی سر به سمت حفره دهان وارد می‌شوند، درمان نشوند، هم دندان‌ها را دچار پوسیدگی و هم رنگ آن‌ها را عوض می‌کنند.
- خوابیدن بلافاصله بعد از غذا خصوصاً بعد از خوردن مبخرات (منظور غذاهای نفاخی که تولید باد و بخار در بدن می‌کنند)، سبب می‌گردد غذای خورده شده در معده فاسدشود. بخارهای متصاعد شده از این فساد غذا، با ورود به حفره دهانی، به بافت دندان و مینای آن آسیب برساند.
- افرادی که به طور مکرر دچار رفلاکس یا استفراغ می‌شوند دندان‌های آن‌ها آسیب پذیرتر است. چرا که در رفلاکس، گاهی مواد غذایی همراه اسید معده تا دهان هم میرسد، اسید معده، آسیب جدی به دندان‌ها میرساند و مینای دندان را از بین می‌برد، این آسیب سبب حساس شدن دندان‌ها می‌شود.
- در بین مزاج‌ها نیز دندان‌های افراد صفراوی یا مبتلا به سوء مزاج صفراوی بیشتر مستعد آسیب‌پذیری، خصوصاً پوسیدگی است.
چرا با وجود مراقبت و مسواک زدن اما باز هم دندانمان می پوسد؟
دلایل متعددی برای پوسیدگی و تغییر رنگ دندان وجود دارد اما رایج‌ترین و شایع‌ترین دلیل، رعایت نکردن بهداشت دندان و دهان است. همچنین پوسیدگی دندان به نوع رژیم غذایی، نوع مسواک زدن و تعداد دفعات مسواک زدن، درمان مشکلات گوارشی، درمان نزله و ترشحات پشت حلق و … نیز بستگی دارد.
گاه افرادی به دندان‌پزشک مراجعه می‌کنند که ممکن است روزانه و به تعداد سه بار در روز مسواک بزنند؛ اما باز هم دندان‌های پوسیده‌ای داشته باشند. نکته اینجاست که نحوه استفاده از مسواک هم شرط مهمی برای بهداشت دندان است. گاهی یک بار مسواک زدن در روز با مسواک مناسب و به شیوه صحیح و در مدت زمان مناسب و طولانی، بهتر از سه بار مسواک زدن در روز به صورت اشتباه است. همچنین در کنار مسواک، رعایت اصول تغذیه‌ای نیز بسیار مهم است.
آیا فاکتوری به نام جنس دندان در میزان شیوع پوسیدگی دندان موثر است؟
خیر جنس دندان همه افراد با هم برابر است. فقط ساختار شیمیایی دندان در افراد، مختلف است.
- این پیش‌بینی که چون مادر یا پدرم دندان‌هایی مانند من داشتند و یا چون آب مسافرت به آن تماس داشته، باعث پوسیدگی شده است، چندان مورد قبول نیست.
- جنس دندان تمام افراد به طور کلی یکی است. البته، گزینه‌ای مانند ارث یا مزاج روی دندان تاثیر می‌گذارد اما درصد تاثیرگذاری آن بسیار محدود و پایین است. دلیل رایج پوسیدگی دندان به عدم رعایت بهداشت مربوط می‌شود.
- عده‌ای از افراد جامعه پوسیدگی دندان‌هایشان را ناشی از بد بودن جنس آن‌ها می‌دانند. این گروه معتقدند که دندان‌هایشان گچی یا آهکی است و نظافت آن‌ها را بیهوده می‌دانند. بررسی دندان‌های این افراد نشان می‌دهد که جنس دندانشان تفاوت چندانی با سایر افراد ندارد و در واقع علت خرابی دندان‌های این گروه عدم آگاهی و یا رعایت نکردن نکات بهداشتی، تغذیه‌ای و درمانی است.
- از سوی دیگر تحقیقات نشان داده است که کمی یا زیادی مواد معدنی دندان در شروع پوسیدگی آن‌ها تأثیر چندانی ندارد. همچنین این دو عامل در پوسیده شدن دندان‌ها، آن گونه که این گروه می‌پندارند نقش تعیین کننده‌ای ندارند.
چرا برخی با وجود کمترین رسیدگی به دهان و دندان، دندان‌هایی کاملاً سالم و بدون پوسیدگی دارند؟
این مساله به ساختار و چیدمان دندان افراد مربوط می‌شود.
افرادی که دندان‌هایی با فاصله دارند باعث تجمع و ماندن غذای کمتری پای دندان‌هایشان می‌شود. این افراد حتی با مسواکی به سادگی مواد غذایی را از دندان‌هایشان پاک می‌کنند. اما در مقابل، افرادی که دندان‌های به هم چسبیده و بدون فضای خالی دارند، بیشتر مستعد پوسیدگی هستند. گذشته از ساختار دندان، ممکن است پوسیدگی دندانی این افراد نهفته باشد و یکباره بروز نماید.
با گیاهان دهانی و دهانشویه های طبیعی بیشتر آشنا شوید:
هدف این بخش، معرفی چند نوع گیاه و کاربرد آن‌ها به عنوان دهانشویه ساده و قابل دسترس گیاهی و طبیعی است. اثرات درمانی این دهانشویه‌های طبیعی، قابل ملاحظه است.
دهانشویه نیاز به معرفی ندارد! به چرخاندن مایعات مختلف در دهان به منظور پاکسازی فیزیکی و نیز اِعمال اثرات درمانی بر روی لثه‌ها، دندان‌ها، زبان و سایر عناصر موجود در حفره دهان دهانشویه اطلاق می‌شود. واضح است که اگر همین کار در فضای گلو و حنجره انجام شود دیگر به آن دهانشویه نمی‌گوییم؛ بلکه حالا «غرغره» نام می‌گیرد.
بابونه
- بابونه گیاهی ضد التهاب است.
- اگر لثه‌هایتان ملتهب شده است می‌توانید جوشانده این گیاه را به تنهایی یا در ترکیب با جوشانده پوست انار به عنوان دهانشویه استفاده کنید.
سماق
- ضد میکروب‌های دهانی است.
- برای پیشگیری و برطرف شدن میکروب‌های زائد در دهان آن را با آب جوش مخلوط کرده و در دهان بچرخانید.
- ترکیب سماق قرمز یا قهوه ای و گرد غوره و غرغره آن در دهان در درمان زخم‌ها و آفت و جلوگیری از خونریزی لثه‌ها موثر است.
نعناع
- نعناع گیاهی موثر در پلاک دندانی است.
- جوشانده گیاهان نعناع، پونه و آویشن در آب و سپس صاف کردن عصاره آن و غرغره کردن آن در دهان ضدعفونی کننده فضای دهان هستند. البته به طور معمول برای درمان استفاده نمی‌شوند؛ بلکه از اثرات پیشگیرانه آن‌ها استفاده می‌گردد.
- می‌توانید از مخلوط نعناع و بومادران هم دهانشویه درست کنید.
سواک یا چوب مسواک
اگر چه روش استفاده اصلی چوب مسواک همان شیوه رایج است؛ امّا جوشاندن این چوب و استفاده از عصاره آن به عنوان دهانشویه هم اثرات فوق العاده پیشگیرانه و درمانی بر انواع مشکلات دهان و دندان دارد. ضمن این که تداوم این دهانشویه اثر خوبی در پیشگیری از ایجاد جرم دندان و تغییر رنگ دندان‌ها دارد، از جمله:
- رنگ دندان‌ها را سفید و ضدعفونی می‌کند.
- از پوسیدگی دندان و به وجود آمدن پلاک و خونریزی لثه جلوگیری کرده و باعث تقویت لثه و استحکام دندان می‌شوند.
میخک
- پرمصرف‌ترین گیاه در حوزه بی حسی و رفع دندان درد است.
- دهانشویه با عصاره میخک یک مسکن بسیار مناسب برای بسیاری از دندان دردهاست.
پوست انار ، رب انار
- یک درمان عالی برای انواع عفونت‌ها، زخم‌ها و آفت دهان است.
- لثه‌های سست را محکم می‌کند؛ خونریزی آن‌ها را – به ویژه هنگام مسواک زدن – متوقف می‌کند.
- لقی دندان‌ها را به تدریج از بین می‌برد.
نگهداشتن دانه‌های انار، رب انار شیرین در دهان، کمک به تقویت سیستم دندانی و لثه‌ها می‌کند.
لثه تحلیل رفته یکی از مشکلات افراد مسن و سالمند است، می‌توان به این افراد توصیه کرد که پوست انار را به صورت قالب روی اثه خود نگه دارند.
گلاب و گلسرخ
در موارد بدبویی دهان یا کریپت‌های لوزه که اکثراً عامل بدبویی دهان‌اند، می‌توان با یک استکان گلاب و 3 یا 4 قاشق سرکه و کمی گل سرخ (یا 5 قسمت گلاب و یک قسمت سرکه)، یک دهانشویه تهیه کرد و روزی 2 تا 3 مرتبه در دهان و حلق غرغره کرد.
- علاوه بر خوش بو کردن دهان، در درمان انواع عفونتهای دهان و دندان، سستی لثه‌ها و خونریزی آن‌ها با مسواک زدن، خونریزی پس از اعمال دندان پزشکی، لقی دندان‌ها، درمان انواع زخم‌ها و جوش‌های فضای دهان و پیشگیری و درمان آفت،بسیار خوب و قوی عمل می‌کند.
- در مواردی که به علت وجود زخم یا آفت، استفاده از این دهانشویه ایجاد سوزش می‌کند، اگر قادر به تحمّل آن نیستید می‌توانید تا رفع مشکل از دهانشویه گلاب به تنهایی استفاده کنید.
- اگر با استفاده از این دهانشویه، احساس کُند شدن دندان دارید؛ می‌توانید مقدار سرکه دهانشویه را کم کنید.
فلوس و تخم گشنیز
این دو دارو می‌توانند اثر مناسبی در درمان برفک نوزادان داشته باشند.
- راه مناسب آن است که عصاره آن‌ها را به طور مرتب با چیزی مثل گوش پاک کن، روی نقاط مورد نظر دهان نوزاد بمالیم.
- بزرگ‌ترها می‌توانند از دهانشویه آن‌ها استفاده کنند.
- در عین حال که این دو دارو روی آفت هم اثر مناسبی می‌گذارند.
زیره سبز
- غرغره جوشانده زیر سبز نیز به رفع التهاب و عفونت کمک می‌کند.
- محلول آب نمک نیز در ضد عفونی کردن محوطه دهان و گلو بسیار مفید است.
نحوه تهیه عصاره گیاهان به عنوان دهانشویه
- تهیه عصاره با جوشاندن: مقداری از گیاه را با مقدار متناسبی از آب حدود نیم ساعت روی شعله کم گاز بجوشانید؛ سپس آن را صاف کرده پس از خنک شدن مصرف کنید. این عصاره را بهتر است در یخچال نگهداری کنید؛ امّا فراموش نکنید عصاره هایی که از این راه به دست می آیند دوام چندانی ندارند و بعد از ۳-۲ روز شروع به فساد می کنند. لذا بهتر است به صورت روزانه تهیه شوند.
- استفاده از عرقیات گیاهی: عرقیات هر کدام از این گیاهان که در بازار داروهای گیاهی موجود باشد به عنوان عصاره قابل استفاده است؛ اما به علت عدم اطمینان از مراحل فرآوری آن‌ها، این روش چندان توصیه نمی‌شود.
نکات پایانی
1) دهانشویه‌ها و مواد پاک کننده دندانی که به صورت روزانه استفاده می‌شوند، نباید از مواد گرم (از نظر دمایی) و تند ساخته شده باشند؛ چون باعث ناهمواری دندان، تجمع چرک و تغییر رنگ دندان‌ها می‌شوند و نیز به لبه لثه که به دندان‌ها چسبیده، آسیب می‌زنند.
2) امروزه برای سلامت دندان توصیه به مسواک زدن با مسواک نرم و خمیر دندان و استفاده از خلال دندان یا نخ دندان شده است. البته خمیر دندان نباید حاوی مواد سفید کننده باشد که باعث از دست رفتن مینا و حساس شدن آن‌ها شود.
3) بین دندان‌ها را به نحوی خلال کنید یا از نخ دندان استفاده کنید که به دندان و حوالی آن آسیب نرسد.
4) از منظر طب سنتی، مسواک باید چوبی باشد که در آن قبض و الخی و مقوی دندان باشد مثل چوب اراک و زیتون و چوب مخمل، که دندان را نیز جلا می بخشد. البته مادامی که شخص از حقیقت و صحت چوب مسواک آگاه نباشد، بهتر است در استعمال آن مبادرت نکند. بعضی چوب‌ها به محض رسیدن به دندان باعث خرابی می‌شوند و نکته مهم این که بعد از هربار استفاده، بخش مصرف شده باید بریده و دور ریخته شود.
5) در منابع قدیمی آمده است که برای جلوگیری از ساییده شدن دندان در خواب، به وقت خواب، دندان را با روغن چرب کنید، به گونه‌ای که اگر مزاج دندان گرم باشد، روغن گل سرخ یا روغن آس و اگر سرد باشد، روغن ناردین، با اذخر یا بابونه یا مصطکی و …
آیا شما نیز تجربه استفاده از دهانشویه‌های گیاهی را داشته‌اید؟ آیا گیاه دیگری را در این زمینه می‌شناسید که باعث سلامت دهان و دهان شود؟
