مفهوم مزاج
مزاج از نظر لغوی به معنی در هم آمیختن است. هر جسم مرکبی از هر چهار رکن تشکیل شده است و اختلاف مقدار این ارکان در اجسام، آن ها را از یکدیگر متمایز می کند.
- مزاج در طب سنتی به معنی کیفیت یکسان و جدیدی است که در نتیجه آمیختن ارکان با یکدیگر و فعل و انفعال آن ها در یک جسم مرکب به وجود می آید.
- مقدار و نسبت موجود از هر کدام از این ارکان، تعیین کننده مزاج جسم مرکب خواهد بود.
- در جهان آفرینش به تعداد موجودات جاندار و بی جان مزاج داریم.
انواع مزاج
مزاج انسان به دو دسته کلی تقسیم می شود:
- مزاج ذاتی (جبلی، مادرزادی، مولودی یا جِبِلی): مزاج ذاتی مزاجی است که شخص با آن زاییده شده است.
- مزاج اکتسابی (عارضی یا عرضی): مزاج عارضی مزاجی است که در اثر تغییر مزاج ذاتی توسط عواملی هم چون فصل، سن، جنس، مکان زندگی، اعراض نفسانی و … به وجود آمده است.
- نکته مهم: ملاک تمام ویژگی ها برای شناسایی مزاج یک فرد، مزاج ذاتی یا جبلی وی است، لذا مواردی که در ادامه به آن اشاره می شود مربوط به این قسم از مزاج است.
ویژگی افراد بلغمی مزاج با طبع سرد و تر
- هیکل بلغمی ها معمولاً درشت است و افرادی چاق هستند و بدن پر چربی دارند.
- پوست سفید رنگ دارند و در لمس، پوست بدنشان سرد و مرطوب و نرم است.
- موهای کم پشت دارند.
- دهانشان مرطوب است.
- تشنه نمی شوند.
- خواب آن ها سنگین و زیاد است.
- احساس کسلی و بیحالی دارند.
- تمایل به خوردن شیرینی و ادویه جات و گرمی جات دارند.
- در فصل زمستان خیلی اذیت می شوند.
- مستعد ابتلا به بیماری های روماتیسمی و مشکلات گوارشی هستند.
- با خوردن سردی ها دچار مشکل می شوند.
- نبض ضعیف دارند. کم انرژی و کم جنب و جوش هستند و در کارها کند هستند.
- خیلی دیر عصبانی می شوند.
- فراموشکار و کند ذهن هستند.
- افراد راحت و بی قید به اکثر مسائل هستند.
- همه چیز را راحت می گیرند و خود را درگیر چیزی نمی کنند.
- توان ریسک ندارند.
- کم اراده هستند.
- متاثر از دیگرانند.
- میل جنسی کم و توان جنسی کم دارند.
- چندان قوی نیستند.
- با تأنی صحبت می کنند.
- اشتهایشان زیاد نیست و قدرت هضم بالایی ندارند.
- سردی و رطوبت بدن توان جنسی آنها را کاهش می دهد.
- بلغمی ها معمولاً افرادی آرام، صبور، تسلیم پذیر و مسالمت جو هستند.
- بیشتر دور اندیش و با احتیاط هستند.
- در انجام امور از خود شجاعت نشان نمی دهند.
- روابط اجتماعی آنان چندان قوی نیست.
- از حافظه و قدرت تمرکز بالایی برخوردار نمی باشند.
علائم غلبه خلط بلغم
اگر تعادل میان اخلاط و مقدار آنها یا کیفیت هر یک از اخلاط بهم بخورد، موجب بیماری در بدن می شود یا به عبارتی موجب غلبه یک خلط بر اخلاط دیگر در بدن می شود که می بایست مورد درمان قرار گیرد که در ذیل علایم غلبه خلط بلغم ذکر شده است.
| دستگاه مربوطه | بلغم |
| رنگ پوست | سفید یا سیاه |
| رطوبت پوست | مرطوب |
| منافذ پوست | ریز |
| گرمی و حرارت پوست | سرد |
| رنگ مو | خرمایی روشن – بور |
| ضخامت مو | نازک |
| پیچش مو | بدون فر و لخت و صاف |
| نرمی و چربی پوست | نرم |
| پراکندگی مو در بدن | بدون مو |
| ریزش مو در سر | بدون مو |
| رنگ چشم | میشی روش تا آبی |
| رنگ اسکلرا | سفید مات و بیحال |
| رنگ لب | قرمز کمرنگ |
| برجستگی شکم | شکم بزرگ و دارای پیه و چربی |
| استخوان‌بندی | شانه‌ها درشت و کمر و ساق درشت تر |
| اندام | متوسط با سر متوسط و اندام میانی درشت |
| برجستگی عروق | رگ‌های پنهان |
| عضلات اندام | ماهیچه‌های نرم |
| گرمی و حرارت دست | سرد |
| گرمی و حرارت پا | سرد |
| رنگ زیر ناخن | متمایل به بی رنگی |
آشنایی با ویژگی سایر مزاج ها
- ویژگی افراد سوداوی مزاج با طبع سرد و خشک
- ویژگی افراد صفراوی مزاج با طبع گرم و خشک
- ویژگی افراد دموی مزاج با طبع گرم و تر