نفخ به احساس سفتی و پری شکم، همراه با حس حرکت گاز در آن گفته می‌شود. این مشکل از شایع‌ترین علائم گوارشی است که در زنان بیشتر از مردان بروز پیدا می‌کند. سردی مزاج معده موجب بروز نفخ می‌شود که سرد شدن مزاج معده دارای علائمی مانند سوء هاضمه و هضم غذاهای خیلی سبک و عدم هضم غذاهای سنگین، ترش کردن معده و تمایل به مصرف غذاهای سرد است.
علل شایع نفخ شکم چیست؟
- بلعیدن هوا (یک نوع عادت عصبی)
- یبوست
- ریفلاکس معده به مری (بازگشت غذا و اسید معده از معده به مری)
- سندرم روده تحریک پذیر
- عدم تحمل لاکتوز و سایر عدم تحمل‌های غذایی
- پرخوری
- رشد بیش از حد باکتری ها در روده باریک
- افزایش وزن
- آکاربوز (داروی بیماری دیابت) و هر دارویی که دارای لاکتولوز و یا سوربیتول باشد می‌تواند باعث نفخ شود.
- قاعدگی زنان: خانم ها قبل، بعد و در طی قاعدگی ممکن است دچار نفخ شکم شوند. برای کاهش این نفخ می‌توان ورزش کرد و غذاهای با فیبر بالا مصرف نمود.
راهکارهای طب سنتی برای بهبود و درمان نفخ و باد معده
برای بهبود و درمان نفخ معده، مراحل زیر را به ترتیب به کار ببندید:
1) درمان مشکلات زمینه‌ای
در صورت ابتلاء به مشکلات پایه و زمینه‌ای مانند میکروب معده، سوء مزاج و مشکلات معدی (رفلاکس، ترش کردن، سوء هاضمه)، افزایش وزن و … ابتدا این موارد را برطرف کنید و سپس طبق مراحل بعدی پیش بروید.
2) اصلاح سبک زندگی
اولین نکته در درمان نفخ معده، اصلاح سبک زندگی است، از جمله:
- بدن خود، به خصوص ناحیه شکم، کمر و پهلوهای خود را در فصول سرد سال کامل بپوشانید، از پوشیدن لباس‌های کوتاه خودداری کنید.
- نوع غذا و مقدار غذای خود را متناسب با فصول تنظیم کنید: به عنوان مثال در زمستان به دلیل قوت هاضمه می‌توان از غذای نسبتاً غلیظ استفاده کرد اما در فصول گرم سال از غذای لطیف در حجم کم بهره ببرید.
- وعده‌های غذایی سرد خود را با استفاده از ادویه‌هایی چون فلفل، زنیان، زیره، آویشن و شوید، اصلاح کنید.
- تحرک داشته باشید و از بی تحرکی بپرهیزید، البته تا دو ساعت بعد از غذا تحرک شدید نداشته باشید.
- خواب مناسب داشته باشید، خواب روز نداشته و بین زمان خواب و صرف شام سه ساعت فاصله را رعایت کنید تا غذا از سر معده شما بگذرد.
- از اعراض نفسانی مانند غم و خشم و استرس شدید خودداری کنید.
- در هنگام غذا خوردن، آرامش نسبی داشته باشید، بین غذا صحبت نکنید و غذا را آرام و جویده و جویده میل کنید، از مصرف غذاهای گرم و سرد همزمان با هم خودداری کنید.
- معده و ناحیه شکم را با ماساژ روغن‌های گرم، تقویت کنید.
- یبوست خود را برطرف کنید ( استفاده از انجیر خیسانده در گلاب، نیم ساعت قبل هر وعده غذایی دو عدد میل شود تا دو هفته که هم مقوی معده است و هم مفید برای یبوست).
پرهیزات مهم در زمان ابتلاء به نفخ
- پرهیز از خوردن سبزیجات و غذاهای نفاخ (کلم، لوبیا، سیر و پیاز خام، عدس، ترب و تربچه و …)
- پرهیز از باهم خوری و درهم خوری (مخصوصاً همراه هم خوردن غذاهایی با طبع سرد و گرم و یا غذای داغ و سرد)
- پرهیز از خوردن ماست و سالاد و ترشی همراه غذا (فقط مجاز به مصرف چند عدد زیتون کم نمک و ریحان یا نعناع هستید).
- پرهیز از مصرف مایعات سرد (آب، نوشابه، دلستر و دوغ و …) بین غذا، بعد از غذا، به صورت ناشتا، بعد از فعالیت ورزشی و بعد از میوه
- پرهیز از مصرف غذاهای سرد و نفاخ در وعده شب.
3) تدابیر کمکی
1. از یک نوشیدنی ضد نفخ کمک بگیرید
اگر پس از خوردن هر وعده غذایی احساس می‌کنید نفخ کرده‌اید و باد زیادی در شکم، معده یا روده‌هایتان می‌پیچد، می‌توانید با توجه به مزاج خود به مدت دو هفته از تخم زنیان در آبجوش استفاده کنید (یک قاشق چایخوری تخم زنیان را در یک استکان آبجوش بریزید و یک ربع بعد از وعده صبحانه و شام آن را صاف کرده و همراه با تکه‌ای کوچک نبات، میل کنید)، به صورت تفریحی و نه مداوم از دمنوش‌های زیره و نعناع، به عنوان دمنوش‌های بادشکن استفاده کنید البته اگر رفلاکس ندارید.
2. ریحان و نعناع را در سبد سبزی خود داشته باشید
اگر به مصرف سبزی خوردن علاقه دارید و با خوردن تربچه یا حتی تره و شاهی دچار نفخ و گاهی دل‌پیچه می‌شوید، سبزی‌های بادشکن و ضدنفخ مانند ریحان یا نعناع را در سبزی خوردن خود جای دهید.
3. آویشن را فراموش نکنید
آویشن یکی از بهترین و پرخاصیت‌ترین سبزی‌های دنیاست که نوشیدن دمنوش آن در فصل سرد سال علاوه بر از بین بردن نفخ، باعث آرامش اعصاب و بهبود گلودرد ناشی از سرماخوردگی می‌شود. این گیاه، خلط‌آور است و به همین دلیل مصرف آن به افراد سرماخورده توصیه می‌شود. گیاه‌خواران می‌توانند مقداری پودر آویشن را برای از بین بردن نفخ سبزی‌هایی مانند نخودفرنگی یا کاهو به سس سالادشان اضافه کنند.
4. زردچوبه را از فهرست ادویه های خود حذف نکنید
زردچوبه یکی از پرخاصیت‌ترین ادویه‌هاست که هم می‌تواند باعث سم‌زدایی از کبد شود و هم نفخ مواد اولیه موجود در غذاها را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. بهتر است برای بهره بردن هرچه بیشتر از خاصیت‌های زردچوبه، این ادویه را حدود ۱۵ دقیقه مانده به پایان زمان پخت به غذا اضافه کنید.
5. پوست حبوبات را جدا کنید
حبوبات یکی از نفاخ‌ترین خوراکی‌ها هستند؛ بنابراین باید آن‌ها را حدود ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از مصرف با آب ولرم خیس کنید. حتی بهتر است هر ۱۲ ساعت یکبار، آب ظرف حاوی حبوبات را دور بریزید. برای بهتر از بین بردن نفخ حبوبات خیس‌خورده می‌توانید پیش از پختن، آن‌ها را در دستمالی نخی و نازک به آرامی ماساژ دهید تا پوستشان جدا شود.
6. مخلوط کدو سبز و ماست را امتحان کنید
خیلی از افراد به دلیل احساس نفخ و دل‌پیچه پس از خوردن ماست، ترجیح می‌دهند دور مصرف این محصول لبنی پرخاصیت را خط بکشند؛ در صورتی که اگر یک کدو سبز متوسط رنده شده را با چند برگ نعناع تازه و خردشده به ماست اضافه کنند، این مشکل تا حد زیادی حل خواهد شد. به جای نعناع می‌توان از پونه هم استفاده کرد.
7. میوه هایی که قند کمتری دارند انتخاب کنید
بعضی‌ها به عنوان دسر میوه می‌خورند اما قند فروکتوز موجود در میوه‌ها می‌تواند باعث ایجاد نفخ شود. اگر شما هم جزو این گروه هستید و از نفخ بعد از غذا رنج می‌برید، خوردن میوه‌هایی با قند کمتر را به شما توصیه می‌کنیم. میوه‌هایی مانند سیب، هلو، لیموشیرین و …
8. چای زیره و زنجبیل را از یاد نبرید
اگر زیاد نفخ می‌کنید، یک تکه زنجبیل، کمی زیره را دم کنید و بنوشید، اما حواستان باشد نباید هر روز میل شود و با داروهای کنترل قندخون تداخل دارد و در بچه‌ها چندان توصیه نمی‌شود.
نفخ ناشی از ضعف معده
اگر علائمی نظیر احساس سنگینی بعد از غذا، آروغ بعد از غذا، بروز درد و نفخ سنگین بعد از پرخوری، نبود نفخ در زمان پر بودن معده از غذا و بروز نفخ در زمان خالی بودن معده داشتید می تواند نشانه ضعف معده باشد. لذا ملاحظات زیر برای رهایی از این مشکل توصیه می شود:
- مصرف غذاهای سبک و زود هضم
- کاهش میزان غذا
- غذا خوردن در زمان گرسنگی حقیقی
- تقویت معده با ورزش در زمان خالی بودن معده
- تفویت معده با روغن‌های گرم یا بادکش اطراف معده
- مصرف مربای زنجبیل
نفخ ناشی از رطوبت معده
اگر علائمی نظیر آروغ ترش، زیادی اشتها هنگام گرسنگی و زود سیر شدن، تشنگی کم، احساس کشش و سنگینی بعد از غذا، کم شدن نفخ با مصرف غذاهای گرم و ادویه جات، زیادی لعاب دهان، احساس کسالت در طول روز و میل به غذاهای خشک و کم آب داشتید می تواند نشانه رطوبت معده باشد. لذا ملاحظات زیر برای رهایی از این مشکل توصیه می شود:
- مصرف نخودآب با ادویه
- مصرف مربای زردک با عسل
- استفاده از زیره و زنجبیل در غذاها
- ورزش معتدل قبل از غذا
- خوب جویدن غذا
- پرهیز از نوشیدن آب سرد
- پرهیز از مصرف لبنیات
- پرهیز از غذاهای دیرهضم مانند گوشت گاو، ماکارونی
- پرهیز از پرخوری
- پرهیز از خوردن میوه ها به خصوص میوه های آب دار و سرد
حرف پایانی
هیچکس از نفخ شکم لذت نمی‌برد چون دردناک است و موجب ناراحتی و حتی خجالت می‌شود، دل پیچه و دردهایی که به دلیل نفخ معده احساس می شود به دلایل مختلفی ایجاد می شود، از طرفی نفخ خود باعث خیلی از بیماری‌ها می‌شود. از علل آن می‌توان به تغییرات سبک زندگی مثل تغییر در رژیم غذایی اشاره کرد اما اگر این نفخ شدید باشد علت پیچیده تری مثل سوء مزاج سرد معدی یا رشد باکتری در روده کوچک مطرح می‌شود، پس در صورتی که مشکل شما با راهکارهای بالا برطرف مگردید حتما به پزشک متخصص مراجعه نمایید
