هلیکوباکتری شايعترين باكتری است كه جوامع انسانی را مبتلا ساخته و گفته می‌شود كه بیش از 50 درصد مردم دنيا ميزبان اين باكتری هستند. معده انسان تنها محل اقامت مناسب برای اين ميكروب است و حتی از دوران نوزادی تا سنين کهولت، انسان می‌تواند ناقل اين باكتری باشد. برای بررسی بیشتر این بیماری در ادامه با ما همراه باشید.
میکروب معده چیست؟
میکروب معده، نوعی باکتری مارپیچی به نام H.PILORY (اچ پیلوری) یا هلیکوباکتر که سال‌های سال در معده باقی می‌ماند. این باکتری مقاوم به درمان، با رشد درون مخاط معده، به غشاء درونی معده آسیب زده و با تکثیر خود ایجاد بیماری می‌کند و مشکلات متعددی برای فرد ناقل ایجاد می‌کند.
- غشا معده از فرد در برابر اسیدی که بدن برای هضم غذا ترشح می‌کند، محافظت می‌نماید.
- نزدیک به دو سوم از جمعیت کل دنیا به این میکروب، آلوده هستند ولی خود از این موضوع بی خبرند، زیرا متوجه علائم خاصی در خود نیستند.
- کودکان به دلیل عدم رعایت بهداشت،بیشترین افراد در معرض ابتلاء به عفونت هلیکوباکتری هستند.
از دیدگاه طب سنتی
افرادی که مبتلا به این بیماری و دارای علائم هستند معمولاً افرادی هستند که سبک زندگی غلطی دارند (از غذاهای مصرفی تا عادت ها و آداب غذایی غلط) و دارای معده‌هایی با رطوبت زائد هستند.
راه های انتقال
هلیکوباکترپیلوری از طریق بزاق، استفراغ یا مدفوع آلوده و رعایت نکردن بهداشت فردی؛ از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود؛ البته انتقال این باکتری از طریق آب و غذای آلوده نیز ممکن است.
عوارض این بیماری
عوامل مختلفی از جمله ژنتیک انسان، میکروب و نوع تغذیه در ایجاد عوارض مهم هستند:
- با ورود این باکتری به بدن، مستقیماً روی پوشش دستگاه گوارشی تأثیر گذاشته و موجب آسیب و از بین رفتن غشاء معده می‌شود.
- با تأثیر اسید معده نیز منجر به بروز ورم معده، زخم معده و اثنی عشر و ناراحتی گوارشی می‌شود. زخم معده موجب خونریزی، عفونت و جلوگیری از حرکت غذا در دستگاه گوارش می‌شود.
- بروز این زخم‌ها؛ ممکن است سال‌ها طول بکشد و در برخی افراد، عفونت ناشی از این زخم ها منجر به التهاب آستر معده یا سرطان معده نیز شود.
البته با تشخیص به موقع میتوان با این باکتری‌ها مقابله کرد؛ فقط کافیست مشکلات گوارشی را جدی گرفته و به پزشک مراجعه کنید.
نشانه‌ها و علائم وجود هلیکوباکتری در معده
هلیکوباکترپیلوری می‌تواند باعث بروز بیماری زخم معده شود اما فقط 10 یا 20 درصد از مبتلایان دارای علائم هستند، علائم شایع وجود هلیکوباکتری در معده عبارتند از:
- احساس درد مبهم یا سوزش در شکم خصوصاً بین وعده های غذایی یا نیمه شب
- درد خفیف تا شدید در شکم که موقتی است و بیشتر در مواقع خالی بودن معده احساس می‌شود.
- آروغ زدن
- احساس دائمی نفخ در معده و روده
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
علائم هشدار دهنده
در صورت داشتن هر یک از علائم زیر، سریعاً به پزشک مراجعه نمایید:
- مدفوع خونی
- احساس خستگی بدون دلیل
- رنگ پریدگی شدید پوست
- استفراغی که خونی است و شبیه قهوه آسیاب شده است
- دل درد شدید
- اسهال خونی
روش‌های تشخیص هلیکوباکتری
آزمایش‌هایی که به صورت مستقیم و غیرمستقیم برای تشخیص ممیکروب معده انجام می‌شود.
- آزمایش مدفوع شامل شناسایی آنتی ژن‌های آزاد شده از باکتری در مدفوع
- آزمایش تنفسی اوره (یو بی تی) برای شناسایی سریع و دقیق، فرد برای انجام این تست، از حدود یک ماه قبل نباید آنتی بیوتیک مصرف کرده باشد.
- آزمایش خون شامل اندازه گیری آنتی بادی‌های IgG، IgM، IgA، بر هلیه هلیکوباکتری که عمومیت چندانی ندارد.
- تست بزاق
- آندوسکوپی: نمونه برداری از قسمت انتهایی معده (در موارد حاد و شدید).
نکات مهم در پیشگیری از میکروب معده
بهداشت و شست و شوی مواد غذایی به خصوص دست‌ها حرف اول را در پیشگیری از ابتلاء میزند. پس:
- دست‌ها را قبل از غذا و بعد از توالت حتماً بشویید.
- مواد غذایی را خوب بپزید.
- آب را از یک منبع تمیز و مطمئن بنوشید (خصوصا در حین سفر).
- میوه ها و سبزیجات را به خوبی بشویید و ضدعفونی کنید.
- در صورت شدت بیماری، از مصرف خام سبزیجات و میوه‌ها پرهیز کنید و آن‌ها به صورت آبپز یا بخار پز و به شکل کمپوت مصرف نمایید
- از مصرف غذاهای تند، الکل و سیگار بپرهیزید
- از استرس دوری کنید.
- از مصرف کافئین، نوشیدنی‌های گازدار، ترشی‌ها و شورها، غذاهای پرادویه،غلات کم فیبر و غذاهای سنگین و دیرهضم بپرهیزید یا به ندرت مصرف نمایید.
عادات و آداب غذایی محرک و غلط
- خوردن آب و مایعات با غذا
- خوردن ماست و دوغ با غذا
- خوردن آب بعد از حمام
- خوردن آب بلافاصله بعد از فعالیت جنسی
- پرخوری، بر هم خوری و درهم خوری
- خوردن آب یخ و خیلی سرد
- مصرف زیاد غذاهای سنگین و دیرهضم (پاستا، سالاد الویه، لازانیا، شیرینی جات صنعتی، سرخ کردنی‌ها و سوخاری‌ها و …)
آیا هلیکوباکتری (میکروب معده) در طب سنتی درمان دارد؟
هلیکوباکتر پیلوری مقاوم به اسید معده و حتی مقاوم به درمان است و به دلیل عفونی بودن آن، ناگزیر نیاز به مصرف یک دوره مشخص آنتی بیوتیک دارد و معمولاً از آنتی بیوتیک‌های قوی برای از بین بردن باکتری استفاده می‌شود، در بسیاری از موارد:
- ترکیبی از دو آنتی بیوتیک مختلف تجویز می‌شود.
- درمان تک دارویی نداریم، عموما 3 یا 4 دارویی هستند!
- همچنین پزشک ممکن است برای بهبود غشای معده شما، داروی مهار کننده اسید معده نیز تجویز کند.
- طول مدت درمان عموماً دو هفته است.
- با دیدن عوارض جزئی، دارو را قطع ننمایید فقط در صورت داشتن عوارض حاد، به پزشک مراجعه نمایید.
نکات مهم:
- بعد از مصرف یک دوره آنتی بیوتیک باید به پزشک مراجعه کنید و مجدد آزمایش تکرار شود که مشخص شود عفونت از میان رفته است یا خیر!
- عموماً پس از دوره درمان اولیه، مجدد شروع می‌شود و باید یک دوره دیگر دارو مصرف شود!
- چون برخی از افراد با مشاهده کاهش علائم، درمان را پیگیری نکرده و دوره درمان را کامل نمی‌کنند؛ نکات بهداشتی و تغذیه‌ای را رعایت نمی‌کنند و مجدداً دچار مشکلاتی می‌شوند و فکر می‌کنند این بیماری درمانپذیر نیست.
- عفونت هلیوباکتری درمان نشده می‌تواند به زخم، سرطان معده و سرطان مری شود.
- به تشخیص پزشک و در مواردی که گزینه آنتی بیوتیک را نمی‌توان تجویز کرد از فوتوتراپی یا نوردرمانی استفاده می‌گردد.
تغذیه و هلیکوباکترپیلوری
علاوه بر رعایت پرهیزات و نکات بهداشتی و در کنار مصرف آنتی بیوتیک، درمان این بیماری به شدت با برنامه غذایی در ارتباط است و توصیه‌های زیر برای تقویت هضم و رفع رطوبت زائد معده، کمک کننده است:
- مربا سفرجلی (به+ زنجبیل، سرکه سیب و عسل)
- سکنجبین سفرجلی
- نخود اب
- رب به یک قاشق مرباخوری بعد وعده غذایی
- مصرف پروبیوتیک‌ها (تعادل بین باکتری‌های خوب و بد معده)
- گنجاندن روغن زیتون در برنامه غذایی
- دمنوش شیرین بیان ( باعث کشتن باکتری نمی شود اما از چسبیدن باکتری به دیواره سلولی جلوگیری می‌کند)
- دمنوش عناب +شیرین بیان
- شیرین بیان +خاکشیر
- دمنوش آویشن+ ارگانو
ترکیب پودرهای زیر به نسبت مساوی و مصرف یک قاشق چای خوری نیم ساعت بعد از نهار و شام (در صورت نداشتن منع مصرف/ بیشتر از دو هفته هم نشود)
- تخم گشنیز + زیره سبز
- انیسون+ رازیانه+ زیره سبز
توجه توجه: استفاده از دمنوش ها و پودرهای گیاهی با توجه به مزاج ها، سوء مزاج ها و بیماری‌های زمینه‌ای هر فرد متفاوت بوده و بهتر است زیر نظر پزشک مصرف شوند.
8 دشمن میکروب معده (هلیکوباکتری) را بشناسید!
گیاهان دارویی گفته شده در مقالات و مطالعات در کنار تدابیر دارویی، در کنترل میکروب معده یا اچ پیلوری موثر بوده‌اند، ولی هنوز درمان قطعی و صد در صدی گیاهی مشخص نشده، لذا موارد گفته شده در کسانیکه عود مکرر دارند، زیر نظر پزشک و به اشکال مختلف دارویی، بصورت دوره‌ای و با دوز اندک و تدریجی و براساس مزاج معده توصیه می‌شود. پس ترجیحاً خودسرانه و در مقادیر زیاد، با توجیه موثر و مفید بودن، اقدام به مصرف ننمایید.
- پونه (عصاره برگ پونه)
- زرشک (مصرف ماده موثر جدا شده)
- شیرین بیان (مصرف عصاره شیرین بیان)
- سقز
- سیاه دانه و عسل
- زیره (مصرف روغن زیره)
- نعناع (مصرف روغن نعناع)
- مصطکی
بیشتر از یک هفته شیرین بیان نخورید…
در خیلی از توصیه‌های طب سنتی برای درمان هلیکوباکتری (میکروب معده) به فرد شیرین بیان تجویز می‌شود و فرد بدون آگاهی از عوارض مصرف خودسرانه، در طولانی مدت اقدام به مصرف این گیاه دارویی می نماید.
شیرین بیان خاط آور و ملین است، چون ضد التهاب است برای زخم های گوارشی به وفور استفاده می‌شود، در حالی که، مصرف بیش از 7 تا 10 روز شیرین بیان (ریشه، عصاره یا داروها و قرص‌های بر پایه شیرین بیان):
- به دلیل احتباس آب و نمک در بدن، سبب فشار خون می‌شود.
- سبب کاهش پتاسیم در بدن می‌شود.
- سبب عدم تحمل گلوکز در بدن می‌شود (در افراد دیابتی به این مساله دقت شود)
بارهنگ و عرق نعنا برای همه قابل توصیه نیست!
توصیه بارهنگ و عرق نعنا هم از آن دسته توصیه‌های شایع در فضای مجازی برای درمان و بهبود هلیکوباکتری است که برای همه قابل مصرف نیست و می‌تواند باعث تشدید علائم گوارشی شود.
منبع:
- تیم محتوایی طبایع
- خانم دکتر الهام پارسا
- آقای دکتر علیرضا اصغری
