هم اکنون در سرتاسر جهان حدود 6/1 میلیارد نفر از بزرگسالان دچار اضافه‌وزن هستند و 400 میلیون نفر هم چاق می‌باشند. سازمان جهانی بهداشت پیش بینی میکند که تا سال 2015، حدود 3/2 میلیارد بزرگسال دچار اضافه‌وزن و بیشتر از 700میلیون نفر، چاق خواهند بود.
در دهه های اخیر شاهد روند روبه افزایش چاقی کودکان در سرتاسر جهان هستیم که کشور ما نیز از این امر مستثنی نمی باشد. تا جایی که در سال 1998 در طرح جهانی کنترل بیماری های قلبی- عروقی، ایران به عنوان یکی از 7 کشور با بالاترین میزان شیوع چاقی کودکان معرفی شد.
اضافه وزن و چاقی فراتر از مسئله‌ی ظاهر میباشد. چربی بدنی زیاد، خطر ابتلا به مشکلاتی هم‌چون پرفشاری خون،کلسترول خون بالا، بیماری‌های قلبی، دیابت، سنگ کیسه‌ی صفرا، آرتریت، سرطان پستان، سرطان مجاری ادراری، سرطان پروستات و سرطان کولون را افزایش می‌دهد. هرچه میزان اضافه وزن و طول مدت ابتلا به آن بیشتر باشد، احتمال ابتلا به مخاطرات سلامتی بیشتر خواهد بود. اضافه‌وزن، خطر عوارض بارداری و زایمان را نیز افزایش می‌دهد.
به چه فردی چاق می گوییم؟
در طب نوین از نمایه توده بدنی برای تقسیم بندی افراد به گروه های وزنی مختلف استفاده میشود. نمایه توده بدنی یا همان BMI برابر است با وزن فرد به کیلوگرم تقسیم بر مجذور قد او به متر. برای مثال فردی با وزن 65 کیلوگرم و قد 166 سانتی متر ، نمایه توده بدنی برابر با 24 خواهد داشت.
اگر عدد محاسبه شده بین 5/18 تا 9/24 باشد، فرد در محدوده وزن طبیعی قرار دارد. در صورتی که این عدد کمتر از 5/18 باشد، فرد دارای کمبود وزن و اگر بین 25 تا 29 باشد، فرد دارای اضافه وزن می باشد. افراد با نمایه توده بدنی بالاتر از 29 چاق هستند. البته این فرمول استثنائاتی نیز دارد؛ برای مثال ورزشکاران حرفهای که وزن بالای بدن آنها بیشتر از عضله میباشد. بنابراین متخصصان تغذیه از سایر روشها برای ارزیابی وزن در کنار محاسبه نمایه توده بدنی، بهره می برند.
نکته دیگری که لازم است به آن توجه شود، دور کمر افراد است. برای مثال امکان دارد فردی دارای وزن طبیعی اما دورکمر بزرگ باشد. این فرد دارای چاقی شکمی میباشد که این نوع از چاقی به میزان زیادی خطر ابتلا به دیابت و بیماری های قلبی – عروقی را افزایش می دهد. دور کمر در مردان میبایست کمتر از 102 سانتی متر و در زنان کمتر از 88 سانتی متر باشد.
چند راهکار برای رهایی از چاقی
- درمان این عدم تعادل که پیش زمینه بسیاری از بیماریهاست، ابتدائاً وابسته به اراده شخص است.
- درمان ترکیبی از ورزش، رژیم غذایی، مسائل روحی روانی و اگر نیاز باشد، داروست.
- ابتدا هرکسی باید طبع خود را بشناسد و غلبه طبعی خود را نیز دریابد تا بتواند غذاخوردن، ورزش کردن و مسائل دیگر را برای خود تنظیم کند.
- ورزش باید مداوم و مستمر باشد و به حدّی برسد که رنگ چهره به سمت سرخی برود و ضربان قلب و تنفّس افزایش یافته و تعریق صورت بگیرد. این ورزش کوتاه مدّت را در منزل نیز می توان اجرا کرد.
- فعالیت های عادی روزمره که باعث افزایش ضربان قلب نمی شود، جزء ورزش مورد نظر ما نیست.
- ورزش باید به آرامی شروع شده و برای چند دقیقه به حد متوسّط و شدید برسد و دوباره آرام آرام ملایم شده و به حالت عادی برگردد. بعد از ورزش هم از خوردن مایعات سرد باید به شدت اجتناب کرد.
- در مبحث غذا، هرکسی باتوجّه به طبع خویش، سن، جنس، میزان فعّالیت بدنی، فصل و عادت خویش باید عمل کند و مشاوره با کارشناس در این امر، راهگشاست.
کاهش وزن در افراد مقاوم
بعضی افراد با وجود تلاش فراوان و داشتن رژیم های دشوار غذایی در برابر کاهش وزن مقام هستند. این افراد ممکن است به ضعف عمومی و خستگی زودرس مبتلا بوده و تمایل زیاد به شیرینی داشته باشند. از دیدگاه طب ایرانی این افراد ذخیره انرژی یا خلط دم ناکافی داشته و نیز میزان رطوبت غیر طبیعی در بدنشان بالاست. ایشان قبل از اینکه رژیم کم کالری بگیرند، ابتدا باید از غذاهای تولید کننده خلط صالح که در جدول طبقه بندی غذاها آمده است، استفاده کنند تا ذخیره انرژی کافی پیدا کنند و سپس ورزش و رژیم غذایی مناسبشان را آغاز کنند. از جمله غذاهای مفید برای این وضعیت گوشت گوسفند، شیربادام و نخوداب است.
منبع
- سبک زندگی سالم با طب ایرانی اسلامی
- فائزه عسگری، کارشناس ارشد تغذیه، عضو کارگروه تغذیه انجمن تحقیقات طب سنتی ایران
