تدبیر فصل زمستان از دیدگاه طب سنتی
زمستان یا «شتاء» نزد حکمای پیشین، زمانی است که مردم به سبب سردی هوا محتاج به پوشش بیشتر و خزیدن در خانه‌های گرم بدون تهویه زیاد هستند و حیوانات صحرایی و کوهی در غارها و شکاف‌های کوه پنهان گشته و بسیاری از انواع حشرات از بین می‌روند و…. در برج‌های زمستانی، شب به‌تدریج کوتاه شده و روز طولانی می‌گردد و هوا بسیار سرد می‌شود تا به نقطه‌ای می‌رسد که باز شب و روز با هم مساوی گردند و هوا به اعتدال می‌آید. در روزهای سرد سال، تقویت سیستم ایمنی از اهمیت بالایی برخوردار است. تغذیه نقش مهمی در تقویت ایمنی بدن دارد. در این پست از طبایع، به معرفی غذای مناسب زمستان می‌پردازیم.
مزاج فصل زمستان
به دلیل اینکه آفتاب به صورت مایل به زمین می‌تابد و ریزش باران و برف در این فصل موجب تری و رطوبت هوا می‌گردد، مزاج این فصل، “سرد و تر” است . این فصل برای صاحبان مزاج صفرا مناسب‌تر است ولی برای صاحبان مزاج بلغمی و افراد مسن و پیر به هیچ وجه مناسب نیست و به ایشان آزار می‌رساند اما افراد میانسال از این فصل بهره می‌گیرند.
غذای مناسب زمستان و ایام سرد سال چیست؟
- وقتی در طب ایرانی، صحبت از فصول چهارگانه می‌کنیم منظور فصل تقویمی نیست بلکه منظور شرایط آن فصل است.
- مزاج حاکم در زمستان به طور معمول سرد و تر است ولی وقتی که در برخی مناطق بارندگی نباشد، مزاج حاکم بر این مناطق را سرد و خشک تلقی می‌کنیم.
- در زمستان برای افراد با مزاج سرد و تر غذای با مزاج و ماهیت گرم از جمله کرفس، سیر، کلم، چغندر، گردو، ادویه گرم و نوشیدنی‌های با ماهیت گرم توصیه می‌شود.
- آب یکی از مواد ضروری بدن محسوب می‌شود، با این وجود مصرف آب یخ در فصل زمستان توصیه نمی‌شود چرا که این اقدام می‌تواند باعث برهم خوردن تعادل بدن شود .
- پوشش خیلی گرم و خواب در طول روز را نیز در فصل زمستان توصیه نمی شود، خواب در طول روز در این فصل باعث کسالت و سستی بدن افراد می‌شود.
- ورزشکاران باید از ورزش کردن در ساعات سرد روز پرهیز کنند! چرا که هدف از ورزش، افزایش حرارت غریزی بدن است و اگر هوا خیلی سرد باشد، این اتفاق عملاً رخ نمی‌دهد و از طرفی استنشاق هوای سرد و قرارگیری در معرض چنین شرایطی می‌تواند منجر به سردی بدن و عوارض ناشی از آن شود.
- افرادی که دارای بیماری‌های بلغمی مثل روماتیسم یا بیماری‌های قلبی به ویژه نارسایی هستند، حتماً باید در این فصل احتیاط لازم را در مورد سبک زندگی خود داشته باشند.
غذاهایی با طبع گرم برای روزهای برفی
- در روزهای سرد سال برای اینکه افراد سیستم ایمنی بدنشان در برابر عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا در وضعیت مناسبی قرار داشته باشد، باید مصرف سبزیجات و میوه را سرلوحه کار خود قرار دهند.
- افراد برای آنکه استخوان‌هایی محکم داشته باشند، باید مصرف لبنیات را در برنامه غذای روزمره خود در زمستان قرار دهند! (البته با رعایت مزاج شخصی و مصرف مصلحات) ، زیرا کلسیم موجود در لبنیات سبب تقویت بافت استخوانی شده و هنگام لیز خوردن صدمات کمتری به فرد وارد می شود.
- افرادی که دارای مزاج سرد هستند، در فصل سرد و در روزهای برفی دچار سستی و بی حالی می‌شوند که برای رفع مشکل باید مصرف غذاهایی با طبع گرم را در برنامه غذایی روزانه خود قرار دهند.
- برای داشتن سیستم گوارشی مناسب در هوای سرد از مصرف انواع سوپ و آش که حاوی ویتامین‌های مختلف بوده غافل نشوند.
- مصرف غذاهای گرم مانند زنجبیل، باعث جلوگیری از سستی و خواب‌آلودگی افراد در روزهای برفی و در فصول سرد سال می‌شود.
خوردن برف در زمستان
- کاهش حرارت زیادی بدن بویژه در تب های غیرعفونتی، قطع خون دماغ با مالیدن برف بر پیشانی و … از جمله خواص برف است.
- برف برای افراد سرد مزاج و کسانی که گوارش ضعیف دارند بسیار مضر است. برف همچنین موجب بروز سرفه می شود.
- اگر برف با مقداری عسل یا میخک یا به شکل برف شیره به صورت بستنی مصرف شود، از بسیاری از آسیب های آن به بدن جلوگیری می شود.
- اضافه کردن مقداری گلاب، عرق بیدمشک یا بهارنارنج نیز علاوه بر اینکه طعم این بستنی را بهتر و دلچسب تر می کند از مضرات آن کم می کند.
منبع
- دکتر محمدرضا حاجی حیدری (متخصص طب ایرانی)
- دکتر سید کاظم کاظمینی (متخصص طب ایرانی)
- سایت دکتر فرهاد عبدالله زاده (پزشک عمومی)
