تدابیر طب سنتی برای وعده سحر

در ادامه سلسله مقالات تدابیر طب سنتی برای ماه مبارک رمضان و روزه داری، در قسمت دوم به بیان تدابیر طب سنتی در مورد وعده سحر خواهیم پرداخت. توجه داشته باشید در این مقاله ما قصد داریم روزه داری را از جنبه سلامتی بدن و تاثیر پاک کنندگی آن مورد بررسی قرار دهیم و جنبه معنوی و روحانی آن، موضوعی جدا از این بحث است که خود فواید روانی بسیاری دارد.

وعده سحر

در طب سنتی همانطور که در مطالب قبلی عنوان کردیم دو وعده غذایی اصلی توصیه شده است. این دو وعده همان وعده سحر و افطار در ماه مبارک رمضان و صبحانه و شام در ماه های دیگر است. طب سنتی برای سلامتی بیشتر بدن، حذف کردن وعده ناهار را پیشنهاد می کند.

در ماه های غیر از ماه رمضان وعده صبحانه را باید صبح زود و وعده شام را هنگام غروب آفتاب میل کنید. پس نتیجه می گیریم روزه گرفتن نه تنها برای افرادی که بیماری خاصی ندارند ضرری ندارد، بلکه بهترین زمان بندی وعده های غذایی برای سلامت بیشتر بدن است.

در این بین اهمیت وعده سحر به خصوص در ماه مبارک رمضان بسیار زیاد است. سحری حتی اگر به سبکی وعده صبحانه باشد، نباید حذف شود.

چرا نباید وعده سحر را حذف کرد

روزه یک تمرین بزرگ و مهم برای پرهیز است ولی باید برای همین پرهیز هم توصیه دین اسلام و طب سنتی را برای سلامتی بدن رعابت مرد. برخی افراد به خیال کاهش وزن و دفع بیشتر سموم بدن، سحری نمی خورند، ولی پژوهش ها نشان داده اند معمولا در چنین حالتی افراد افطاری را با ولع و حجم بیشتر می خورند که موجب ناکامی در کاهش وزن یا حتی افزایش آن می شود و از طرف دیگر عواقب بدتری برای سلامتی به دنبال خواهد داشت.

نخوردن سحری باعث تامین نشدن نیازهای تغذیه‌ ای ضروری روزه ‌دار می ‌شود و در نتیجه بدن او به سوخت ناقص چربی ‌ها متوسل می ‌شود و سوخت ناقص چربی ‌ها در بدن ترکیبات کتونی را به وجود می آورد که نتیجه آن بوی بد دهان روزه ‌دار است.

عدم مصرف هیچ غذایی در وعده سحری به شدت نهی می شود چون وقتی قوه بدن چیزی در معده پیدا نکند برای هضم سراغ بافت طبیعی معده و عروق می رود و باعث خون ریزی، زخم و التهابات می شود.

خوردن سحری، بسیار مهم است، زیرا اول باید ماده را تامین کرد بعد گرسنگی کشید. بعد از خوردن غذای کثیرالغذا و قلیل الفضول اگر گرسنگی بکشید اشکالی ندارد. از پرخوری در افطار و سحر بپرهیزید و غذا را بسیار بجوید.

حذف وعده مهم سحری عوارض زیر را به دنبال خواهد داشت:

• توان و طاقت فرد را کاهش داده.
• بروز سردرد.
• افت قند خون در طول روز.
• نارحتی های گوارشی مانند زخم معده و زخم اثناعشر.
• کاهش یادگیری، بی حوصلگی و خستگی.

خوابیدن بعد از وعده سحر

مسئله مهم دیگر خوابیدن با شکم پر بعد از سحر است.  خوابیدن بلافاصله بعد از صرف سحری باعث سوءهاضمه و مشکلات گوارشی می‌شود.

حکمت روزه، تنظیم اعمال حیاتی بدن و دفع اخلاط فاسده از بدن است. با خوابیدن بعد از سحری با شکم پر، نه تنها کمکی به سیستم گوارشی خود ننموده‌ایم، بلکه فشار روی معده خود را مضاعف کرده‌ایم.

به علاوه در این ماه، نیاز به شادابی و نزدیک‌تر شدن به خدا داریم. با شکم پر خوابیدن باعث کسلی و خمودگی ما در روز بعد می‌شود. بهترین وقت خوابیدن هنگامی است که هضم معدی انجام گرفته و غذا از دهانه معده عبور کرده باشد.

در مورد بیدار شدن برای سحر نیز، توصیه کارشناسان سلامت این است که در ماه رمضان حتی‌الامکان زودتر به رختخواب بروید تا بتوانید زودتر هم بیدار شوید. حدود ۱/۵ ساعت تا اذان بهترین زمان برای بیداری است. در این فاصله می‌توانید زمان خوردن سحری را به خوبی مدیریت کنید.

از طرف دیگر برای وعده سحر باید زودتر از خواب بیدار شد تا احساس گرسنگی کنیم و بعد از خوردن سحری اگر بتوان تا بین الطلوعین بیدار بود، عالی است. بنابراین اگر این موارد رعایت شود، شخص روزه دار احساس سنگینی پیدا نمی کند.

غذاهای مناسب وعده سحر

بهتر است وعده سحری را مانند وعده غذایی ناهار در نظر بگیرید. یعنی هر چیزی که در وعده غذایی ناهار می خوردید را در وعده سحری بخورید. طب سنتی وعده افطار را سبک و غذاهای پر کالری را برای سحر توصیه می کند.

البته باید توجه داشت که غذاهای پرچرب، پرکربوهیدرات، حاوی سس مایونز و غذاهایی که باعث تشنگی می شوند، نباید در وعده غذایی سحری میل شوند. چون این غذاها می توانند باعث افت قند خون و ضعف در طی روزه داری شوند.

باید در وعده سحر 70 درصد مواد غذایی از جنس گرمی و 30 درصد از مواد سرد و در وعده افطار این رویه برعکس باشد.

اکثر افراد غذای سحری را شب هنگام تهیه نموده و در زمان سحر، آن را گرم و میل می‌‌نمایند. برای حفظ غذا تا زمان سحر، باید غذا را بعد از پخت، بدون برداشتن درِ ظرف، در محیط آشپزخانه (كه خیلی گرم نباشد، خنک باشد و بیش از ۴-۳ ساعت تا سحر فاصله نباشد) بگذارند.

بنابراین بهتر است از قرار دادن غذا در یخچال و گرم نمودن مجدد آن در سحر جلوگیری شود، زیرا در این صورت، غذای مانده به حساب می‌آید.

نوشیدنی ها

• شیر ولرم با خرما.
• انواع میوه یا آب آن.
• آب گرم.
• شربت گل بنفشه.
• شربت گل سرخ.
• شربت سکنجبین.
• شربت عرق کاسنی.
• شربت اسفرزه.
• شربت آبلیمو و عسل.
• لیموترش به همراه آب استفاده کنید تا بوی بد دهان شما در طول روز از بین برود.
• افرادی که کلیه هایشان زمینه سنگ سازی دارد باید موقع سحر یک استکان عرق خارشتر بخورند.
• شربت خاکشیر و تخم شربتی بنوشید. این دانه ها چندین برابر وزن خود آب جذب می کنند و بدن در طول روز از ذخیره آب آن ها استفاده می کند و تشنگی، سردرد و بی حالی را می کاهد.

غذاها

• بهتر است غذاها به صورت آب پز و بخار پز باشد.
• عسل.
• شیره انگور.
• روغن حیوانی گاوی.
• تخم مرغ آب پز و مواد غذایی پروتئینی مانند سینه و گوشت مرغ.
• پلوی ساده و یا پلوهایی که دارای ترکیبات مقوی هستند.
• سبزیجات و میوه های مختلف (بهترین میوه برای وعده سحر سیب است).
• انواع سالاد ها بدون سس مایونز مانند سالاد کاهو و خیار بدون نمک.
• كاهو همراه با سكنجبین معروف ایرانی ها.
• رب انارشیرین.
• سویق باخرما.
• گوشت های گرم.
• مصرف مقدار کمی تمرهندی در وعده سحر برای رفع عطش و خشکی دهان مناسب است.

غذاهای نامناسب وعده سحر

در وعده سحر از مصرف غذاهای خشک، پر ادویه و تند، غذاهای سرخ شده و پرچرب و شیرین و همچنین از مصرف زیاده از حد گوشت باید پرهیز کرد.

زیاده روی درمصرف تخم شربتی سرگیجه می دهد.
نوشیدنی های قندی مانند آبمیوه های غیر طبیعی و نوشیدنی های گازدار و حتی چای داغ به مقدار زیاد.

مصرف شیرینی زیادی در هنگام سحر می‌تواند موجب افت شدید قند خون در طول روز شود.

سبزیجات تند مانند ترخون، تره.

از تمام ملین‌ها، مسهل‌ها و مدرها هنگام سحر اجتناب و هنگام افطار استفاده شود. البته مصرف ملین‌های ضعیف هنگام سحر مشکلی ایجاد نمی‌کند و می‌تواند برای جلوگیری از یبوست روزه‌دار مفید باشد.

خوراکی های مدر مثل هندوانه و چای. مصرف هندوانه، چای و حتی آب فراوان در حین سحر نه تنها کمکی در رفع تشنگی و گرمازدگی در طول روز نمی‌کند، بلکه یک تا ۲ ساعت بعد از مصرف تمام آب دریافتی بدن تا دو برابر بیشتر از طریق ادرار دفع شده و فرد تا نزدیکی وقت اذان ظهر دچار بی حالی، ضعف، سردرد ناشی از کم آبی، گرمازدگی (در ماه های گرم) و افت شدید آب بدن می‌شود.

توصیه طب سنتی برای مزاج های مختلف در وعده سحر

صفراوی ها (مزاج گرم و خشک)

صاحبان این مزاج، گاه بسیار چاق و گاه بسیار لاغر می شوند، اشتهای نامرتب و ریزه خواری دائم و به اصطلاح نوک زدن به غذا دارند. پوستشان خشک و حساس است. انسداد عروقی در آنها بیشتر از دیگر مزاج هاست. سودایی‌ها در ماه مبارک رمضان تحمل گرسنگی و تشنگی را ندارند، این افراد زود گرسنه می‌شوند و زود سیر می‌شوند.

صاحبان مزاج سودا باید از مصرف غذاهایی با طبیعت سرد و خشک اجتناب کرده و بیشتر از غذاهای گرم و تر استفاده کنند. چرا که با مصرف غذاهای سرد و خشک و سودازا، این خلط افزایش یافته و موجبات ابتلاء به بیمارهایی عصبی همچون افسردگی و وسواس، بیماری‌های پوستی، واریس و … می‌شود.

به روزه دارانی که دارای مزاج سرد و خشک هستند توصیه می‌شود:

از مصرف مواد خشک به افراط اجتناب کنند، مانند روزه داران صاحب مزاج گرم و خشک از خشکبارها کمتر استفاده کنند و مصلحات مربوطه را بکار برند با این تفاوت که اصلاح کننده ها (مصلح ها) باید دارای مزاج گرم و تر باشد.

مثلا شربت های لعاب دار با مزاج گرم بخورند مانند: شربت سکنجبین عسلی، شربت اسطوخودوس و نعناع و شربت بالنگو و کمپوت های بالنگ و سیب و گلابی و امثال آن.

دم نوش های گاوزبان، بابونه، گزنه و اسطوخودوس و نعناع و پونه و امثال آن با عسل.

پرهیز از مواد غذایی یبوست‌زا در ماه مبارک رمضان.

خوب جویدن غذا و پرهیز از پرخوری.

استراحت، خواب، تحرک و ورزش در حد اعتدال.

حمام روزانه با آب ولرم.

پرهیز از خوابیدن بلافاصله بعد از صرف غذا و فاصله انداختن بین غذا و خواب حداقل به میزان یک ساعت و نیم.

مصرف غذاهایی مانند: خورش اردک و غاز و گوشت گوساله جوان با دارچین و خواباندن در زنجبیل و زیره و پیاز و کمی نمک، پرندگان شکاری چاق، گوشت گوسفند ، خورشت کرفس، خورشت قیمه و خوراک میگو. غذاهای سنتی مانند شیربرنج عسلی، حریره بادام، شله زرد زعفرانی یا دارچینی و امثال آن مصرف کنند.

مصرف میوه های گرم مانند: خربزه، انگور، آناناس، انجیر سفید و قرمز، توت سفید و امثال آن مصرف کنند.

مصرف سبزیجات گرم مانند: مرزه، ترخون، تره، ریحان سبز و بنفش، پیازچه، شوید، شاهی و برگ و ساقه لطیف کرفس و کنگر بصورت خام و پخته مصرف کنند. البته همانطور که گفتیم سبزیجات تند مانند مرزه، ترخون، تره و پیازچه را در وعده سخر نباید مصرف کنند.

بلغمی ها (مزاج سرد و تر)