یلدا یکی از جشن های زیبای ایرانیان باستان است که در این شب که طولانی ترین شب سال هم می باشد خانواده ها دور هم جمع می شوند و سنت پسندیده صله رحم را به جا می آورند، حافظ خوانی می کنندو این جشن باستانی را به جا می آورند. همانطور که می دانید ایرانیان در طول سال جشن های زیبای بسیاری داشته اند که این جشن ها بهانه ای برای دور هم بودن و شادی کردن خانواده ها بوده است. هر کدام از این جشن ها خوراکی های مخصوص خود را نیز داشته اند که شب یلدا نیز از این قاعده مستثنی نبوده است.
شب یلدا که با شروع زمستان همراه هست دارای خوراکی های مخصوص به خود می باشد که در خوردن برخی از آن ها از نظر طب سنتی نباید زیاده روی کرد. انار، هندوانه، خرمالو، ازگیل، کدو حلوایی، باسلوق، انواع آجیل، انواع شکلات، لبو، ذرت به شکل های مختلف، انواع میوه خشک، انواع دمنوش ها، باقلوا و خوراکی های دیگری که بر اساس رسم و رسوم هر منطقه استفاده می شوند از خوراکی های معروف شب یلدا هستند.
در این مطلب به بررسی خواص و مضرات برخی از این خوراکی ها از منظر طب سنتی خواهیم پرداخت. با طبایع تا انتهای این مطلب که به مناسبت فرارسیدن شب یلدا تهیه شده همراه باشید.
میوه های معروف شب یلدا
انار
مزاج انار با توجه به طعم آن متغیر است. به طور کلی طبیعت این میوه سرد است و هر چه ترش تر باشد خشکی آن نیز بیشتر میشود. انارهای شیرین دارای طبع سرد و تر و انارهای ترش دارای طبع سرد و خشک می باشند. انار یکی از معجزه های طبیعت است که همه اجزای آن حتی اجزای درخت آن در طب سنتی دارای خواص دارویی می باشد.
همه ما شب یلدا را با نماد انار می شناسیم. یکی از جالبترین خواصی که باعث شده انار میوه اصلی این جشن باشد این است که انار مفرح است و غم و اندوه را از بین میبرد. دلیل دیگر که در طب سنتی همیشه به آن اشاره شده است استفاده از هر میوه ای در فصل خودش می باشد. حال خواص دیگر انار را با هم بررسی می کنیم.
خواص انار شیرین
- انار شیرین حاوی ویتامینهای C، K، خانواده ویتامین B و مواد معدنی مانند فسفر، پتاسیم و منیزیم است.
- تقویت سیستم ایمنی بدن.
- سلامت قلب و عروق. انار شیرین با کاهش فشار خون و کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL) به سلامت قلب و عروق کمک میکند.
- درارای خاصیت آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی است.
- کاهش التهابهای مزمن و پیشگیری از بیماریهایی مانند آرتروز.
- بهبود عملکرد سلولی.
- انار شیرین؛ مليّن و مدرّ میباشد.
- خوردن آن، دو سه ساعت بعد از غذا، در گرممزاجان کمک به تخلیه معده و هضم کمک میکند.
- در گرم مزاجان سبب تقویت نیروی جنسی است.
- برای تقویت کبد و طحال، زردی، درد سینه، سرفه گرم، گرفتگی صدا و خارش مفید است.
- انار غذاییت کمی دارد اما خون بسیار خوبی تولید میکند.
- انار شیرین مخصوصاً به صورت شربت برای نرم کردن حنجره (بهبود صدا و رفع گرفتگی آن ) و مجاری هوایی خوب است. انار ترش برای گلو و حنجره مضر است.
- انار شیرین ضد سرفه است.
- رب انار برای رفع ویار زنان باردار مفید است.
- آشاميدن آب انار كه با پيهی داخل آن گرفته باشند همراه با شكر، برای اسهال صفرا و تقويت معده و رفع يرقان (زردی) و جرب و خارش مفيد است.
- انار شیرین بازکننده انسدادها و گرفتگیها است و سبب نیکو کردن رنگ چهره نیز میشود.
- آب انار و رب انار برای کودکان مفید است و باعث رفع مشکلات گفتاری آنان نیز میشود.
- انار شیرین نفّاخ است.
- موثر برای کاهش وزن و لاغری.
- بهبود درد و ورم مفاصل.
- بهبود خون رسانی به مو.
- بنابراین افرادی که مزاج سردی دارند نباید در خوردن انار، به خصوص انار ترش زیاده روی کنند.
- تقویت کننده گوارش است.
- بهتر است با گلپر استفاده شود.
- بهبود حافظه و کاهش خطر ابتلا به بیماریهای نورودژنراتیو مانند آلزایمر.
- بهبود هضم و پیشگیری از یبوست.
- دمکرده پوست و ریشه انار ضدکرم است
- کاهش چین و چروک، افزایش رطوبت و درخشندگی پوست.
- کنترل کننده دیابت.
- کاهش خطر ابتلا به سرطان.
- درمان کبد چرب.
- تنظیم فشار خون.
- تصفیه کننده خون.
- ضد میکروب.
خواص انار ترش
- مزاج آن سرد و خشک است.
- انار ترش بخصوص برای گرم مزاجان که احتمال غلبه خون و صفرا در آن ها بیشتر است، مفید است.
- انار ترش؛ در تسكين تيزی صفرا اثر بيشتری دارد و برای افراد گرم و خشک و یا دارای غلبه صفرا مناسبتر است.
- آشاميدن آب انار كه با پيهی داخل آن گرفته باشند همراه با شكر، برای اسهال صفرا و تقويت معده و يرقان و جرب و خارش مفيد است.
- انارترش برای کسانی که کبد و معده گرم دارند؛ مناسبتر است.
- انار ترش با طبع سرد و خشک خود، قبض طبع میآورد.
- انار ترش برای بهبود تپش قلب توصيه شده است زيرا یکی از مهمترین علل تپش قلب، افزایش حرارت یا صفرا، چه در کل بدن و چه در قلب است که انار آن را مهار میکند.
- آب انارترش، برای رفع تب نیز مفید است (طبع خنکی دارد). میتوان آن را به آبی که قرار است بصورت پاشویه و بدنشویه استفاده شود افزود و بر بدن پاشید.
- مدر است.
- خونساز است.
- دمکرده پوست و ریشه انار ضدکرم است.
- مصرف زیاد انار ترش به معده و رودهها آسیب میزند.
- قابض هستند و میتوانند باعث ایجاد یبوست شوند.
- مصلح انار ترش عسل، گلاب، مصطکی و گلپر است. همچنین در منابع طب سنتی آمده است که انار شیرین و انار ترش مصلح همدیگر هستند و طبع همدیگر را معتدل میکنند.
- خون را تا هضم چهارم تصفیه کند و دستگاههای رئیسه (مغز، قلب، کبد و دستگاه تناسلی) را به شکل شگفتانگیزی جوان و سالم کند.
- اگر انار را با پیه آن بخورید معده را دباغی و پاکسازی می کند.
- جهت درمان زخمهای دهان روزی چندبار آب انار ترش را در دهان نگه داشته و مزمزه نمایید.
خواص خرمالو
یکی دیگر از میوه هایی که خوردن آن در شب یلدا مرسوم است میوه پاییزی بسیار پر خاصیت به نام خرمالو می باشد. خرمالو دارای طبع گرم و تر است.
- تقویت چشمها و قوه بینایی.
- پیشگیری از سرماخوردگی و آنفولانزا.
- کاهش علائم پیری.
- ضد عفونی کننده.
- از بین برنده چین و چروک پوست و جوان و درخشان کننده آن.
- پیشگیری از سرطان.
- بهبود هضم.
- جلا دهنده کبد.
- تقویت سیستم ایمنی.
- پیشگیری از ابتلا به دیابت.
- کاهش کلسترول.
- بندآورنده خون ریزی.
- افزایش متابولیسم.
- انرژی زا و از بین برنده خستگی.
- اشتها آور و مصرف زیاد آن چاق کننده است.
- مدر.
- آرام کننده سکسکه.
- تقویت استخوانها.
- کاهش فشار خون.
- محافظت از پوست.
- مفید برای پوست و ناخن و موهای خشک و شکننده.
- آبرسانی به پوست.
- التیام سریعتر بدن.
- کاهش التهاب.
- رسیده آن برای درمان یبوست مفید است.
- کاهش ورم و التهاب بواسیر.
- افزایش خونرسانی به بافتهای بدن.
- آسم و سرفهی حاوی خلط را درمان میکند.
- مفید برای رشد کودکان.
- کوبیده دانه خرمالو سنگ کلیه و مثانه را دفع می کند.
- چای برگ خرمالو: ضد فشار خون، ضد سرطان، ضدموتاژن و آنتی هیستامین می باشد و برای التهابات پوست مفید است.
خواص کدو حلوایی
کدو حلوایی منبعی غنی از فیبر، پروتئین، کربوهیدرات، پتاسیم، منگنز و انواع ویتامین های A، E و C است. طبع کدو حلوایی سرد و تر است.
- این کدو ملین است و استفاده از پخته آن همراه با غذا یا در خورشها (مثلاً خورش قیمه) رطوبت مناسبی به بدن بخشیده و در درمان یبوست مزاج و خشکی پوست موثر است.
- ضد پیری.
- تب بر است.
- نرم کننده، تقویت کننده و رطوبت رسانی به مو.
- کمک به سلامت و شادابی پوست.
- درمان آکنه.
- کمک به تقویت بینایی.
- کاهش حملات آسم.
- تقویت سیستم ایمنی.
- صفرا را تسکین میدهد.
- کاهش خطر بیماریهای قلبی.
- ضد کرم.
- یرقان (زردی) را برطرف میکند.
- ضد سرطان به ویژه سرطان پروستات.
- کمک به کاهش وزن سریع.
- تنظیم کننده فشار خون.
- جلوگیری از زخم معده.
- کاهش استرس و درمان افسردگی.
- دارای خاصیت ضد التهابی.
- مدر و پیشگیری و درمان کننده سنگ های دستگاه ادراری.
- این کدو، سبب رفع تشنگی می شود.
- سرفه را کاهش میدهد.
- مربای کدو حلوائی برای تولید خون خوب و دفع مواد سوداوی و تقویت اعصاب موثر است.
- ترشی کدو حلوایی لطیف کننده، هضم کننده غذا و مسکن حرارت خون و صفرا میباشد.
- مصرف کدو تنبل. در انواع غذاها نیز خواص آن را به بدن رسانده و از آسیب های آن جلوگیری میکند.
خواص ازگیل
این میوه حاوی مقادیر زیادیویتامین های A،C ویتامین های گروه B و تانن، پروتئین، اسیدهای آلی طبیعی و پکتین، کربوهیدرات و مواد معدنی مانند کلسیم، پتاسیم، آهن، منگنز و منیزیم می باشد.
- مزاج آن سرد و خشک است.
- برای افرادی با طبع گرم و تر مناسب و مفید است.
- حاوی آهن و خون ساز است.
- کمک به درمان دیابت.
- ملین است.
- آرامش بخش.
- مشکلات کلیوی را برطرف و بدن را سمزدایی میکند.
- ازگیل با طبع سرد و خشک خود؛ به تسکین حدت صفرا و خون کمک میکند.
- موجب تسکین سر درد ناشی از گرما (آب ازگیل همراه با شکر) میشود.
- درمان بی خوابی و افزایش کیفیت خواب.
- پیشگیری از پوکی استخوان.
- اشتها آور است و در صورتی که خوب هضم شود به چاقی و افزایش وزن نیز کمک میکند.
- در درمان قطره قطره آمدن ادرار نیز بکار میرود.
- تقویت سیستم ایمنی بدن.
- تنظیم دمای بدن.
- تنظیم چرخه قاعدگی.
- کمک به رشد و تقویت مغز و جلوگیری از بیماری های شناختی مانند بیماری آلزایمر و زوال عقل.
- کمک به از بین بردن خستگی مزمن در زنان و مردان.
- تقویت بینایی.
- کمک به درمان یبوست.
- درمان سنگ مثانه و کلیه.
- پیشگیری و درمان سندرم پای بی قرار.
- رفع چین و چروک و افزایش خاصیت کشسانی و جوان سازی پوست.
- تقویت مو و پیشگیری از ریزش مو.
خواص لبو
لبو سرشار از فولات و منگنز، تیامین، ریبوفلاوین، ویتامین B6، پانوتنیک اسید، کولین، بتایین، منیزیم، فسفر، پتاسیم، روی، مس و سلنیوم است. جالب است بدانید لبو هم مفرح و ضد غم و اندوه و افسردگی می باشد.
- مزاج آن گرم و خشک است.
- محلل، مفتح و مقطع بلغم است و جرم (خام) آن سبب يبوست میشود.
- از بین برنده رطوبتهای سفت و مانده در بدن – که میتوانند موجب انسداد مجاری داخل اعضا شوند – میباشد.
- به رفع انسداد طحال کمک میکند.
- لبو پخته محرک میل جنسی است.
- لبو برای رشد و استحکام اسکلت بدن (سیستم استخوانی عضلانی) هم خوب است.
- حفظ سلامت روده.
- سمزدایی بدن.
- بهبود علائم سرماخوردگی.
- کاهش وزن.
- پیشگیری از سرطان.
- بهبود عملکرد ورزشی.
- پائین آورنده فشار خون.
- مفید برای قلب.
- مفید برای کبد.
- افزایش سطح انرژی بدن.
- کمک به سلامت مغز.
- پیشگیری از بیماریهای زوال عقل مانند آلزایمر و پارکینسون.
- کاهنده فشار خون.
- پبشگیری از پوکی استخوان.
- کمک به درمان آرتروز.
- درمان کم خونی.
- جلوگیری از ریزش مو.
- تقویت و افزایش سرعت رشد مو.
- ضد چروک طبیعی برای پوست.
- درمان لکههای پوستی.
- کمک به درمان سرما خوردگی.
- بهبود نقرس.
- درمان التهاب مثانه.
- کمک به کاهش درد مفصلها.
- درمان ورم روده.
- ملین و کمک به درمان یبوست.
- جلوگیری از نقایص مادر زادی جنین (به دلیل دارا بودن اسید فولیک).
- درمان بواسیر و التهاب لثه.
- کاهش دهنده التهاب.
- مفید برای دیابتی ها و کاهش دهنده قند خون.
- پائین آورنده کلسترول بد.
- بهبود گوارش.
- مفید برای خانم های باردار.
- کمک به سلامت چشم و پیشگیری از آب مروارید.
- کمک به درمان کم خونی.
- تقویت دندان ها و استخوان ها.
- کمک به کاهش وزن.
- خواص ضد پیری.
- سلامت و جوانسازی پوست.
- خواص آنتی اکسیدانی.
- جلوگیری از رشد سلول های بدخیم و تومورها.
- پیشگیری از پوکی استخوان.
- کمک به سلامتی ریه ها و جلوگیری از مشکلات تنفسی.
- پیشگیری از سکته ای مغزی.
- بهبود فرآیند رشد در کودکان و نوجوانان.
- التیام سریعتر زخم ها و کبودی ها.
دمنوش های مناسب شب یلدا
- دمنوش های بادرنجبویه: برای تهیه دمنوش بادرنجبویه مقداری برگ های خشک این گیاه را در قوری ریخته و روی آن مقداری آب جوش بریزید و بگذارید روی شعله ملایم تا دم بکشد.
- دمنوش گل گاوزبان: این دمنوش باعث تقویت و بازسازی قلب و مغز و جلوگیری از سرماخوردگی میشود. دمنوش گل گاوزبان نیز مانند دمنوش بادرنجبویه تهیه می شود.
- دمنوش به: مقداری از میوه خشک به را مستقیماً در قوری بریزید و به مدت ۲۰ دقیقه روی شعله ملایم بگذارید تا دم بکشد و در همان لحظه می توانید یک لیمو عمانی و یا کمی لیموی تازه به آن اضافه کنید. می توانی دبه دلخواه از هل و دارچین در این دمنوش استفاده کنید.
- دمنوش خرمالو، زنجبیل تازه، دانه فلفل سیاه، چوب دارچین، خرمالو تازه و عسل: در این روش طرز تهیه دمنوش برای شب یلدا باید آب، زنجبیل خرد شده، دانهها فلفل سیاه، چوب دارچین و خرمالو خرد شده را داخل یک قابلمه بریزید و روی حرارت قرار دهید تا به جوش بیاید. سپس شعله گاز را کم کنید و برای ۲۰ دقیقه صبر کنید تا دمنوش خرمالوی شما به آرامی بجوشد. بعد از این زمان چای را از صافی بگذرانید و داخل یک قوری بریزید. برای خوش طعم تر شدن دمنوش یلدایی خرمالو میتوانید مقداری عسل نیز به دمنوش خود اضافه کنید.
- دمنوش انار که مناسب با میوه شب یلدا بوده و آرامبخش طبیعی استو برای سلامت قلب و جلوگیری از بیماری سرطان نیز بسیار موثر است.در یک قابلمه کوچک دانههای انار را بریزید و ۳ فنجان آب سرد روی آنها بریزید. اجازه دهید مخلوط دانههای انار و آب سرد روی شعله متوسط گاز به جوش بیاید. وقتی به دمای جوش رسید شعله گاز را کم کنید و برگههای نعنا را اضافه کنید. اجازه دهید دمنوش آرام آرام بجوشد و رنگ بیندازد.
حدود ۱۵ دقیقه برای آماده شدن دمنوش روی شعله ملایم گاز کافی است. در صورت تمایل به مقدار لازم عسل به دمنوش اضافه کنید تا طعم شیرینی به خودش بگیرد و سپس دمنوش را به صورت داغ در فنجان سرو کنید. شما می توانید به جای آب از آب انار استفاده کنید.
- دمنوش دارچین، پرتقال و چای سیاه: برای درست کردن این دمنوش شب یلدا ابتدا باید پوست پرتقال را خشک کنید. برای این کار پوست پرتقال و چوب دارچین را به مدت ۳ دقیقه در یک ماهیتابه خشک کنید. چای را دم کنید، سپس در یک دستگاه معمولی و دستی فرنچ پرس چای را بریزید و پوست پرتقال و چوب دارچین را اضافه کنید. ۵ دقیقه صبر کنید و سپس این دمنوش خوشمزه را داغ میل کنید.
- دمنوش چای سبز، لیموترش، انار و زنجبیل: برای درست کردن دمنوش چای سبز، لیمو ترش و انار ابتدا باید چای سبز را دم کنید. سپس زنجبیل، تکههای لیموترش، دانههای انار و عسل را با هم مخلوط کنید و به چای سبز دم کرده اضافه کنید. اجازه دهید این دمنوش ۳ تا پنج دقیقه روی شعله ملایم گاز بماند و سپس آن را داغ در فنجان سرو کنید.
- دمنوش آلو تر و خشک، ریشه شیرین بیان خشک شده: ۲ قاشق چایخوری، چوب دارچین، ریشه گیاه بابا آدم، زنجبیل خشک شده یا تازه، هل و عسل: یک لیتر آب را بجوشانید. بعد از به جوش آمدن آب مواد را در آب جوش بریزید و به مدت چند دقیقه دم کنید. در صورت تمایل بعد از سرو دمنوش در فنجان مقداری شیر و عسل به آن اضافه کنید. این دمنوش را به مدت دو روز میتوانید در یخچال هم نگهداری کنید.
شیرینی های یلدا
باسلوق طب سنتی رژیمی
مواد لازم:
- جودوسر پرک: 1 لیوان (100 گرم).
- شیره: 3 قاشق غذاخوری (شکر قهوهای هم میشود جایگزین کرد).
- گلاب: نصف فنجان.
- پودر هل: نصف قاشق چایخوری.
- پودر نارگیل: به میزان لازم.
- پودر ژلاتین: یک قاشق غذاخوری.
طرز تهیه:
- ابتدا جو دوسر را با نصف لیوان آبجوش بگذارید خوب خیس بخورد (اگر میزان آب کم بود، کمی آب اضافه کنید).
- بعد از گذر یک ساعت، جودوسر خیس خورده را داخل مخلوط کن بریزید و خوب مخلوط کنید.
- سپس از صافی رده کرده و با ته قاشق فشار دهید تا از صافی رد شود.
- اگر دیدید مواد سفت بوده و از صافی رد نمیشود میتوانید به آن مقداری آب گرم اضافه کرده تا از صافی رد شود.
- سپس تفالهها را کنار بگذارید.
- حال مواد را بر روی شعله کم بگذارید و به آن گلاب و پودر هل را اضافه کنید و مرتب هم بزنید.
- حال شیره مدنظر (شیره انگور، شیره خرما و …) و پودر ژلاتینی که در مقدار کمی آب بن ماری شده، اضافه نمایید.
- مرتب هم بزنید تا گلوله نشود و در نهایت سفت شود به طوری که به سختی از از قاشق بریزد.
- حال مواد را در ظرف مورد نظر بریزید و یا در قالب سیلیکونی بریزید و بگذارید یک شب در یخچال بماند، اگر تمایل داشتید بر روی آن گردو هم بگذارید.
- سپس بعد از یک شبانه روز، از یخچال بیرون آورده، برش بزنید و در پودر نارگیل یا پودر گل سرخ، بغلطانید.
- حال با خیال راحت از خوردن این باسلوق سالم و رژیمی، نهایت لذت را ببرید.
باقلوا
مواد لازم:
- زرده تخم مرغ ۲ عدد.
- روغن آب کرده ۲ ق. س.
- کره یا روغن حیوانی ۱۰۰ گرم.
- شیر ۲/۱ پیمانه.
- آرد به میزان لازم.
- بیکینگ پودر ۲/۱ ق. م.
مواد لازم برای شربت باقلوا:
- شکر نیم کیلو.
- آب یک و ۲/۱ پیمانه.
- گلاب ۲/۱ پیمانه.
- مواد لازم برای داخل باقلوا: بادام پوست گرفته و چرخ شده ۲۵۰ گرم.
- پودر شکر ۲۰۰ گرم.
- هل کوبیده ۱ قاشق چایخوری.
- پسته چرخ شده ۲۵۰ گرم.
- مواد لازم برای روی خمیر: زعفران آب کرده به میزان لازم * زرده تخم مرغ ۱ عدد *.
چگونگی تهیه:
برای تهیه باقلوا در طب سنتی در ابتدا خمیر لواش باقلوا را به این ترتیب آماده میکنیم: ابتدا شیر + بیکینگ پودر + روغن و زردههای تخم مرغ را مخلوط کرده و کمکم آرد را اضافه میکنیم و هم میزنیم تا خمیر به دست نچسبد و خمیر نرمی به دست آید.
خمیر را در کیسه نایلونی گذاشته و نیم ساعت استراحت میدهیم. بادام چرخ شده را با پودر قند و هل و پسته چرخ شده و پودر شکر مخلوط کرده و کنار میگذاریم. روی میز کمی آرد پاشیده و خمیر را با کمک وردنه باز میکنیم.
قطر خمیر باید به نازکی نان لواش و یا کمی نازک تر از آن باشد. قالب مورد نظر برای باقلوا را کمی چرب کرده و از خمیری که باز کردهایم دو لایه داخل قالب میاندازیم. مقداری از مخلوط بادام و پودر قند را روی خمیر ریخته و کمی هم گلاب روی آن میریزیم و مواد را با فشار فشرده میکنیم.
حالا یک لایه از مخلوط پودر پسته و پودر قند و هل را روی لایهٔ قبل میریزیم. باز هم مواد را فشرده میکنیم تا به صورت یکنواخت درآید و در آخر روی آن را با دو ورقه از خمیر نازک پوشانده و اضافههای اطراف خمیر را با کادر میگیریم. حالا این خمیر را به صورت لوزی برشهای عمیق ایجاد میکنیم.
روی خمیر ۱۰۰ گرم کره یا روغن حیوانی آب کرده، میریزیم. در آخر کمی زعفران حل شده و یک عدد زرده تخم مرغ را مخلوط کرده و با برس روی خمیر میزنیم. قالب را در فری که از قبل گرم کردهایم با حرارت ۲۰۰ درجه سانتیگراد در طبقه وسط فر به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه میپزیم. بعد از این مدت از فر خارج کرده و شربت قوام آمدهٔ آماده را روی مواد میدهیم.
طرز تهیه شربت باقلوا: شکر را با آب مخلوط کرده روی حرارت قرار میدهیم تا کمی غلیظ شود. گلاب را اضافه میکنیم و بعد از چند جوش از صافی عبور میدهیم.
منبع: تیم تولید محتوای طبایع