معرفی عاقرقرحا
عاقرقرحا با نام علمیAnacyclus Pyrethrum گیاهی است از خانواده Compositae تیره فرعی Radiae و گیاهیست علفی و چند ساله، گونه ایست از گیاهان گلدار و بسیار شبیه گل بابونه که در طب سنتی اقوام مختلف در تمام جهان مانند آیورودا در هند سابقه استفاده دارد.
عاقرقرحا را با نام های دیگری مانند آکرکره، آککرا، آکارکارا، تاغندست، عود القره، فوریون، اکر، بابونه اسپانیایی، عود القریح و اصل الطرخون الجبلی نیز می شناسند.
**توجه کنید قبل از مصرف گیاهان دارویی و داروهای گیاهی حتما با پزشک متخصص طب سنتی مشورت کنید**
ریخت شناسی عاقرقرحا
عاقرقرحا، گیاهی است علفی، کوتاه، که ارتفاع آن به یک وجب هم نمی‌رسد (حدودا 20 سانتی متر)، چند ساله و بسیار شبیه بابونه، برگ‌های تحتانی آن گسترده، برگ‌های فوقانی گیاه، قائم، برگ‌ها بریدگی‌های عمیق دارد و پوشیده از کرک است و به رنگ سبز مایل به آبی جلوه می‌کنند.
ریشه آن راست به طول ۲۵–۲۰ سانتی‌متر و به ضخامت یک انگشت و با انشعابات زیادی است. این ریشه طعم سوزنی و تند تیز دارد. قسمت مورد استفاده این گیاه ریشه آن است که به صورت قطعاتی به اندازه۱۰–۸ سانتی‌متر و قطر۵/. سانتی‌متر به بازار عرضه می‌شد. بوی آن معطر و محرک مخاط بینی و طعم آن تند، سوزنده و ناپسند است.
دارای ساقه هایی است که قسمتی از طول خود را قبل از بلند شدن روی زمین قرار می دهد. ساقه های گیاه عاقرقرحا، نسبتا ضخیم، سبز مایل به صورتی و کرک دارند و سطح مقطع آن ها دایره ای شکل است. هر کدام یک گل بزرگ دارند که صفحه آن زرد و پرتوهای آن سفید و زیر آن به رنگ بنفش است.
گل‌های آن در تابستان و در دو گونه روی ساقه ظاهر می‌شود. کاپیتول‌های (کاپیتول ها همان گلچه های لوله ای زرد رنگ هستند که بخشی از گل گیاه را تشکیل می دهند) گیاه با وضع منفرد بر روی ساقه ظاهر شده و شامل دو نوع گل می‌باشند. یکی لوله‌ای به رنگ زرد و دیگری زبانه‌ای که در سطح فوقانی، سفید رنگ و در سطح تحتانی ارغوانی مایل به بنفش می‌باشند.
میوه‌اش فندقه است. گونه ای میوه خشک ناشکوفا که میوه فقط حاوی یک دانه است و این دانه آزاد است و به انساج میوه اتصالی ندارد. بهترین نمونه این میوه ها فندق است که میان بر آن چوبی و سخت می شود ولی برون بر و درون بر میوه بصورت پوسته بسیار نازکی خارج و داخل میان بر را پوشانده و دانه بطور آزاد در داخل قرار گرفته و محتوی مواد اندوخته فراوانی است.
خاستگاه عاقرقرحا
این گیاه بومی آفریقای شمالی و الجزایر می باشد و در سایر مناطق گرم و معتدل زمین از قبیل هند، سوریه، مراکش، جنوب اروپا، آسیا و آفریقا نیز انتشار دارد. نوع آفریقای شمالی آن در الجزایر می روید و از نوع هندی آن مرغوب تر است.
شرایط مناسب برای رشد عاقرقرحا
عاقرقرحا به نور و رطوبت زیاد، آب و هوای گرم و معتدل، خاک های به خوبی آبیاری شده نیاز دارد، همچنین به رطوبت بیش از حد به ویژه در فصل زمستان مقاوم هستند. این گونه ها می توانند دمای تا منفی 5 درجه سانتیگراد را تحمل کنند به ویژه اگر زمین به خوبی آبیاری شود.
نحوه تکثیر عاقرقرحا
تکثیر این گیاه عمدتا از طریق کشت بذرهای آن صورت می گیرد. این بذرها برای جوانه زنی بهتر به حدود 3 هفته چینه سرمایی نیاز دارند. بهترین دما برای جوانه زنی بذرها، دمای 13 تا 16 درجه سانتیگراد است. یکی دیگر از روش های تکثیر این گیاه ریشه دار کردن قلمه های چوبی نرم در فصل بهار می باشد.
ترکیبات شیمیایی عاقرقرحا
در ریشه و قسمت های هوایی گیاه عاقرقرحا، اسانس روغنی فرار پلیتورین، آلکالوئید، آلکیل آمید، ایزوبوتیل آمید، تیرامین، اسید گالیک، تانن، فلاونوئید، ساپونین، کومارین، سسامین، اینولین، کربوهیدرات، گلیکوزید و روغن ثابت وجود دارد.
طبع عاقرقرحا
طبیعت عاقرقرحا خیلی گرم و خشک می‌باشد.
**توجه کنید قبل از مصرف گیاهان دارویی و داروهای گیاهی حتما با پزشک متخصص طب سنتی مشورت کنید**
خواص عاقرقرحا
- تنقیه مغز.
- ضد انعقاد خون.
- شل کننده عضلات.
- ضد التهاب (مورد استفاده در آرتریت) و کم کننده درد مفاصل.
- نضج بلغم.
- مفتح سدد ( باز کننده گرفتگی ها).
- مدر بول.
- درمان درد سینه.
- دارای خاصیت آنتی اکسیدانی.
- قاعده آور.
- کاهنده درد عرق النساء (سیاتیک).
- زیاد کننده عرق. تمریخ (مالیدن روغن) پودر عاقرقرحا بر بدن، معرق است.
- بهبود دهنده لقوه، فلج و رعشه.
- درمان استسقاء.
- افزایش دهنده شیر مادران.
- مسهل بلغم.
- تقویت کننده حافظه و درمان کننده فراموشی.
- از بین برنده سردی و بلغم معده.
- درمان سرفه کهنه بلغمی.
- درمان کزاز.
- درمان استرخاء (لمس شدن اعضاء).
- بهبود لکنت زبان با جویدن عاقرقرحا یا نگه داشتن پودر آن زیر زبان همچنین ماساژ ملایم زبان با پودر ریشه عاقرقرحا مخلوط با عسل به بهبود گفتار کودکان کمک می کند. اگر به این ترکیب پودر واچا هم اضافه شود تاثیر آن بیشتر می شود. در نسخه ای دیگر براى درمان لکنت زبان یا براى باز شدن زبان کودکان چهار مثقال از عاقرقرحا را نیمکوب نموده و دم کنید، بعد آب صاف کرده آن را با نبات شیرین سازید و روزى سه بار هر مرتبه یک قاشق مرباخورى به او بخورانید.
- تقویت قوه باه (نیروی جنسی) و افزایش دهنده اسپرم مخصوصا برای افراد با مزاج سرد و تر. ریختن مخلوط پودر عاقرقرحا و آرد باقلا درون کیسه ای کوچک و یک روز کامل گذاشتن روی آلت تناسلی و بیضه ها، تقویت کننده نیروی جنسی سردمزاجان است. تمریخ روغن عاقرقرحا بر آلت تناسلی مردانه پیش از جماع، نعوظ آور و تقویت کننده میل جنسی است و باعث افزایش لذت جنسی می شود.
- رافع انسداد بینی. جویدن عاقرقرحا خصوصا با مصطکى و همچنین دمیدن گرد آن در بینى، انسداد مجارى بین بینى را باز مى کند.
- کاهش دندان درد. درمان کننده پیوره (این بیماری عفونتی است در ناحیه لثه‌ها و سایر نسوج نگه‌دارنده دندان) و تورم و درد در لثه ها. نگه داشتن دم کرده عاقرقرحا در دهان، باعث استحکام دندان لق می شود. اگر عاقرقرحا را در سرکه بخیسانید یا با سرکه بپزید تا شبیه خمیر شود، گذاشتن آن روی دندان کرم خورده باعث ترمیم آن می شود و دندان درد را بهبود می بخشد. تنتور تهیه شده از ریشه خشک شده را می توان برای تسکین درد دندان پوسیده استفاده کرد. همچنین اگر گیاه عاقرقرحا را با خردل به اندازه مساوى بسایید و به لثه ها بمالید و لثه را با آن بشویید، پیوره را درمان مى کند.
- تب بر. نوشیدن و تدهین (روغن‌مالی کردن) روغن عاقرقرحا، برای تب های سرد و همه بیماری های سرد مفید است.
- مضمضه (در دهان چرخاندن) یا غرغره دم کرده عاقرقرحا با سرکه، خناق (دیفتری)، ورم لوزه و استرخای زبان ناشی از بلغم را بهبود می بخشد.
- درمان سردرد بلغمی. سعوط (ریختن دارو در بینی. سعوط روشی برای رساندن دارو به مغز یا سینوس ها می‌باشد.) عاقرقرحا با روغن گل محمدی، شقیقه و سردرد شدید بلغمی را تسکین می دهد. همچنین برای درمان سردردهای میگرنی یک تکه از عاقرقرحا را مانند سیگار آتش بزنید تا بسوزد و دود کند و دود عاقرقرحا را به هر دو سوراخ بینى بینى بکشید، تسکین مى یابد.
- تمریخ (مالیدن روغن) عاقرقرحا و روغن زیتون یا نشستن در دم کرده آن، به درمان کزاز، خدر( خواب رفتگی) و استرخای مزمن کمک می کند.
- تمریخ همه بدن با عاقرقرحا و روغن زیتون، پیش از تب و لرز، باعث دفع آن می شود.
- تمریخ و ذرور (دوای خشک سوده یا کوفته پراکندنی و پاشیدنی در چشم و قروح و جراحات) عاقرقرحا بر ملاج یا جویدن آن با مصطکی یا زفت، مسخن (گرم کننده) مغز است و به درمان نزله مزمن و صرع ناشی از اخلاط غلیظ کمک می کند.
- درمان صرع. تعلیق (به معنای آویختن چیزی به گردن و سایر اعضا یا درآویختن چیزی به چیز دیگر) عاقرقرحا، ام الصبیان (صرع در کودکان) را بهبود می بخشد.
- تسکین دهنده سوء هاضمه و زیاد کننده بزاق دهان. دمنوش عاقرقرحا ترشح بزاق و سایر آنزیم های گوارشی را تحریک می کند و در نتیجه به هضم کمک می کند. جویدن آن یا استفاده به صورت قرص روی غدد بزاقی تاثیر گذاشته و خشکی دهان و گلو را درمان می کند.
- دمنوش عاقرقرحا به دلیل داشتن خواص ضد میکروبی و ضد باکتریایی برای مشکلات پوستی و نیش حشرات مفید است.
- درمان کمر درد. گیاه عاقرقرحا را نرم بکوبید و با زرده تخم مرغ مخلوط کنید و بر کمر ببندید و سه روز تکرار کنید. کمردرد کهنه را درمان مى کند.
- درمان گلو درد. هم وزن عاقرقرحا دارفلفل، نصف وزنش زنجبیل یا فلفل سیاه، 1/5 برابر وزنش پونه کوهی برای استفاده در ادویه غرغره، هل برای گلو درد.
طرز تهیه دمنوش عاقرقرحا
برای تهیه دمنوش عاقرقرحا ۲ قاشق پودر عاقرقرحا را دم کنید. یک یا دو بار در روز بعد از غذا با آب ساده یا عسل میل کنید. البته دوز مصرفی باید با توجه به دستور پزشک معالج تعیین شود.
**توجه کنید قبل از مصرف گیاهان دارویی و داروهای گیاهی حتما با پزشک متخصص طب سنتی مشورت کنید**
عوارض و موارد منع مصرف عاقرقرحا
- اگر از احساس سوزش، گاستریت، زخم، اسیدیته و بیماری التهابی روده رنج می برید از مصرف آن بپرهیزید.
- استفاده بیش از حد و بدون دستور پزشک متخصص طب سنتی ممگن است باعث ناراحتی هایی مانند: ترشح بیش از حد بزاق دهان، زخم شدن دهان، احساس سوزش دستگاه گوارش، سوزش سردل و تشدید وضعیت زخم های موجود شود.
- عاقرقرحا برای استفاده طولانی مدت مناسب نیست. در صورت استفاده درازمدت، اثرات تقویت‌کننده‌ی آن کاهش می‌یابد. استفاده کوتاه مدت از ۱ تا ۴ هفته متفاوت است.
- از دیدگاه علم مدرن افراد حساس به گل های داوودی، گل همیشه بهار، بابونه و سایر اعضای این خانواده ممکن است به عاقرقرحا حساسیت داشته باشند. بنابراین، اگر به اعضای خانواده گیاهان Asteraceae یا Compositae حساسیت دارید، قبل از مصرف عاقرقرحا توصیه می شود با پزشک خود مشورت کنید.
- عاقرقرحا می تواند انقباضات رحمی را القا کند و جریان قاعدگی یا خونریزی رحم را تحریک کند. بنابراین، در بارداری ناامن است.
- خوردن عاقرقرحا به عنوان مسهل بلغم، دل درد و دل پیچه ایجاد می کند.
- در صورت استفاده از عاقرقرحا بر روی پوست، گرما، گزگز و قرمزی ایجاد می شود. پس از مصرف خودسرانه این گیاه دارویی بپرهیزید. قبل از مصرف مطمئن شوید تا به این گیاه حساسیت ندارید.
- بانوان باردار از مصرف این گیاه خودداری کنند.
- مصرف بیش از حد این گیاه مجاز نیست و ممکن است باعث ایجاد مسمومیت شود.
منبع: تیم تولید محتوای طبایع
