51 خاصیت جوز هندی در طب سنتی

معرفی جوز هندی

یکی دیگر از ادویه های پرکاربرد و پرطرفدار جوز هندی یا گردوی بویا یا جوز بویا یا گوچ هندوک (به انگلیسی: Nutmeg ) است که دانه درخت جوز بویا می باشد. درخت جوز هندی که آن را در منابع طب سنتی جوز بوآ خوانده اند با نام علمی: Myristica fragrans، درختی از جنس درختان همیشه‌سبز است که از هسته میوه آن به صورت خشک و پودر یا رنده شده در اکثر غذاها استفاده می شود.

جوز هندی دارای طعمی گرم، تند و کمی شیرین است که در آشپزی، تهیه انواع دسر  کیک، شیرینی و سس ها استفاده می شود. این ادویه رایحه ای خاص و کمی شبیه به میخک دارد. عطر و طعم جوز هندی ناشی از روغن‌های فرار موجود در آن، به خصوص میریستیسین Myristicin است.

تازگی جوز هندی و نحوه‌ی آسیاب کردن آن، بر ترکیبات شیمیایی و در نتیجه بر طعم و عطر آن تأثیر می‌گذارد. روغن‌های ضروری، ترکیبات فرار هستند و به مرور زمان تبخیر می‌شوند. بنابراین، جوز هندی کامل و آسیاب نشده، عطر و طعم بهتری نسبت به جوز هندی آسیاب شده‌ی کهنه دارد. همچنین، آسیاب کردن جوز هندی باعث افزایش سطح تماس آن با هوا شده و سرعت تبخیر روغن‌های ضروری را بالا می‌برد.

به همین دلیل، توصیه می‌شود جوز هندی را به مقدار کم و در لحظه مصرف رنده کنید. رنده کردن جوز هندی بهتر از آسیاب کردن آن است زیرا طعم و عطر آن بیشتر حفظ می شود. جوز هندی درسته را در ظرف دربسته و جای خشک، خنک و دور از نور نگهداری کنید. جوز هندی آسیاب شده را نیز بهتر است در یخچال نگهداری نمایید.

همچنین توصیه می شود در ابتدای پخت و پز، جوز هندی را به غذا اضافه نکنید. زیرا حرارت زیاد باعث می‌شود روغن‌های ضروری موجود در جوز هندی که مسئول عطر و طعم آن هستند، به سرعت تجزیه شده و از بین بروندو طعم تند و تلخی به غذاها می دهد. بهتر است جوز هندی را در اواخر پخت و پز و به صورت مستقیم به غذا اضافه کنید تا طعم و عطر بهتری به غذا بدهد.

این ادویه علاوه بر طعم جذابی که دارد از منظر طب سنتی دارای خواص بی نظیری است که در ادامه مطلب به آن ها اشاره خواهیم کرد.

ریخت شناسی جوز هندی

درخت جوز هندی از جمله درختان همیشه سبز است و ظاهری شبیه درخت نارنج دارد. ارتفاع درخت جوز هندی بین ۵ تا ۱۵ متر است، البته گاهی بلندی آن به 20 متر هم می‌رسد. آن‌ها ۸ سال پس از کاشت میوه می‌دهند و در سن ۲۵ سالگی به اوج باردهی می‌رسند. دارای برگ‌های براق، بیضی‌ شکل و نوک تیز بدون گوشوارک است. درازای برگ ها در حدود ۱۰ سانتی‌متر و روی آن‌ها سبز تیره و پشتشان سبز کم‌ رنگ است.

جوز هندی درختی دوپایه است. گل های نر و گل های ماده آن هریک روی یک پایه درخت می‌رویند. گل های نر به رنگ زرد و به صورت مجتمع در گروه‌های دو تا سه تایی است که به شکل خوشه‌ای می‌شکفند. گل های ماده نیز مجتمع و زردرنگ هستند و یک مادگی یک بَرچه‌ای دارند. برچه قسمتی از مادگی است که درون آن تخمک قرار دارد.

میوه این درخت به قطر حدود ۵ سانتی‌متر و شبیه ازگیل یا زردآلوست و رنگ آن لیمویی تا قهوه‌ای روشن است. میوه پس از رسیدن ترک می‌خورد و درون آن هسته‌ای با پوسته سخت و زبر به رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز دیده می‌شود. پوسته هسته که بسباسه یا ماسی (Mace) نامیده می‌شود، توری شکل است و شیارهایی نسبتاً عمیق دارد.

درون هسته آن دانه معطر جوز هندی وجود دارد. هر دانه را از خارج، پوسته سختی به رنگ قهوه‌ای متمایل به خاکستری دربر می‌گیرد و شیارهای عمیقی دارد که با جدا کردن این پوسته، دانه آن ظاهر می‌شود. دانه، سطحی چین خورده دارد و رنگ آن متمایل به قهوه ای و خاکستری است. به‌ طور کلی، جوز هندی حدود ‎۵ سانتی‌متر  طول و حدود 3 سانتی‌متر قطر دارد و شبیه به گردو است.

خاستگاه جوز هندی

جوز هندی بومی مناطق گرم و مرطوب جهان مانند اندونزی، هندوستان، برزیل، سِریلانکا، جزایر آنتیل و گرنادا است.

ترکیبات شیمیایی جوز هندی

جوز هندی شامل ترکیباتی مانند کربوهیدارت، پروتئین، فیبر، میریستیسین، نیاسین، پیریدوکسین، ریبوفلاوین، تیامین، ویتامین A، ویتامین C، ویتامین E، سدیم، پتاسیم، کلسیم، مس، آهن، منیزیوم، منگنز، فسفر و روی می باشد.

این دانه معطر همچنین دارای روغن های ضروری فرار و معطری می باشد در طعم و عطر این دانه نقش اساسی دارند. این ترکیبات فرار هستند به همین دلیل است که توصیه شده است که دانه جوز هندی را هر دفعه به اندازه مصرف رنده یا آسیاب کنید زیرا در مجاورت هوا روغن های فرار آن از بین می روند و از طعم و عطر آن کاسته می شود.

این روغن‌های ضروری عبارتند از:

میرستیسین (Myristicin): این ترکیب حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد از روغن‌های ضروری جوز هندی را تشکیل می‌دهد. میرستیسین ماده‌ای بی‌رنگ و روغنی با عطری گرم و کمی تند است.

الیلیل‌متوکسی‌بنزن (Elemicin): این ترکیب حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از روغن‌های ضروری جوز هندی را شامل می‌شود. الیلیل‌ متوکسی‌بنزن مایعی بی‌رنگ با عطری شیرین و کمی تند دارد.

میرستیسین و الیلیل‌متوکسی‌بنزن در کنار هم، عطر و طعم گرم، شیرین و تند جوز هندی را ایجاد می‌کنند. میرستیسین عامل اصلی گرمی این ادویه است و با گیرنده‌های گرما در دهان تداخل می‌کند. الیلیل‌متوکسی‌بنزن نیز به شیرینی و لطافت طعم جوز هندی کمک می‌کند.

مونوترپن‌ها (Monoterpenes): این دسته از ترکیبات هیدروکربنی فرار، در بسیاری از گیاهان معطر یافت می‌شوند و به عطر و طعم آن‌ها کمک می‌کنند. در جوز هندی، مونوترپن‌هایی مانند پینن (Pinene) و لیمونن (Limonene) وجود دارند که با رایحه‌های مرکباتی خود، پیچیدگی خاصی به عطر جوز هندی می‌بخشند.

فنیل پروپانوئیدها (Phenylpropanoids): این گروه از ترکیبات آلی معطر، در طعم و بوی بسیاری از ادویه‌ها و گیاهان نقش دارند. در جوز هندی، فنیل پروپانوئیدهایی مانند میریستیسین (Myristicin) و الیلمیریستیسین (Elemyristicin) وجود دارند که با عطرهای تند و ادویه‌ای خود، بر پیچیدگی طعم جوز هندی می‌افزایند.

ترپنوئیدها (Terpenoids): این دسته از ترکیبات شیمیایی که از مونوترپن‌ها ساخته می‌شوند، در رزین و روغن‌های ضروری گیاهان یافت می‌شوند. در جوز هندی، ترپنوئیدهایی مانند جوزبندین (Myristicin) وجود دارند که با عطرهای چوبی و کمی تلخ خود، عمق خاصی به طعم جوز هندی می‌بخشند.

طبع جوز هندی

کاربردها و خواص جوز هندی

علاوه بر طعم دهندگی و اضافه کردن عطری جادویی به غذاها ،در طب سنتی، برای دانه و روغن جوز هندی خواص و کاربردهای زیادی معرفی شده است.

خواص:

1. تقویت قوای جنسی و افزایش میل جنسی و بهبود عملکرد هورمون ها.
2. افزایش و بهبود کیفیت اسپرم در مردان.
3. کمک به سلامت رحم و افزایش قوای جنسی خانم‌ها.
4. تقویت اعصاب.
5. تقویت سیستم گوارش و درمان ناراحتی های گوارشی مانند تهوع، سوءهاضمه، التهاب و اسهال.
6. کاهش موقتی دندان درد (استفاده موضعی روغن آن).
7. درمان التهابات و دردهای مفصلی و رماتیسمی.
8. تقویت سیستم ایمنی بدن.
9. ضد‌میکروب و باکتری های مضر.
10. حاوی آنتی اکسیدان های قوی و ضد سرطان به خصوص سرطان خون.
11. ضد اسپاسم.
12. ضد نفخ‌های معده و روده.
13. درمان تشنج.
14. شادی آور و از بین برنده افسردگی، استرس و اضطراب.
15. کمک به درمان دیابت.
16. از بین برنده باکتری های مضر دهان و لثه و درمان بیماری های دهان، لثه و دندان.
17. کاهنده سطح کلسترول و تری گلسیرید.
18. تقویت قلب.
19. تسکین دردهای ناشی از زخم ها، جراحات، دردهای عضلانی و دردهای آرتروزی.
20. بهبود عملکرد دستگاه گوارش.
21. تحریک روده و بهبود هضم غذا.
22. تقویت سلول های عصبی و حفظ سلامت مغز و پیشگیری از ابتلا به آلزایمر و زوال عقل.
23. پاک سازی بدن از سموم مختلف.
24. بهبود عملکرد کبد و درمان اختلالات کبد و طحال.
25. از بین برنده سنگ کلیه.
26. رفع اختلالات خواب مانند بی خوابی.
27. بهبود گردش خون و تنظیم فشار خون.
28. رفع بوی بد دهان.
29. پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی.
30. رفع احساس خستگی و کسلی.
31. تقویت حافظه و تمرکز.
32. از بین برنده شوره سر.
33. تقویت موها.
34. کاهش دردهای قاعدگی و تنظیم دوره پریود.
35. نرم و روشن شفاف کننده پوست.
36. تنظیم کننده میزان چربی و رفع کننده چین و چروک پوست.
37. از بین برنده جوش‌های سرسیاه.
38. اسکراب و لایه بردار طبیعی.
39. درمان اگزما.
40. درمان کننده عدم کنترل ادرار.
41. کمک به درمان سرماخوردگی و تسکین دهنده سرفه.
42. کمک به درمان مشکلات تنفسی مانند آسم و سل.
43. کمک به کاهش علائم آلرژی.
44. کاهش التهابات و حساسیت های پوستی.
45. آبرسان قوی پوست و مو.
46. کمک به سلامت، رشد و بازسازی استخوان‌ها و از بین برنده علائم پوکی استخوان.
47. درمان کم خونی و آنمی.
48. بهبود عملکرد لوزالمعده.
49. کاهش اشتهای کاذب و کمک به چربی سوزی، لاغری و تناسب اندام.
50. تسکین درد های رحمی و رفع نفخ رحم.
51. قاعده آور.

کاربرد جوز هندی در آشپزی

• طعم دهنده جادویی: عطر و طعم گرم و کمی شیرین جوز هندی، آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای طعم‌دهی به انواع غذاها تبدیل کرده است. جوز هندی به خوبی با طعم دارچین، میخک و هل ترکیب شده و لایه‌ای از گرما و پیچیدگی به طعم غذا می‌بخشد.
• کاربرد در غذاهای شیرین: جوز هندی یکی از ادویه‌های اصلی در شیرینی‌پزی و دسرها به شمار می‌رود. از این ادویه می‌توان در تهیه‌ی انواع کیک، پای، بیسکویت، پودینگ، فرنی، مافین و کرم‌های مختلف استفاده کرد. همچنین، افزودن مقدار کمی جوز هندی به نوشیدنی‌های گرم مانند لاته، چای و هات چاکلت، می‌تواند طعم آن‌ها را دلپذیرتر سازد.
• همراه همیشگی غذاهای لبنی: جوز هندی به طور سنتی در کنار سایر ادویه‌های گرم مانند دارچین، با غذاهای لبنی نظیر پودینگ برنج، اسموتی و انواع سس‌های پنیری به کار می‌رود. این ترکیب، طعمی گرم و خاص به این نوع غذاها می‌بخشد.
• ادویه جادویی برای گوشت: جوز هندی می‌تواند طعم‌دهنده‌ی فوق‌العاده‌ای برای انواع گوشت قرمز، مرغ و ماهی باشد. افزودن مقدار کمی از این ادویه به لازانیا، راگو، سوسیس و سس‌های گوشتی، باعث افزایش عمق طعم و ایجاد عطری دلپذیر می‌شود.
• طعم دهی به سبزیجات: جوز هندی می‌تواند به سبزیجات با طعم ملایم مانند کدو حلوایی، اسفناج، کلم پیچ و سیب‌زمینی، طعمی گرم و پیچیده ببخشد. همچنین، استفاده از این ادویه در تهیه‌ انواع سوپ و خوراک سبزیجات نیز رواج دارد.

همچنین از روغن جوز هندی در صنایع دارویی و عطرسازی نیز استفاده می شود.

طریقه مصرف جوز هندی

استفاده به عنوان ضد جوش، ضد آکنه و اگزما، اسکراب و لایه بردار طبیعی:

• برای داشتن پوستی صاف و روشن و همچنین درمان آکنه، جوش های سر سیاه و کمرنگ تر کردن جای زخم ها و جراحات می توانید از ماساژ موضعی با روغن جوز هندی استفاده کنید یا اینکه از ترکیب جوز هندی و پوست پرتقال یا ترکیب جوز هندی و عسل استفاده کنید و سلول‌های مرده پوست صورت را از بین ببرید و باعث روشن، یکدست و شفاف شدن پوست شوید. از این مواد خمیر و ماسکی تهیه کنید و به مدت 30 دقیقه روی محل مورد نظر بگذارید و سپس با آب سرد بشویید.
• همچنین برای از بین بردن جای جوش و آکنه می توانید از ترکیب جوز هندی و میخک با عسل استفاده کنید. بدین صورت که پودر جوز هندی و میخک را با مقداری از عسل مخلوط نمایید و بر روی نواحی جوش اعمال کنید.
• روش دیگر استفاده از ترکیب جوز هندی با عسل و دارچین است. هر یک از این مواد را به نسبت مساوی با هم ترکیب کنید و هر روز صبح از مخلوط استفاده کنید. این ترکیب را به مدت تقریبی 15 دقیقه به صورت موضعی روی محل قرار دهید و سپس با آب سرد بشویید. در رفع آکنه و همچنین کاهش آثار زخم بسیار مفید است.
• روش دیگر استفاده از ماسک پودر جوز هندی و شیر است. 1 قاشق شیر (شیر مقوی و کم چرب باید برای پوست چرب مورد استفاده قرار گیرد و همچنین شیر با چربی کامل برای پوست های خشک فوق العاده است) را با جوز هندی ترکیب نموده و هر روز یکبار از این مخلوط را روی صورت به صورت ماسک استفاده کنید. بعد از گذشت 30 دقیقه با آب سرد بشویید.
• شما می توانید برای رسیدن به پوستی روشن، صاف و شفاف از خمیر جوز هندی خالص نیز استفاده کنید. برای تهیه خمیر، می توان از جوز هندی کامل رنده شده استفاده کنید. جوز هندی رنده شده بلافاصله در آب حل می شود و خمیر را تشکیل می دهد.در صورت دلخواه دارچین را می توانید به خمیر اضافه کنید. خمیر را روی صورت به مدت 30 دقیقه نگه دارید. سپس آن را همراه آب سرد بشویید. حداقل دو یا سه هفته به طور مداوم از این خمیر استفاده کنید.
• روش دیگر استفاده از ماسکی که از ترکیب پودر جوز هندی، بلغور جو‌ دو‌سر و پوست پرتقال تهیه شده است، می باشد. ماسک را به‌مدت 20 دقیقه روی پوست خود بگذارید، سپس با آب ولرم صورت خود را بشویید.

درمان قرمزی و پف کردن صورت:

• برای این کار می توانید از ماسک ترکیب پودر جوز هندی و جوش شیرین استفاده کنید. این خمیر را باید به طور مرتب روی صورت بمالید. طی 2 تا 3 روز متوجه خواهید شد که قرمزی و پف کردن صورت شما از بین رفته است.

درمان اگزما:

• برای درمان اگزما خمیری از ترکیب پودر جوز هندی و آب تهیه کنید و روی پوست خود قرار دهید.

برای از بین بردن بوی بد دهان:

• برا یاین کار کمی پودر جوز هندی را با پودر آویشن مخلوط کنید و با آن دهان خود را مسواک بزنید.
• همچنین برای از بین بردن بوی بد دهان می توانید تکه کوچکی از جوز هندی را در دهان خود بگذارید.

درمان بیماری های گوارشی مانند معده درد و سوء هاضمه:

• برای این منظور می توانید مقداری جوز هندی را با چند قاشق عسل ترکیب کنید و میل کنید.
• برای رفع معده درد و التهاب یا سوءهاضمه می توانید3 تا 5 قطره از روغن جوز هندی را به همراه یک قاشق غذاخوری عسل به طور ناشتا میل کنید.

• برای درمان حالت تهوع می توانید جوز هندی را با عسل ترکیب و میل کنید. برای این کار می توانید به جای پودر جوز هندی از چند قطره روغن آن استفاده کنید.
• همچنین برای درمان اسهال، می توانید از مخلوط صاف شده یک چهارم قاشق چایخوری جوز هندی به همراه یک قاشق چایخوری قهوه حل شده در یک فنجان آب نیز استفاده کنید.

رفع افسردگی و استرس:

• ترکیب پودر جوز هندی با زردچوبه یا استفاده کمی از این پودر ها بر روی غذا می‌تواند برای رفع افسردگی یا استرس موثر باشد.

درمان شوره سر، چرب شدن موها و تقویت موها:

• قبل از حمام، پودر جوز هندی را با مقداری روغن نارگیل ترکیب کنید و روی موهای خود قرار دهید. پس از چند دقیقه موهایتان را آبکشی کنید. با تکرار این کار، از شر پوسته و شوره‌های سر رها خواهید شد.

درمان کم خوابی:

• افرادی که دچار کم‌خوابی هستند، می‌توانند ترکیبی از جوز هندی و شیر گرم را قبل از خواب بنوشند.

کاهش علائم سرماخوردگی:

• برای درمان و تسکین سرفه و سرماخوردگی و خس خس سینه می توانید از مالش روغن جوز هندی بر روی سینه استفاده کنید.
• همچنین می توانید مقداری جوز هندی را با کمی آب و آرد ترکیب کنید و روی پارچه قرار دهید و روی سینه فرد سرماخورده بگذارید.

درمان غلبه سردی بدن:

• برای این منظور می توانید از پودر آن به همراه گشنیز، زیره، هل، دارچین در غذا استفاده نمایید.

کاهش دندان درد:

• جوز هندی مانند روغن دانه میخک برای کاهش موقتی دردهای دندان نیز می‌توان استفاده کرد، کافی است پنبه‌ای را به مقداری روغن جوز هندی آغشته کرده و روی دندان دردناک قرار دهید.

درمان التهابات و دردهای عضلانی، مفصلی و رماتیسمی:

• برای این منظور  می توانید از مصرف خوراکی جوز هندی و همچنین ماساژ موضع با روغن آن بهره ببرید.

دمنوش جوز هندی:

• دمنوش جوز هندی نیز تمامی خواص و کاربردهای فوق را دارا می باشد. برای تهیه این دمنوش کافی است نصف قاشق مرباخوری جوز هندی آسیاب شده را در یک لیوان آب جوش ریخته و پنج تا ده دقیقه صبر کنید تا دم بکشد، سپس دمنوش را همراه عسل میل کنید.
• برای تهیه این دمنوش می توانید از چوب دارچین و عناب نیز استفاده کنید، به این صورت که جوز هندی، عناب و چوب دارچین را در یک لیوان آب جوش بریزید و درب آن را بگذارید. اجازه دهید این ترکیب به مدت 10 تا 15 دقیقه دم بکشد، سپس آن را میل کنید.

عوارض مصرف بیش از حد و موارد احتیاط یا منع مصرف جوز هندی

• 2 قاشق غذاخوری جوز هندی، می تواند احساس نشئگی و سرخوشی ایجاد کند و مصرف این اندازه ، عوارض بسیاری را در پی خواهد داشت. علائم سی دقیقه تا نیم ساعت پس از مصرف ظاهر می شود و معمولا یک تا دو روز تاثیرگذار است.

برای دسترسی به کتابخانه جامع سایت طبایع که شامل جزوات و کتاب های معروف و معتبر در خصوص طب سنتی است، می توانید به لینک “جزوات  آموزشی  و  کتب تخصصی طب سنتی ” مراجعه کنید.

منبع: تیم تولید محتوای طبایع