همه ما ممکن است ریفلاکس یا برگشت اسید معده را هنگام مصرف مواد غذایی با برخی نوشیدنی‌ها تجربه کرده باشیم. اما این مشکل زمانی به عنوان بیماری مطرح می‌شود که بیشتر از دوبار در هفته رخ دهد. طب سنتی توصیه‌های بسیار موثری برای بهبود و درمان این بیماری دارد، در ادامه با ما همراه باشید:
منظور از ریفلاکس یا رفلاکس معده چیست؟
ریفلاکس یا رفلاکس به معنی برگشت است و در همه اعضای بدن که مایعی در آنها جریان دارد می‌تواند اتفاق بیفتد، مثل مجاری ادراری و مری. معمولاً واژه رفلاکس، اشاره به ریفلاکس معده به مری دارد که در آن مقداری از محتوای معده به مری برمی‌گردد.
- اگر فرآیند بالینی ریفلاکس بدرستی فهمیده شود و پروتکل درمانی (خوراک، دارو، رفتار) با توجه به جزئیات این سازوکار انتخاب گردد و بیمار هم آموزش کافی ببیند و حرف‌شنو باشد، ریفلاکس در طب سنتی درمان‌شدنی است و نیازی نیست که بیمار سال‌های دراز داروی شیمیایی یا گیاهی مصرف کند.
- رفلاکس به مقدار کم طبیعی است، اما مقدار کم آن، علائم خاصی نداشته و قابل درک نیست، در نیمی از بیماران رفلاکس، باعث التهاب، زخم یا سرطان مری می‌شود.
چرا دچار ریفلاکس می‌شویم؟
از نظر طب ایرانی، بیماری رفلاکس معدی_ مروی برآیندی از تعاملِ دست کم سه عامل است، که هرکدام از این سه عامل می‌توانند عامل اصلی یا فرعی سوزش معده باشندو از سبب‌های بدنی/خوراکی/روانی مختلف ناشی شوند.
1) انباشتگی گاز (نفخ) در معده
نفخ علل بدنی گوناگونی دارد و درمان آن همیشه یکجور نیست. (مثلاً بیشتر مردم نفخ را فقط به سردی نسبت می‌دهند درحالی که سیر و پیاز و تره هم با آنکه گرم و خشک هستند نفخ ایجاد می‌کنند).
2) سستی دریچه پایینی مری (فم یا دهانه معده)
که علت آن نیز یکی از موارد زیر می‌تواند باشد:
- ضعف دهانه معده
- ضعف خود معده
- غلبه خلط بلغم در دهانه معده (علائم شایع آن: زیادی آب دهان، رطوبت زبان و کمی میل به آب)
- ریزش سودا به دهانه معده (علائم شایع آن: سوزش همراه با گرسنگی که با خوردن غذا بهتر شود، همراه با تیرگی زبان و ریزه‌خواری، ترشی و خشکی دهان)
- افزایش صفرا در معده ( علائم شایع آن: تلخی دهان، سرخی و خشکی زبان، اشتهای کم)
3) طولانی شدن زمان تخلیه از معده به روده
کندی تخلیه معده به روده در بسیاری موارد از سبب‌های روانی منشا می‌گیرد، ولی سبک زندگی مردم امروز نیز آن را قوی‌تر کرده است، پس چه بسا که یک ریفلاکس جزئی می‌تواند از یک کندی سراسری در حرکات لوله گوارش باشد، پس عواملی مانند درهم‌خوری، پرخوری، یبوست، خلط پشت حلق، بدخوابی، استرس نیز به این موضوع، دامن می‌زنند.
مصرف چه مواد غذایی منجر به رفلاکس یا تشدید آن می‌شود؟
مشکل رفلاکس، با مصرف غذاهای نامناسبی چون غذای زیر، تشدید مییابد و از این رو به هنگام ریفلاکس، باید از مصرف آنها پرهیز نمود:
- مصرف غذاهای غلیظ مانند غذاهای خمیری (اسپاگتی، ماکارونی، پیتزا، لازانیا) و نان فطیر
- مصرف قهوه، نسکافه و سایر ترکیبات محتوی کافئین
- مصرف غذاهای چرب و سرخ کردنی
- مصرف غذاهای نفاخ مانند حبوبات، سیر و پیاز و سبزیجات خام
- مصرف زیاد عدس، بادمجان، کلم
- مصرف گوشت گاو و غذاهایی با رطوبت زیاد
- نعناع و عرق نعناع
- ادویه‌جات تند مانند فلفل و خردل
- گوجه فرنگی و برخی مواد که با آن درست می‌شود مانند سس کچاپ،
- میوه‌های آبکی یا محرک مانند خیار، شلیل، آلو، طالبی
- برخی از داروها از جمله داروهای مورد استفاده در درمان آسم، آنتی هیستامین‌ها، مسکن‌ها، آرام بخش‌ها و داروهای ضدافسردگی
مشکل ریفلاکس در چه افرادی شایع تر است؟
در ایران از هر 5 نفر، یک نفر به ریفلاکس مبتلا است و در افراد زیر شایع‌تر است:
- کسانی که چاقی شکمی دارند و دچار پرخوری هستند.
- افراد باردار
- افراد دارای فعالیت بدنی کم
- افراد داری کبدچرب
- افرادی که سیگار و الکل و … استعمال می‌کنند.
ریفلاکس معده با چه علائمی همراه است؟
شایع‌ترین علائم رفلاکس معده، ترش کردن و سوزش سر دل بعد از غذا است، اما علائم زیر نیز در بعضی افراد و نه در همه، می‌تواند نشان‌دهنده ریفلاکس باشد:
- سرفه خشک و دردگلو
- گرفتگی و خشونت صدا
- التهاب گوش میانی
- خلط پشت حلق
- مشکلات دندانی مانند دندان قروچه
- درد در قفسه سینه، پشت و در ناحیه بالای شکم
- تلخی دهان
- پرآب شدن دهان
در چه صورت ریفلاکس خطرناک است؟
ریفلاکس شاید از نظر خیلی‌ها، بیماری پیچیده و نگران کننده‌ای نباشد، ولی علائمی هست که در صورت وجود آنها، حتماً باید بررسی‌های لازم، جهت تشخیص بهتر، انجام شود و این احتمال وجود دارد که علت ریفلاکس، یک مشکل جدی باشد که منجر به خطر شود.
- ریفلاکس در سنین بالای 55 سال
- استفراغ مکرر
- خونریزی گوارشی یا کم خونی جدید
- بی اشتهایی و و بیش از 10 % کاهش وزن بدون علت در طی 3 ماه اخیر
- بلع سخت یا دردناک
- سابقه فامیلی سرطان معده در اقوام درجه یک
- شک به بیماری قلبی یا درد در قفسه سینه (خیلی اوقات فرد بیماری قلبی دارد، ولی فکر می‌کند ریفلاکس دارد، پس حواستان به قلبتان هم باشد).
درمان رفلاکس معده در طب سنتی
قدم اول درمان: اصلاح سبک زندگی
درمان ریفلاکس، چه از نظر طب رایج و چه از نظر طب سنتی ایرانی، حتماً باید همراه با اصلاح سبک زندگی باشد وگرنه عود خواهد کرد، اصلاح سبک زندگی در دوماه اول سخت است و در ماه سوم اگر همچنان مقاومت کنید، این شما هستید که بر عادت‌های بدتان پیروز خواهید شد:
- غذا را در محیط آرام و به دور از حواسپرتی و بدون حرف زدن میل کنید.
- در هنگام گرسنگی، غذا خورده شود و زمانی که پنج لقمه به سیر شدن باقی است، دست از خوردن بکشید.
- هر لقمه غذا حداقل 30 بار جویده شود (تند غذا خوردن و خوب نجویدن غذا، هوا را با غذا وارد معده می‌کند).
- خواب منظم کافی و سرشب، جایگاه مهمی در درمان رفلاکس دارد.
- دراز کشیدن به پهلوی چپ و بالابردن سرتخت یا استفاده از یک بالش بلند در زیر سر، تا حدودی از برگشت اسید معده به مری جلوگیری نموده و به خواب بهتر کمک می‌کند.
- از مصرف الکل خودداری کرده و هر نوع دود و سیگار را ترک کنید.
- کنترل استرس بسیار موثر است.
- در صورت چاقی، از وزن خود بکاهید؛ کاهش وزن می‌تواند علائم رفلاکس معده به مری را کاهش دهد.
- از پوشیدن لباس‌های تنگ و کمربند محکم اجتناب کنید.
- ورزش روزانه و در حد اعتدال داشته باشید.
- از دراز کشیدن، حمام کردن و فعالیت فیزیکی شدید بعد از غذا، پرهیز کنید.
قدم دوم درمان: اصلاح تغذیه
غذاهای مفید:
- گنجاندن گوشت پرندگان کوچک در وعده‌های غذایی مانند کبک و بلدرچین
- نخوداب
- مصرف مربای هویج، به یا سیب در وعده صبحانه
- مصرف مرکبات به شکل کمپوت
- میوه‌های مناسب رفلاکس: سیب، به، گلابی، انجیر
- میوه های نامناسب رفلاکس: پرتقال، نارنگی، سایرمرکبات
پرهیزات:
- عدم مصرف چند نوع غذا در یک وعده
- پرهیز از ریزه‌خواری
- پرهیز از صرف غذا در ساعات نامناسب
- قطع مصرف غذاهای آب دار مانند آب خورش و سوپ و مصرف غذاهای خشک تر مانند نان برشته (نان خشک مجفف معده است).
- عدم مصرف غذاهای غلیظ مانند نان ترید شده، آش رشته، الویه، کشک و بادنجان، هلیم بادنجان و…
- عدم مصرف آب و نوشیدنی همراه یا بعد از غذا
- عدم مصرف سالاد، ماست، سوپ و ترشی همراه غذا (تا جایی که امکان دارد به جز چند عدد زیتون و چند برگ ریحان چیز دیگری همراه غذا میل نکنید).
- عدم مصرف غذاهای ترش، شور، تند و چرب
- عدم مصرف شیرینی زیاد بعد از غذا
- عدم مصرف غذاهای خمیری و دیرهضم مانند ماکارونی، لازانیا و انواع سرخ کردنی‌ها
- عدم مصرف غذاهای فرآوری شده و کارخانه‌ای مانند کنسروها، سس‌ها، فست فودها، سوسیس و کالباس و تنقلاتی چون چیپس و پفک
قدم سوم: تدابیر درمانی
بعد از رعایت سبک زندگی و اصلاح تغذیه، نوبت به تدابیر ساده درمانی می‌رسد:
- اول از همه در صورت ابتلاء به یبوست، آن را درمان کنید.
- بعد از هر غذا به مدت یک ماه، یک قاشق غذاخوری رب به یا رب سیب مصرف کنید.
- پس از غذا تکه‌ای از میوه مربای به که شیرابه آن را گرفته اید بجوید.
- بعد از هر غذا، به مدت یکماه، یک قاشق چایخوری جوارش یا مربای آمله مصرف کنید.
- بعد از هر غذا به مدت یکماه یک قاشق مرباخوری گلقند مصرف کنید.
- به مدت یکماه، صبح ناشتا و شب قبل خواب از شربت آلوئه ورا استفاده نمایید.
- روزی دو بار به مدت دو هفته، زیر جناغ سینه، دایره ای به قطر 5 سانتیمتر را با روغن مصطکی به ملایمت ماساژ دهید.
گردآوری شده توسط تیم محتوایی طبایع (با سپاس از خانم دکتر فاضله حیدریان مقدم)
رضا
طبیب محترم با عرض سلام و احترام .. آیا تداخل بین شیرین بیان و بارهنگ وجود داره اگر هر دو دارو رو بخام مصرف کنم ؟
علی
هزاران درود بر شما و سپاس از زحمات شما
نسا
درمانش همینه، آفرین به خانم دکتر، فقط اینکه، شربت اسطوخودوس هم خیلی کمک میکنه
رویا
این مواد غذایی که رفلاکس میارن ،کلا خورده نشه یا کم خورده شه یا موقع شام خورده نشه ؟،اخه این مواد غذایی از اون دسته هاست که آدم نمیشه نخورد یا کنار گذاشت
محمدرضا میر
سلام و درود
دوست بزرگوار، ما چیزی به عنوان پرهیز مطلق نداریم، پرهیز فقط مختص یک دوره مشخص درمانیه، مثلا شما اگر رفلاکس دارید بهتره این موارد رو خیلی محدود مصرف کنید و اگر رفلاکستون حاده بسته به نظر پزشک برای یک دوره مشخص مثلا یکماهه ممکنه پرهیز کامل داشته باشید
محسن
درود بر شما
توضیحات بسیار کامل و جامع بود سپاسگزارم از شما.
فقط یک سوال دارم، در تدابیر درمانی که فرمودین همه ی موارد رو باید انجام بدیم؟ مثلا پس از هر وعده ی غذا رب به، مربای به ، مربای آمله و گلقند همه رو با هم بخوریم؟ یا فقط یک مورد از این ۴ تا؟
سپاسگزارم
محمدرضا میر
سلام و عرض ادب
سپاس از لطف و محبت شما دوست بزرگوار
در تدابیر درمانی، چند مورد برای شما ذکر شده که از هر روش هر کدوم برای شما مقدورتر بود به مدت یکماه ادامه بدید (فقط یک مورد از 4 مورد) که در کنار اون ماساژ با روغن مصطکی رو هم می‌تونید به کار ببرید.
حمید
ممنون از لطفتون
متین
من نمیدونم چرا اصرار دارید روی درمان های سخت. آخه روغن مصطکی از کجا گیر بیاریم؟ چرا آویشن نمک و بابونه رو تجویز نمی کنید؟
محمدرضا میر
دوست عزیز، نمیدونم شما هم چرا فکر کردید ما تو سایتمون نسخه تجویز می کنیم، ما تموم پستامون منبع خورده و گفته های پزشکان متخصصه و چرا شما تو اون همه موارد فقط مصطکی رو دیدید، دسترسی ندارید، بقیه موارد رو استفاده کنید، اینا مواردیه که عوارض چندانی نداره و در همه مزاجا قابل کاربرده، اما آویشن برای افراد داری فشار خون بالا خوب نیست، برای کم کاری و پرکاری تیروئید خوب نیست، بله پودر آویشن همراه غذا در درمان رفلاکس موثره اما جز نسخه هایی که باید فرد مزاج و شرایطش مشخص شه و جزء نسخه های قابل توصیه به عام نیست.