متأسفانه امروزه غذا خوردن پیش از آن یک اولویت مهم در راستای حفظ سلامتی محسوب شود، به موضوعی حاشیه‌ای بدل شده که توجه زیادی به آن نمی‌شود و معمولاً در لابه لای فعالیت‌های روزانه محو شده است و عادات نادرست غذایی جایگزین عادات سالم گشته‌اند. از این رو ما سعی داریم در این پست از مجله اینترنتی طبایع، شما را با آداب درست غذا خوردن در طب سنتی آشنا نماییم. آداب صحیح غذا خوردن از دید طب سنتی این گونه اند.
آداب و اصول غذاخوردن از نگاه طب سنتی
اصل اول: طرز نشستن سر سفره غذا و یا میز غذاخوری
- نشستن ناصحیح علاوه بر ایجاد دردهای مزمن در ناحیه پشت و کمر، تشدید گودی کمر، افزایش قوز پشت، ایجاد خستگی و بالطبع کاهش لذت از غذاخوردن و … می‌تواند باعث بلع بی اختیار و زودهنگام لقمه غذا نیز گردد.
- بهتر است موقع غذاخوردن سر و شانه را کمی جلو بگیرید.
- اگر مشکلی ندارید روی زمین و سر سفره غذا بخورید.
اصل دوم: زمان غذا خوردن
بهترین موقع برای غذا خوردن زمانی است که خوب احساس گرسنگی و تشنگی ایجاد شود یعنی زمانی که:
- غذای قبلی کاملاً هضم شده و ادرار نضج پیدا کرده است (رنگ آن از بی رنگی به پررنگی گراییده است)
- شکم از زیر سینه تا ناف سبک شده و سنگینی در معده و سینه احساس نمی‌شود.
- نبض کوتاهتر شده و حواس ظاهری تیزتر شده است.
تذکر: یک تا سه ساعت پیش از وقت خواب، غذا نخورید و اگر پیش از خواب احساس گرسنگی کردید مقداری میوه جات تازه مصرف نمایید.
اصل سوم: ارتباط بین نوع غذا و مزاج
نوع غذای مصرفی باید متناسب با ماهیت مزاج شما باشد، درغیر این صورت در دراز مدت باعث بروز سوءمزاج (خارج شدن از حالت اعتدال مزاج و سلامتی) خواهد شد.
اصل چهارم : مراعات عادت و لذت در هنگام غذا خوردن
غذایی که شخص با میل و اشتها می‌خورد، معده آن را بهتر در خود جای می‌دهد و هضم آن بهتر انجام می‌شود.
اصل پنجم: دمای غذای مصرفی
غذایی که برای وعده ناهار یا شام در نظر می‌گیریم نباید موقع خوردن خیلی داغ یا زیاد سرد باشد.
اصل ششم: میزان لقمه‌های برداشتی غذا
حتماً لقمه غذا را کوچک گرفته و از برداشتن لقمه بزرگ اجتناب کنید. با لقمه بزرگ، فرآیند جویدن کامل نخواهد بود، طعم غذا به خوبی احساس نمی‌شود، استعداد به چاقی افزایش یافته و احتمال ابتلاء به بیماری‌های گوارشی و سوء هاضمه بیشتر خواهد شد.
اصل هفتم: جویدن غذا در طب سنتی و مدت زمان غذا خوردن
لقمه‌های غذا باید کوچک برداشته شده و به خوبی و آرامی جویده شوند و سپس با ملایمت فرو برده شوند. جویدن کامل غذاها باعث پیشگیری از سوءهاضمه، نفخ، یبوست و بسیاری از اختلالات دیگر خواهد شد.
از طرفی دیگر، آهسته غذا خوردن، سطوح هورمون استرس شما را کاهش می‌دهد و وقتی که شما آهسته تر و برای مدت طولانی‌تری غذا بخورید کمتر تحت فشار و تنش قرار می‌گیرید.
پس در نتیجه غذای را باید به آرامی جویده و به آرامی فرو برد، چون از زمان شروع غذا تقریبا 20 دقیقه طول می‌کشد که علائم سیری به مغز برسند بنابراین اگر شما ظرف پنج یا شش دقیقه غذای خود را تمام کنید، مغز فرصتی پیدا نمی‌کند که به بدنتان فرمان سیری بدهد و این باعث زیاده خوری و پر کردن معده بیش از مقدار مورد نیاز خواهد شد.، پس غذا خوردن باید حداقل ۲۰دقیقه طول بکشد.
اصل هشتم: تمرکز در زمان غذا خوردن
مشغول کردن ذهن به مسایل متفرقه (تماشای تلویزیون، گوش دادن به موسیقی، نگاه کردن به گوشی، مطالعه کردن و …) در حین غذا خوردن باعث عدم تمرکز و به دنبال آن هضم بد غذا می‌شود.
اصل نهم: زمان قورت دادن غذا
بهترین زمان برای قورت دادن لقمه غذا، زمانی است که آن را بطور کامل جویده و با بزاق کافی مخلوط کرده و به مایعی نسبتاً رقیق تبدیل شده باشد و بلع آن آسان باشد.
اصل دهم: زمان دست کشیدن از غذا
قبل از این که کاملاً سیری اتفاق بیافتد و هنوز کمی اشتها برای خوردن وجود دارد، باید دست از غذا خوردن کشید؛ چرا که غذا برای هضم شدن نیاز به فضای بیشتری دارد.
اصل یازدهم: سکون بعد از غذا
بعد از خوردن غذا لازم است که بدن در حالت آرامش قرار بگیرد تا هضم به درستی صورت بگیرد. بدترین چیز برای هضم غذا، حرکت های شدید است؛ یعنی ورزش بعد از غذا مناسب نیست. اما حرکت‌های خفیف به هضم بهتر غذا کمک می‌کنند از این رو در طب سنتی توصیه شده است که:
- بعد از غذا چند قدم راه رفته شود و سپس چند دقیقه به پهلوی راست و بعد مدت طولانی تری به پهلوی چپ دراز کشیده شود. موقع برخاستن نیز از پهلوی راست بلند شوید.
اصل دوازدهم: پرهیز از پرخوری
از دریافت زیاد غذا و عادت به این امر که باعث سنگینی معده و خواب ناآرام می‌شود بایستی پرهیز شود. بهتر است برای جلوگیری از پرخوری و سوزاندن مقدار کالری بیشتر، وعده های غذایی خود را به جای سه وعده پرحجم به پنج یا شش وعده کم حجم تر تقسیم کنید.
اصل سیزدهم: رعایت ترتیب در غذاها (پرهیز ار بر هم خوری)
غذاها و وعده های غذایی را نباید با هم تداخل داد، یعنی غذاهای غلیظ نباید پیش از غذای لطیف مصرف شوند.؛ همچنین غذاهای مختلف را در یک وعده میل ننمایید؛ زیرا که سبب سوءهضم میگردد.
یک نوع تقسیم بندی غذاها در طب سنتی ایرانی، تقسیم آنها به غذاهای لطیف و کثیف است. غذاهای لطیف اجزای از هم فاصله دارتری دارند و به راحتی هضم می‌شوند و زودتر هم در بدن تحلیل می‌روند. اما غذاهای غلیظ بافت متراکم‌تری دارند و همین طور بافت سفت و محکمی در بدن تولید می‌کنند و دیرتر تحلیل می‌روند
اصل چهاردهم: رعایت ناسازگاری‌های غذایی (پرهیز از با هم خوری)
در طب سنتی ایرانی بعضی غذاها با هم ناسازگارند؛ یعنی نباید همزمان مصرف شوند.
برخی از موارد ناسازگار با هم:
- لبنیات با ترشی‌ها
- مصرف گوشت‌ها خصوصاً گوشت طیور با لبنیات (ماست)
- لبنیات با میوه‌ها مثل شیرموز
- نوشیدن آب و مایعات بعد از میوه‌ها
- ماهی با تخم مرغ
اصل پانزدهم: رعایت حال معده
- افرادی که حجم معده شان کم بوده و توانایی دریافت غذای زیاد در یک وعده را ندارند، باید حجم غذای هر وعده را کاهش داده و بر تعداد وعده ها بیافزایند.
- افرادی که حرارت معده شان بالاست و غذاهای لطیف در طب سنتی در معده آنها می‌سوزد، باید غذاهای غلیظ بیشتری مصرف کنند.
- افرادی که معده سستی دارند و غذا در آن نمیماند تا هضم کامل بیابد و سریع عبور می‌کند؛ باید قبل از غذا مقداری قابضات (مثل رب به یا سیب یا انار) میل کنند.
- افرادی که معده ضعیفی دارند و هر غذایی بخورند، بلافاصله دچار نفخ و سنگینی و احساس پری معده می‌شوند، باید بعد از غذا مقداری چای نعناع؛ عرق نعناع و یا شربت‌های مقوی معده مانند یا سکنجبین سفرجلی مصرف نمایند.
- با معده پر خوابیدن، ورزش کردن، جماع کردن و حمام کردن ممنوع است.
اصل شانزدهم: مصرف آب فراوان
بسیاری از مزایای نوشیدن آب اغلب نادیده گرفته می‌شوند؛ اما اهمیت سالم ترین نوشیدنی دنیا را دست کم نگیرید. آب کالری ندارد. محققان دریافته‌اند که نوشیدن یک لیوان آب 30 دقیقه قبل از صرف غذا می‌تواند باعث شود احساس سیری کنید و در نتیجه کمتر غذا بخورید و در نتیجه کالری دریافتی را کاهش دهید. هیدراته ماندن در طول روز می تواند شما را هوشیارتر کند، به شما کمک کند واضح تر فکر کنید و کمتر احساس خستگی کنید. همه اینها می تواند به انتخاب رژیم غذایی بهتر نیز منجر شود. به عنوان یک مزیت اضافه، نوشیدن آب کافی در طول روز می تواند به پیشگیری از سنگ کلیه مکرر کمک کند و همچنین می تواند از یبوست جلوگیری کند.
اصل هفدهم: مصرف قند اضافی را کاهش دهید
گزارش شده است که یک فرد به طور متوسط 22 قاشق چایخوری شکر در روز مصرف می کند. با توجه به اینکه انجمن قلب توصیه می کند که مصرف شکر افزوده شده از 6 قاشق چایخوری در روز برای زنان و 9 قاشق چایخوری در روز برای مردان بیشتر نباشد، این مقدار باید کنترل شود.
اصل هجدهم: تا می‌توانید میوه و سبزی بخورید
مطالعات پشت سر هم نشان داده است که هر چه میوه‌ها و سبزیجات کامل بیشتری مصرف کنید، خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌های مزمن از جمله سرطان، چاقی، دیابت و بیماری‌های قلبی عروقی از جمله بیماری‌های قلبی و سکته کمتر است. میوه ها و سبزیجات مواد غذایی کم کالری هستند. گزارش سازمان جهانی بهداشت نشان می دهد که شواهد قانع کننده ای وجود دارد که خوردن میوه ها و سبزیجات خطر ابتلا به چاقی را کاهش می دهد. در مقایسه با غذاهای پرکالری مانند غذاهای فرآوری شده که قند و چربی بالایی دارند، میوه ها و سبزیجات کمتر به چاقی یا اضافه وزن کمک می کنند. و از آنجایی که آنها حاوی مقادیر بیشتری فیبر غذایی و سایر مواد مغذی هستند، با خطر کمتر کردن دیابت و مقاومت به انسولین مرتبط هستند.
علاوه بر این، تحقیقات نشان داده است که خوردن سه تا پنج وعده میوه و سبزیجات در روز می تواند خطر سکته مغزی را کاهش دهد و خوردن بیش از پنج وعده در روز ممکن است این خطر را حتی بیشتر کاهش دهد.
عادات غلط غذایی
- صبحانه نخوردن
- گرسنه ماندن
- غذا خوردن پیش از خواب
- انجام کاری دیگر در حین غذا خوردن
- سریع غذا خوردن
- خوردن تنقلات هنگام گرسنگی
نکات و توصیه‌های مهم در خصوص غذا خوردن
- موقع خوردن غذاهای رقیق و آبکی، حتماً از قاشق کوچکتری استفاده کنید و قبل از قورت دادن، آنها را خوب در دهان بچرخانید تا علاوه بر مخلوط شدن با بزاق، دمای آن نیز تعدیل و به دمای دهان و لوله گوارش نزدیک گردد.
- اگر با گرسنگی کامل به غذاخوردن مشغول شده و اصول بالا را رعایت کنید، معمولاً ۳۰-۲۰ دقیقه برای سیری کافی خواهد بود. با رعایت اصول صحیح غذاخوردن، حجم غذای مصرفی، بسیار کمتر ( گاه تا یک چهارم ) از زمانی است که این اصول رعایت نمی‌شوند.
- فاصله شام و خواب 3 ساعت باشد، سر شب خوابیدن وصبح زود بیدار شدن توصیه می‌شود.
- درحالیکه خوردن غذای زیاد در شب‌ها مضر محسوب می‌شود، خوابیدن در شب با شکم گرسنه به هیچ وجه توصیه نشده و فرد را مستعد پیری زودرس می‌کند.
- در عین اینکه می‌بایست از مصرف غذاهای متنوع در یک وعده غذایی پرهیز کرد، مصرف دائمی یک نوع غذا در روزهای مختلف توصیه نمی‌شود.
- عادت به ترشیجات موجب ضعف و لاغری و مضر اعصاب است و غذاهای بی‌مزه موجب کاهش اشتها و خستگی می‌شوند و غذاهای شیرین و چرب اشتها را از بین می‌برند و بدن را گرم می‌کنند و غذاهای شور لاغری و خشکی می‌آورند و برای چشم مضر هستند.
- ضرر غذاهای شیرین و چرب را با غذاهای ترش می‌توان رفع کرد و بالعکس و همچنین مشکل غذاهای بی‌مزه با شوری و تندی قابل رفع است.
- از خوردن غذا (بخصوص شیر، هندوانه و خربزه) بعد از ورزش شدید و عصبانیت اجتناب کنید.
- فصل تابستان ناهار را سبک میل کنید. بهتر است غذا در ساعت خاص میل شود، صبحانه: ۸-۷ صبح ،نهار: ۱۳-۱۲ظهر ،شام: ۷-۶عصر.
- در هنگام غلبه اشتها و گرسنگی، غذا خوردن را به تأخیر نیندازید؛ چون موجب ریختن صفرا و مواد ناپسند به معده شده و این امر موجب بروز برخی بیماریها میگردد.
- نباید بدون اشتهای واقعی غذا میل شود. از سوی دیگر در زمان گرسنگی واقعی نیابد خوردن غذا را به تأخیر انداخت، زیرا این کار موجب ریخته شدن سفرا و مواد نامناسب به معده می گردد. تأخیر غذا بیش از نیم ساعت و حداکثر یک ساعت زیان آور است.
- مطلوب این است که غذا از جنس غذای دوایی نباشد. در صورت استفاده از غذای دوایی، بهتر است همراه با آن از غذاهای با مزاج مخالف استفاده شود.
- مقدار غذا نباید به قدری زیاد باشد که باعث تخمه و فساد گردد، همچنین نباید آنقدر کم باشد که باعث ضعف و لاغری و سقوط قوت شود.
- غذاهای مختلف نباید در یک وعده مصرف شود چون سبب تحیر طبیعت و سوء هضم می شود.
- غذای تابستان باید سرد بالفعل و زمستان گرم بالفعل باشد؛ به جهت اینکه ظاهر بدن در تابستان گرم است و اگر غذای گرمی خورده شود ظاهر و باطن هر دو گرم شده، هضم ضعیف می‌شود. همچنین در زمستان، ظاهر سرد است پس هرگاه با ورود غذای سرد باطن سرد شود حرارت غریزی خاموش میگردد. در دو فصل دیگر باید غذا معتدل باشد.
- استمرار در پرهیز غذایی و گرفتن رژیم‌های سخت بدن را ضعیف می‌کند.
- همراه با غذا سالاد، ماست و مایعات نخورید.
- هنگام صرف غذا از تماشای تلویزیون و صحبت کردن زیاد پرهیز کنید.
- نیم ساعت قبل از غذا و 2 ساعت بعد از آن، مصرف آب و هر نوع مایعاتی ممنوع است.
- غذاهای مرطوب مانند خورش کدو، سوپ جو و افزودنی‌هایی مانند تمرهندی و نارنج و غوره برای افراد با مزاج گرم و خشک و غذاهای سردی بخش کم رطوبت مانند غذاهای ترش برای افراد با مزاج گرم و تر مناسب تر است. افراد سرد و تر به غذای گرم و لطیف مثل گوشت گنجشک و کبک با دارچین و زیره احتیاج دارند و بهتر است سرد و خشک‌ها غذاهای رطوبت بخش معتدل مانند گوشت بره و زرده تخم مرغ استفاده کنند.
نظر دکتر هاله تاج الدینی در مورد اصول غذاخوردن صحیح:
- عادت کردن به یک سبک غذا خوردن اشتباه است. به عنوان مثال برخی افراد فقط گوشت و یا لبنیات می‌خورند؛ این در حالیست که باید تا جایی که می‌توانیم از مصرف فست فود، کنسرو، نوشابه، سس و یا حتی غذاهای مانده پرهیز کنیم، زیرا این مواد سودازا هستند
- بهتر است از غذاهایی که در گذشته مرسوم بوده مانند آبگوشت‌ها و انواع آش‌ها در وعده غذایی استفاده کرد
- در طب سنتی بیشتر مصرف موادی همچون ارده، شیره انگور، بادام شیرین و خرما را توصیه می‌کنیم.
- در مورد مصرف نان نیز باید توصیه کرد از نان گندمی که ارزش غذایی بالایی داشته باشد، استفاده شود که در میان انواع نان، سنگگ به دلیل پخت خوب مناسب‌تر است.
- این متخصص طب سنتی به تفاوت‌های غذایی در هر سن اشاره کرد و گفت: سفره غذایی برای یک سالمند نباید مانند یک کودک باشد، زیرا کودک در سن رشد است و مزاجش گرم و تر است، اما سالمند در مزاج سرد قرار گرفته است و اگر می‌خواهیم سالم باشیم باید برای غذا خوردن‌مان وقت بگذاریم.
حرف آخر
فراموش نکنید که غذاخوردن هم مانند هر امر دیگری در زندگی، آداب و اصول خود را دارد و رعایت این نکات و اصول ساده در زمان سلامتی می‌تواند باعث پیشگیری از بیماریها و در زمان بیماری، موجب بازگشت سلامتی و تسریع روند درمان شود و همیشه به خاطر بسپارید که کم خوردن اما درست غذا خوردن سرآمد همه داروهاست.
رضا
یه سری کلمات واقعا سخته و کلیشه ای برخورد کردید بهتر بود معنیشو مینوشتید
غذای دوایی یعنی چی
غذای لطیف و غلیظ یعنی چی
ممنون از سایت خوبتون
عاطفی
دسته‌بندی غذاها از منظر طب سنتی
در طب سنتی، غذاها به دسته‌هایی تقسیم می‌شوند که از نظر عملکرد در بدن، خاص هستند، این دسته‌ها بدین شرح می‌باشند:
اول غذای لطیف، غذایی است که به سرعت هضم می‌شود مثل زرده تخم‌مرغ نیم برشت. این دسته از غذاها برای افرادی که به تازگی از بیماری بهبود یافته‌اند مناسب است.
دوم غذای کثیف، غذایی است در هم فشرده، هضم آن سخت است و مواد زائد آنها هم زیاد است مثل گوشت گوساله. این دسته از غذاها برای افرادی که کار بدنی سنگین انجام می‌دهند مناسب است.
سوم غذای معتدل، غذایی که برای افراد با مزاج معتدل و فعالیت متوسط مناسب است.
چهارم غذای صالح الکیموس، غذایی است که خوردن آن اخلاط صالحه و متعادل در بدن ایجاد می‌کند و مزاج فرد را تغییر فاحش نمی‌دهد.
پنجم غذای فاسدالکیموس، غذایی که میزان کمی خون یا میزان زیادی صفرا تولید می‌کند و اخلاط غیرمعتدل از آنها حاصل می‌شود مثل فست‌فودها.
ششم غذای کثیرالغذا، غذایی که انرژی زیادی در بدن تولید می‌کند.
هفتم غذای قلیل الغذا، غذایی که ارزش غذایی پایینی دارد و فقط شکم پُرکن است.