حکيمان ايران زمين معتقد بودند : «اگر طبيب درمان بيمار خود را از اصلاح غذاي او آغاز نکند گويي بر کشتن وي جرأت يافته است.» اين جمله بسيار هشداردهنده و تمام‌کننده است. نظر معصومين نيز اهميت بي‌اندازه‌ي تغذيه را به ما گوشزد مي‌کند. رسول خدا فرموده: «معده خانه‌ي تمام دردها و بيماري‌هاست.» قرآن کريم مي‌فرمايد: «انظر الي طعامک» که اين “انظر” تفاسير متعددي دارد. از جمله اين که دقت در خوردن و آشاميدن يک “دستور” مهم اسلامي و ديني است .
پيشگيري، بهداشت و درمان بيماري‌هاي جسم و روح و روان انسان‌ها مسير نخواهد شد تا زماني که تغذيه و خوردن و آشاميدن آنان کامل و صحيح نباشد. پس اهميت اين بحث بيشتر از آن چيزي است که بتوان تصور کرد. در آخر به نظر مي‌رسد حتي شخصيت، شعور و معرفت انسان‌ها نيز بستگي بي‌حدي به نوع تغذيه‌ي آنان دارد و اين ضرب‌المثل عاميانه براي مولف و کارشناسان تغذيه طب سنتي و طب اسلامي کاملاً پذيرفته شده است : “به من بگو چگونه مي‌خوري و غذاي تو چيست تا بگويم کيستي و چه کاره اي.”
تغذیه مناسب هر مزاج
هر شخصی با توجه به طبع و مزاج خود بايد نوع تغذیه مناسب حال خود را انتخاب کند و بيشتر آن انواع غذاها را مصرف كند. به طور کلی، اولا ما بايد مزاج و طبع خود را بشناسيم كه حدود دويست علامت دارد. اگر خودمان اين اطلاعات و تجربه را نداريم، از پزشك كارشناس طب سنتي جوياي اين مهم باشيم كه «خودمان را به خودمان بشناساند». قطعا يكي از جنبه‌هاي بسيار مهم خودشناسي كه مورد تاكيد اسلام، حكما، عرفا و فيلسوفان و ائمه معصومين است همين شناخت طبع و مزاج خود است. ثانيا بر حسب اين طبع و مزاج، غذا و حتي پوشاك و بسياري ملزومات زندگي و شغلي و معيشتي خود را انتخاب کنیم.
مثلا فردي كه طبع گرم صفراوي يا دموي دارد، بايد غذاهاي خنك و سردي مثل آش انار، آش آلو، آب زرشك، خيار، مركبات و ماست و… مصرف كند تا گرمي و حرارت ذاتي او تعديل شود و در سلامت و تعادل جسمي و گوارشي به سر ببرد. چنين فردي بايد كمتر گرمي بخورد و هر گاه غذاهاي گرم مصرف كرد، بايد به همراه آن اقلام سرد و خنك نيز بخورد. در غیر این صورت عوارض گرمي (جوش و خارش بدن، گرگرفتگي، بي‌قراري، كهير، سوزش ادرار، سوزش سر دل، آفت دهان و…) او را آزار خواهد داد.
در مقابل فردي كه طبع سرد بلغمي يا سوداوي دارد، بايد غذاهاي گرم مصرف كند تا سردي ذاتي او تعديل شود و در سلامت و تعادل جسمي و گوارشي به سر ببرد. چنين فردي بايد كمتر سردي بخورد و هر گاه غذاهاي سرد مصرف كرد، بايد به همراه آن اقلام گرم نيز بخورد. در غیر این صورت عوارض سردي (بي‌حالي و ضعف و سستي بدن، خواب‌آلودگي، نفخ معده، استخوان درد، پف آلودگي صورت و…) او را آزار خواهد داد. به همين دليل در طب سنتي هر غذايي يك مصلح دارد كه سردي يا گرمي غذا را به تعادل مي‌رساند. مثلا مصلح برنج، زيره و مصلح نان، رازيانه و مصلح گوشت، پياز و مصلح عدس، گلپر و مصلح انار، گلاب و مصلح شير، هل و گلاب و مصلح مرغ، زعفران و… برشمرده شده است.
اغذيه گرم
انگور، سير، دارچين، پياز، زنجبيل، گلاب، فلفل سياه، نارگيل، گوشت گوسفند، تره، نخود، ريحان، عسل، ارده، خرما، شيره انگور، نان گندم، موز، زيتون، قهوه، گردو، كدو حلوايي، فندق، زيره سياه، بادام زميني، زردچوبه، پسته، توت، شلغم، روغن حيواني، سياه‌دانه، انجير، خربزه، كنجد، نمك، كاكائو، شكلات، نبات، نعناع
اغذيه سرد
کشک، قره قروت، خامه، دوغ، ماست، شیر، شاه‌توت، تمشک، آلبالو، انار، تمر هندی، زرشک، سنجد، غوره، گریپ‌فروت، لیمو عمانی، نارنج، لیمو ترش، سیب ترش، آناناس، توت‌فرنگی، آلو، پرتقال، شلیل، کیوی، نارنگی، هلو، برنج، جو، ذرت، عدس، سیب‌زمینی، اسفناج، خرفه، قارچ، کاسنی، کاهو، ماهی، سماق، نشاسته، سرکه، آبغوره، گلاب، ماءالشعیر، لوبیا، بامیه، تخم کدو، تخم هنداونه، سیراب شیردان، گوشت بز، قلوه، نخودسبز، خیار، کدو، گوجه‌فرنگی و هندوانه
