در طب سنتی، خواص و مزاج ماهی به عنوان یک پروتئین گوشتی، بدین قرار است:
- مزاج ماهی به طور کلی سرد و تر است.
- ماهی دريا و آب شور، سردی و تری كمتری دارد و بعضی نسبت به بعضی گرم تر می‌باشند.
- میزان سردی ماهی‌های بزرگتری که در آب‌های شيرين زندگی می‌كنند و فعاليت كمتری دارند، بيشتر است.
- ماهی اگر به شیوه مناسب پخته و مصرف شود، زودهضم است.
- خون خوبی از آن تولید می‌شود.
- به بدن رطوبت می‌بخشد و از مشکلات ناشی از خشکی و حرارت بدن میکاهد.
- چاق کننده است.
- مصرف متعادل آن برای مادران شیرده مفید بوده و شیرافزاست.
- ماهی در افراد گرم مزاج سبب تقويت نيروی جنسی می‌شود.
- خوردن ماهي تازه و بريان با پياز تازه سبز موجب افزايش قوای جنسی می‌شود.
- مصلح اخلاط گرم است و برای زخم نای ناشی از حرارت مفيد می‌باشد.
- براي سل، دق و ضعف كبد و كليه ناشی از حرارت مفيد است.
- ماهی مصلح اخلاط گرم مانند صفرا در بدن است و برای افرادی كه دچار غلبه خلط صفرا هستند، مفيد است.
- کباب کردن ماهی روی آتش بهتر از سرخ کردن آن در روغن است.
- گوشت دم و حوالی باله‌های ماهي به سبب حركت زياد آن نواحی لطيف تر است و رطوبت كمتر و بلغم كمتری توليد می‌كنند.
فهرست محتوا پنهان
نشانه‌های تشخیص ماهی مرغوب از غیرمرغوب
- ماهی‌هايی كه گوشت آنها بوی خوبی ندارند خيلی مرغوب نيستند و اخلاط و مواد نامرغوبی بر اثر هضم آنها در بدن ايجاد می‌شود.
- حركت سریع و فلس زياد از نشانه‌ها ماهی خوب است چون از نشانه‌های خشکی بوده و لذا این ماهی‌ها رطوبت زیاده از حدی ندارند.
- ماهی خوب آن است كه همان روز صيد شده و بوی بد نيز نداشته باشد. گوشت ماهي لطيف است و سريعاً دچار عفونت می گردد.
مصرف گوشت ماهی برای چه افرادی مضر است؟
- افراد دارای مزاج سرد و تر یا افرادی كه معده و يا مغز سرد و تر دارند، که در این حالت مصلح ماهی، زنجبيل پرورده، گلقند، ترشي كبر، سركه، گلپر و جاوشير است.
- كسانی كه عصب و معده‌ی بلغمی دارند (مخصوصاً در افراد چاق).
- اشخاصی كه در اثر خوردن ماهی دچار تهوع می‌شوند که می توانند برای جلوگيری از اين حالت از آب بِه يا آب زيره استفاده كنند.
عوارض مصرف ماهی بدون مصلح
اگر فردی با مزاج سرد یک غذای سرد مثل ماهی آن هم در شب و يا در فصول سرد بدون مصلح بخورد، ممكن است به اين عوارض مبتلا شود:
- افزایش بیش از حد ميزان سردی مغز و اعصاب
- اختلال عملكرد مغز
- اختلال حس و حرکت بدن با علائمی چون گزگز و بی حسی پوست یا بخشی از بدن
- خواب آلودگی و کسلی
- کندی سرعت حرکت یا حرف زدن
- در موارد حاد حتی بیماری فلج هم عارض شده است
عوارض زیاده روی در مصرف ماهی
- مداومت در خوردن ماهی، سبب ضعف معده و موجب برص و تشنگی می‌شود که برطرف کننده آن سركه است.
- از دیگر عوارض زیاده روی در مصرف گوشت ماهی، کاهش حجم عضلات و لاغری است.
- بلغم و رطوبت تولید شداز مصرف افرطی ماهی، می‌تواند با نفوذ به اعصاب منجر به سستی اعصاب از جمله عصب چشم شود که در طولانی مدت می‌تواند باعث ضعف بینایی یا تاری دید گردد.
نکات و الزامات مهم در مصرف ماهی
- گرم مزاجان بهتر است ماهی را با سركه مصرف نمايند.
- آشاميدن آب بعد از ماهی بسيار زيان آور است و موجب بيماری‌های مزمن می‌شود.
- مصرف ماهی همراه با شير و تخم مرغ و يا گوشت ساير حيوانات بسيار زيان آور است و سبب بيماری‌های مزمن می‌گردد.
- نكته بسيار بسيار مهم اين است كه مطلقاً نبايد حين مصرف ماهی تا حدودا 2 ساعت بعد از آن، آب نوشيده شود، چون مصرف آب می‌تواند منجر به بروز انواع قولنج و زمينه ساز انواع فلج‌ها و حتي برخيی از انواع سكته‌ها بشود.
- در ایام سرد سال و به ویژه سرد مزاجان، بعد از خوردن ماهی حتما از مصلح آن که خرما یا عسل است، استفاده کنند.
- نمک زدن به ماهی تا حدودی لازم است، چون مزاج نمک هم گرم بوده و اصلاح میكند. مخصوصاً سرد مزاجان می‌توانند ميزان فلفل و نمک ماهی را بيشتر بگيرند، البته گرم مزاجان بهتر است ماهی را بدون این افزودنی‌ها استفاده نمایند.
- ماهي نمک سود از هر نوع كه باشد گرم و مايل به خشكي است و ماهي نمک سود كهنه گرم و خشک و بدترين نوع غذا است.
مصلحات و روش‌های کاهش ضرر و سردی ماهی
- مصلح خواص و مزاج ماهی (موادی كه بهتر است در هنگام پخت و يا مصرف همراه ماهی استفاده شوند تا عوارض آن كمتر شود) عبارت‌اند از: زنجبيل، گلپر، زيتون پرورده، ادويه‌جاتي چون فلفل و دارچين، مغز گردو و سبزيجات تند محلی
- ماهی‌هايي كه به صورت شكم پر آماده و استفاده می‌شوند از همين قاعده پيروي می‌كنند كه در آن عنصر غالب، سبزی‌های محلي، مغز گردو، رب انار، آب نارنج و مقداري نمک و ادويه است.
- استفاده از گرمی جات ديگری همچون عسل، پودر زيره، خردل و سبزیجات تند همچون آویشن، ترخون و … هم می‌توانند خواص و مزاج ماهی را بهبود بخشند و ضرر و سردی ماهی را كاهش دهند.
انواع روش‌های طبخ ماهی
كباب كردن ماهی بر آتش بهترين روش طبخ ماهی است چون باعث می‌شود رطوبت‌ها و بلغم‌های گوشت ماهی به صورت مواد سفید از آن خارج شود.
خواص ماهی کباب شده چیست؟
- ماهی كباب شده تازه، هضم راحتي دارد.
- خون نسبتاً متعادلی توليد می‌کند.
- کباب ماهی با آبغوره و مصرف آن همراه کمی سماق، برای دفع گوارشی مواد زائد صفراوی یا دموی (در مزاج ها و اخلاط گرم) بسیار مفید است.
- مصرف ماهی تازه كباب شده همراه با پياز تازه اثر تقويت‌کنندگی مايعات جنسی را بيشتر دارد و باعث تقويت حالت نعوظ و يا برانگيختگی اندام‌های تناسلی می‌شود.
سرخ کردن ماهی در روغن: اگر ماهي در روغن سرخ شود ضمن اينكه رطوبت زائد آن خارج نمی‌شود، در داخل بدن ماهی باقی مانده و سفت‌تر شده و هضم آن بسيار سخت خواهد شد.
بخارپز کردن ماهی: برای این کار، ماهی بدون آب یا روغن را در ظروف در بسته با شعله كم قرار داده تا ماهی با رطوبت و چربی ذوب شده خودش آرام آرام بپزد؛ البته باید گاه گاهی درب ظرف برداشته شود تا بخارات تجمع یافته خارج شده و از میزان تری ماهی به تدریج کاسته شود.
مقایسه ماهی بخارپز و ماهی سرخ شده
ماهی‌هايی كه به صورت بخارپز پخته می‌شوند از سرخ كرده بهترند ولي باز به دليل اينكه رطوبت از آنها به طور موثر و کافی خارج نمی‌شود، عارضه رطوبتِ زياد را دارند.
