دوران بارداری برای هر مادری زمانی فوق العاده و منحصر به فرد است و علایم و نشانه های بارداری از فردی به فرد دیگر متفاوت می باشد. اما معمولا یک سری علایم شایع وجود دارد که تقریبا در اکثر زنان باردار رخ می‌دهد.
یکی از این علایم، ورم دوران بارداری می باشد. ورم این دوران غیرعادی نیست، اما اگر کنترل نشود، ممکن است مادر و جنین را به دردسر بیندازد.
فهرست محتوا پنهان
ورم بارداری چیست و به چه علت رخ می‌دهد؟
- تغییرات ایجاد شده در دوران حاملگی، سبب ایجاد علائم و نشانه‌های فیزیکی می‌شود که تشخیص دادن آنها به عنوان علائم وابسته به بارداری یا علائم غیر طبیعی اهمیت دارد؛
- شاید علامت ایجاد شده نشانه غیر طبیعی بودن شرایط و هشداری برای شروع بیماری جدی و خطرناک باشد.
- ورم یا اِدم یکی از علائمی است که اکثر مادران باردار آن را تجربه کرده‌اند، این وضعیت سبب تغییراتی در وضعیت ظاهری مادر می‌شود.
- ادم وقتی مطرح می‌شود که مایع بین سلولی زیاد شده و قابل مشاهده باشد، باید در نظر داشت که قبل از آشکار شدن ادم، چندین کیلوگرم بر وزن مادر اضافه می‌شود.
- بدن در دوران بارداری مایعات بیشتری حفظ می‌کند و بزرگی رحم هم به رگ‌های خونی فشار آورده و قسمتی از این مایعات در مناطق انتهایی بدن و یا در عضلات و مفاصل تجمع پیدا کرده و ورم حاملگی یا ادم را ایجاد می کنند.
- اولین نکته در مورد ورم یا ادم، منتشر یا موضعی بودن آن است.
- ورم بارداری بیشتر در پاها دیده می شود و علت شایع آن، تجمع و احتباس مایعات بدن در اندام های تحتانی مثل پا می باشد.
- ورم حاملگی می تواند در هر زمانی از دوران بارداری شروع شود، اما معمولا از ماه پنجم بارداری به بعد شایع می‌باشد.
بیشتر بخوانید!
چرا مایعات بدن در پاها تجمع پیدا می کنند؟
- وقتی شما حامله هستید، رحم به تدریج بزرگ می شود و باعث ایجاد فشار بر روی وریدهای لگنی و ورید بزرگی در قسمت راست بدن می شود.
- این فشار باعث کند شدن جریان خون و تجمع آن در اندام تحتانی شده و باعث رانده شدن مایعات از داخل وریدها به داخل بافت های پا و مچ پا می شود.
- ورم یا وزن بدن بخصوص در سه ماهه سوم بارداری و به ویژه در پایان روز توجه شما را جلب می کند و احتمالا در تابستان بدتر می‌شود.
- بعد از تولد فرزندتان، ورم تقریباً به سرعت با دفع مایعات اضافی از بین می رود در نتیجه ممکن است شما متوجه افزایش ادرار یا تعریق زیاد بدن، در روزهای اول بعد از زایمان شوید.
بیشتر بخوانید!
دسته بندی ورم دوران بارداری
ورم طبیعی بارداری
- بسیاری از مادران باردار در حالت طبیعی در انتهای بارداری دچار ورم می‌شوند.
- ادم یا ورم طبیعی و فیزیولوژِیک در آب و هوای گرم و در مراحل انتهایی بارداری و در باردارانی که مدت زیادی می‌ایستند، شایع است.
- ورم در پا، خصوصا در سه ماهه سوم بارداری شیوع نسبتا زیادی دارد، و بدلیل تجمع خون در سیاهرگ‌ها و بسته شدن جریان لنفاوی پاهاست،
- اغلب ورم‌های دو طرفه طبیعی بوده و به علت بیماری خاصی نیست.
ورم غیر طبیعی بارداری
- اگر یکی از پاها نسبت به دیگری به طور قابل توجهی ورم کند، خصوصا در صورت وجود درد و حساس شدن آن نسبت به لمس در ناحیه ورم، علامت وجود لخته خونی در رگ هاست که یکی از بیماری‌های جدی دوران بارداری است.
- بررسی ادم یا ورم، بیشتر در ناحیه جلوی ساق پا، مچ پا و روی پا ضرورت دارد.
- در صورتیکه ورم در کل بدن خصوصا دست و پا و صورت باشد و شدت آن نیز زیاد شده باشد باید نگران فشار خون بارداری بود.
- ادم یا ورم صورت، خصوصا بعد از هفته 24 بارداری یکی از نشانه‌های مشخص فشار خون بارداری است که سبب می‌شود پوست صورت کشیده‌تر و درخشانتر به نظر بیاید.
- در این موارد با مشاهده ادم بیشتر باید نگران فشار خون بارداری بود:
- حاملگی برای بار چندم
- سابقه خانوادگی فشار خون
- سن مادر بیشتر از 35 و کمتر از 20 سال
- سابقه فشار خون یا بیماری خود ایمنی یا بیماری کلیوی مادر
- دیابت مادر
- چند قلویی
بیشتر بخوانید!
علل ورم غیر مرتبط به حاملگی
- آسیب سیستم لنفاوی
- نارسایی قلبی که فرد در حین فعالیت تنگی نفس دارد و در پاها و بعد از ظهرها شدت ورم یا ادم بیشتر می‌شود.
- نارسایی کلیوی که بیمار، کاهش اشتها، تغییر الگوی خواب و دشواری در تمرکز و …. نیز دارد.
- نارسایی کبدی
- ورم ناشی از تغذیه که بیشتر نشان دهنده کمبود پروتئین است.
- ورم ناشی از هیپوتیروییدی که معمولا منتشر است ولی در بافت های سست مثل پلک و اطراف چشم بیشتر مشاهده می‌شود.
- ادم ناشی از بعضی داروها مثل هورمون رشد، استروژن‌ها و تعدادی از داروهای ضد فشار خون
توجه!!!
- بعد از بررسی علل ایجاد ورم یا ادم، در صورت لزوم درمان های مورد نیاز و مراقبت های سلامتی انجام خواهد شد.
- در صورتیکه ورم ناشی از بیماری نباشد ،یعنی جزء علائم غیر طبیعی در حاملگی نباشد، می‌توان از پیشنهادات طب سنتی جهت بهبود شرایط مادر استفاده کرد.
بیشتر بخوانید!
تدابیر طب سنتی برای کم کردن ورم مادر باردار
در صورتیکه ورم خیلی کم باشد از نظر طب سنتی نیاز به درمان ندارد ولی در صورتیکه ورم بیشتر باشد ولی به مرحله غیر طبیعی نرسیده باشد می‌توان از این توصیه‌ها استفاده کرد:
- پیاده‌روی ملایم
- مالیدن روغن گل سرخ همراه سرکه
- مالیدن و ریختن محلول سرکه و نمک روی پا
- استفاده موضعی از برگ کلم پخته روی پاها
- مالیدن ترکیب شوید و سرکه روی پا
- در صورت ورم پا، ماساژ پا از ناحیه پنجه پا به سمت لگن
- غذای مناسب و با هضم آسان خورده شود.
راهکارهای مقابله با ورم دوران بارداری
برای کاهش یا از بین بردن ورم بدن در دوران حاملگی، به توصیه های زیر عمل کنید:
- یکی از مهم ترین راهکارها، کاهش مصرف نمک می باشد.
- یکی دیگر، کاهش مصرف کافئین (مثل قهوه) می باشد.
- کاهش مصرف غذاهای شور و پر ادویه، نوشابه های گازدار، قهوه، موادغذایی آماده و فست فودها می تواند راه مناسبی برای غلبه بر ورم دوران حاملگی باشد.
- افزایش مصرف منابع غذایی حاوی پتاسیم می تواند منجر به کاهش ورم دوران حاملگی شود. موز، پرتقال، سیب زمینی، اسفناج و گوجه فرنگی پتاسیم زیادی دارند.
- این گونه موادغذایی علاوه بر کاهش ورم دوران حاملگی، از گرفتگی عضلات پا و درد ناشی از آن جلوگیری می کنند.
- استراحت کردن در طول دوران بارداری نیز یکی از راه های مقابله با ورم می باشد.
- به استراحت کردن و خواب کافی در این دوران باید بیشتر از سایر اوقات اهمیت داد.
- مادران عزیز باید توجه داشته باشند که هنگام استراحت باید پاهای خود را کمی بالاتر از سطح بدن قرار دهند، مثلا روی یک بالش.
- مادران باردار باید در سه ماهه آخر بارداری، از کفش های مناسب و طبی و راحت استفاده کنند و از پوشیدن کفش های پاشنه بلند جددا خودداری نمایند.
- از پوشیدن جوراب با کش سفت خودداری کنند، زیرا کش سفت جوراب روی ساق پا خطوطی را ایجاد می کند که درد دارند.
- برای جلوگیری از ورم دوران حاملگی، مصرف آب را افزایش دهید. آب کافی می تواند نمک و کافئین را جذب و از بدن دفع کند.
- در معرض هوای گرم قرار نگیرید.
- هنگام نشستن پاها و مچ پاها را روی هم نیندازید.
- ورزش کردن به مادرانی که از ورم حاملگی رنج می برند، توصیه می شود و باید تحت نظر پزشک باشد.
- معمولاً ورزش هایی مثل شنا کردن در آب خنک یا یوگا می تواند به کاهش ورم پا کمک کند.
- استفاده از کمپرس آب سرد روی نقاطی از بدن که ورم کرده اند، مفید می باشد.
- از پوشیدن پوشاک تنگ مثل شلوار، بلوز، جوراب و کفش تنگ در دوران حاملگی بپرهیزید.
- پوشیدن لباس تنگ منجر به افزایش ورم در اندام ها می شود. در دوران حاملگی باید از لباس های نخی و گشاد و راحت استفاده کرد.
- به پهلوی چپ خود بخوابید. این کار سبب بهبود گردش خون در بدن می شود.
- از ایستادن به مدت طولانی خودداری نمایید.
- بنشینید و پاهای خود را روی سطحی بالاتر بگذارید. سر کار در زیر میز یک چهارپایه کوچک یا زیرپایی می تواند کمک کننده باشد.
- گه گاه در هنگام نشستن پاهای خود را بکشید. برای این کار پایتان را صاف کنید، پاشنه پا را کشیده و انگشتان پا را به طرف ساق پا خم کنید تا عضلات ساق پا کشیده شوند. مچ پاها را بچرخانید و انگشتان پاهایتان را تکان دهید.
- بین نشستن ها و ایستادن های خود استراحت کنید.
- قدم زدن و پیاده روی حتی در یک مسافت کوتاه باعث به جریان افتادن خون می شود.
بیشتر بخوانید!
چه زمانی باید نگران وجود ورم شد و به پزشک مراجعه کرد؟
- طبیبان سنتی احتمال ورم را در بارداری نوزاد دختر بیشتر از نوزاد پسر، می‌دانستند.
- مقداری ادم (ورم) در اطراف مچ پاها و پاها در دوران حاملگی طبیعی است. شما ممکن است که ادم خفیفی در دست ها داشته باشید.
- اما هر زمان که متوجه ورم صورت یا پف کردن اطراف چشم ها شدید یا اگر ادم دست های شما بیشتر شد یا اگر متوجه ادم بیش از حد یا ناگهانی در پاها و مچ پاهای خود شدید، به پزشک خود مراجعه کنید.
- اینها ممکن است علامتی از مسمومیت حاملگی باشد که یک مشکل جدی پزشکی است.
- از طرفی هرگاه متوجه شدید که یکی از پاهای شما بیشتر از دیگری ورم کرده، یا اگر درد یا حساسیتی را در ران ها یا ساق پاهای خود احساس کردید، با پزشک خود تماس بگیرید.
- اگر همراه با ورم حاملگی دچار سردردهای بدی شدید، حتما با پزشک خود در میان بگذارید، زیرا می تواند نشانه هایی از افزایش خطرناک فشار خون در دوران حاملگی باشد.
نکات پایانی!!!
- مادران عزیز باید توجه داشته باشند که به محض مشاهده ورم شدید و ناگهانی در مناطقی مانند دست، صورت و مچ پا (و یا هر جای دیگری از بدن) سریعا به پزشک متخصص خود مراجعه کنند تا او مراقبت های لازم را در این خصوص اعمال نماید.
- ورم دوران بارداری اگر با نوسانات فشار خون همراه شود، به عنوان پدیده ای خطرناک در حاملگی تلقی می شود و فرد باید سریعا تحت مراقبت پزشکی قرار بگیرد، زیرا امکان خطر برای مادر و جنین وجود دارد.
- مادران باید بدانند که ورم بدن در آب و هوای مرطوب افزایش می یابد.
- همچنین اگر یک روز فعالیت بدنی زیادی داشته باشید، ممکن است بیشتر دچار ورم شوید.
- ایستادن زیاد و طولانی مدت نیز منجر به افزایش ورم در این دوران می شود.
- یادتان باشد در دوران بارداری به شکل منظم برای ویزیت های بارداری به ماما یا پزشک مراجعه کنید.
منبع: پارسی طب و با سپاس از همکار محترم خانم دکتر الهام پارسا
