سماق در طبیعت سرد و خشک و برودت برگ آن کمتر از دانه آن است. هر چه تازه‌تر و رنگ رو به سرخی داشته باشد بهتر است. خواص فراوانی دارد از جمله فایده آن برای دندان است. درختچه‌ای است به ارتفاع ۴ – ۳ متر که شاخه‌های جوان و دمبرگ‌های آن را موهای ریزی پوشانده است. گل‌های این گیاه، حنایی رنگ است و در حدود ۱۰ سانتی‌متر طول دارد و دارای میوه های خوشه‌ای شکل به رنگ قرمز و قهوه‌ای است که ابتدا طعم آن گس بوده و پس از رسیدن ترش می‌شوند.
سماق یک ماده محبوب در غذاهای مدیترانه ای و خاورمیانه است. علاوه بر این، مردم از آن برای درمان به عنوان گیاه دارویی استفاده می کنند.
این مقاله همه چیزهایی را که باید در مورد سماق بدانید، از جمله اینکه سماق گرم است یا سرد، خواص سماق در طب سنتی و نحوه استفاده از آن را بررسی می کند.
سماق چیست؟
سماق گونه ای از درختچه های گلدار است که از خانواده گیاهانی به نام Anacardiaceae است. نام علمی آن Rhus coriaria است. از دیگر اعضای رایج این خانواده می توان به گیاهان بادام هندی و انبه اشاره کرد. سماق در آب و هوای نیمه گرمسیری و معتدل رشد می کند و در سرتاسر جهان از جمله نواحی مختلف مدیترانه، آسیا و آفریقا رشد می کند. بیش از 200 گونه مختلف سماق وجود دارد که همگی از جنس Rhus هستند. با این حال، Rhus coriaria – یا سماق سوریه – گونه‌ای است که مردم اغلب برای استفاده در آشپزی و داروهای گیاهی کشت می‌کنند. سماق با خوشه های بزرگ و متراکم از میوه های قرمز روشن و به اندازه نخودی که تولید می کند مشخص می شود.
مردم می توانند میوه های تازه را برای تهیه چای دم کنند، اما اغلب آنها را خشک و پودر می کنند تا به عنوان مکمل گیاهی یا چاشنی آشپزی استفاده شود. ادویه سماق را نباید با سماق سمی اشتباه گرفت. اگرچه سماق سمی با این سماق مرتبط است، اما به طور مشخص متفاوت است. سماق سمی میوه‌ای سفید رنگ تولید می‌کند و می‌تواند واکنش‌های آلرژیک مشابه واکنش‌های آلرژیک پیچک سمی یا بلوط سمی ایجاد کند.
سماق احتمالا بیشتر به عنوان یک ادویه آشپزی شناخته می شود. قرن‌هاست که مردم از آن در طب سنتی گیاهی استفاده می‌کنند. شواهد علمی در مورد اثرات سماق در افراد وجود ندارد. با این حال، تحقیقات اولیه نشان می دهد که ممکن است مزایای سلامتی بالقوه ای داشته باشد. حاوی مواد مغذی مهم است.
مشخصات کامل مواد مغذی سماق تا حد زیادی ناشناخته باقی مانده است، اما برخی تحقیقات نشان می دهد که حاوی مقدار زیادی از مواد مغذی مفید است. این مواد مغذی شامل فیبر، چربی های سالم و برخی ویتامین های ضروری است.
یک تجزیه و تحلیل در سال 2014 نشان داد که سماق خشک شده از نظر تغذیه تقریباً از 71٪ کربوهیدرات، 19٪ چربی و 5٪ پروتئین تشکیل شده است. اکثر چربی موجود در سماق از دو نوع چربی خاص به نام اسید اولئیک و اسید لینولئیک می آید. اسید اولئیک نوعی چربی تک غیراشباع است که معمولاً با سلامت قلب مرتبط است. همچنین چربی اولیه موجود در سایر غذاهای گیاهی رایج از جمله زیتون و آووکادو است. اسید لینولئیک نوعی چربی غیراشباع چندگانه ضروری است که در حفظ سلامت پوست و غشای سلولی نقش دارد.
خواص سماق در طب سنتی
- برای درد دندان مفید است.
- طبع سماق سرد و خشک است.
- تحریک‌کننده اشتها است.
- باعث تقویت لثه می‌شود.
- به دلیل داشتن تانن فراوان، قابض و پاک‌کننده معده است.
- برای دستگاه گوارش خاصیت آنتی بیوتیکی دارد.
- ادرارآور است.
- برطرف‌کننده تب است.
- برطرف‌کننده نقرس و رماتیسم است.
- خون را تصفیه می‌کند و مواد زائد خون مانند اوره را دفع می‌نماید.
- در قدیم، برگ درخت سماق را دم کرده و برای سیاه کردن مو از آن استفاده می‌کردند.
- چای سماق برای کاهش تعریق به کار می‌رود.
کاربردهای سماق در طب سنتی
- تحریک اشتها می‌کند که این خاصیت نیز می‌تواند به دلیل اثر خنک‌کنندگی و صفرابری آن باشد به خصوص برای کسانی که دچار غلبه گرمی و صفرا هستند، همچون افراد گرمازده که اشتها به غذا ندارند. این ماده تشنگی را نیز كاهش می‌دهد.
- همچنین برای برخی از ورم‌های حاد مفید است. وقتی فرد ضربه خورده و قسمتی از بدن در حال ورم كردن و داغ شدن است، می‌توان سماق را به حالت خمیری درآورده، در محل ورم گذاشت و از افزایش ورم و داغ شدن و تورم جلوگیری کرد.
- چاشنی خوبی برای آش‌ها و سوپ‌ها و خورش‌ها است ولی رنگ آن را تیره و اشتهای فرد را تحریک می‌کند.
- غرغره جوشانده آن جهت ورم گلو و دهان تجویز شده است. گرد سماق جهت تقویت و استحکام لثه و جوش‌های چرکی دهان و تسکین درد دندان و کرم‌خوردگی مفید است.
همراه کباب سماق بخورید!
- مصرف سماق همراه با کباب هضم آن را بهتر می‌کند و جلوی افزایش بیش از حد صفرا و حرارت ناشی از هضم گوشت قرمز را می‌گیرد.
- برنج همراه سماق، برای گرم‌مزاجانی که دچار دلپیچه و احیانا اسهال ناشی از غلبه صفرا و مواد گرم درون بدن می‌شوند، مخصوصا در اقلیم‌ها و فصول گرم، مفید است.
- اگر سماق همراه با برنج باشد می‌تواند خاصیت بندآورندگی اسهال داشته باشد زیرا برنج هم کمی قابض است.
سماق راه حل طب سنتی برای بهبود اسهال
- در سماق جوهر مازو «تانن» فراوان است. به همین جهت قابض و پاک‌کننده معده می‌باشد و از انواع اسهال حاد و مزمن و خونریزی معده و خوردن گرد سماق با آب سرد از خونریزی داخلی جلوگیری می‌کند.
- با زرده تخم مرغ و گشنیز خشک قاطع اسهال است و با زرده تخم مرغ که در آن پخته شود قابض و مانع اسهال است.
- با توجه به مزاج این ماده غذایی که در درجه دو تا سه سردی و خشکی است، کسانی که مزاج سردی دارند باید مواظب باشند و ممکن است برای سیستم گوارش و مزاج آنها مناسب نباشد.
