پایه و مبدا آفرینش انسان، به صورت سالم و کامل است و بیشتر بیماری‌ها در اثر افراط و تفریط و رعایت نکردن اصولی ایجاد می‌شوند که حکمای گذشته آن را ستّه ضروریه یا «اصول شش گانه» نام نهاده‌اند. اولین اصل از این اصول شش گانه، استفراغ و احتباس است که در ادامه به تشریح آن می‌پردازیم.
استفراغ و احتباس
استفراغ در طب سنتی معنای متفاوتی با استفراغ در طب جدید دارد. در طب سنتی، استفراغ به معنی آزاد و رها شدن بدن از دست مواد نامتعادل و غیرطبیعی می‌باشد. در واقع استفراغ به همه روش‌هایی گفته می‌شود که طبیعت با کمک آن‌ها به پاک‌سازی و تخلیه مواد زائد، نامناسب و غیرطبیعی از بدن می‌پردازد. استفراغ برای حفظ حیات، ضروری است. اگر استفراغ انجام نشود، مواد زائد ناشی از فعال و انفعالات بدن (مثل هضم غذا) در بدن باقی می‌ماند و روی هم انباشته می‌شود. سپس این مواد در اثر حرارت بدن، فاسد و متعفن می‌شوند و بیماری ایجاد می‌کنند. بنابراین لازم است این مواد از راه‌های مختلف مثل ادرار، مدفوع، عرق، عادت ماهانه، دفع گاز از روده، ترشحات واژن، ترشح منی و… از بدن دفع شوند.
البته خروج هریک از این مواد باید به اعتدال باشد زیرا افزایش و کاهش در هر کدام، خود می‌تواند باعث بروز بیماری شود. احتباس نیز از دیدگاه طب سنتی به معنای نگه داشتن مواد داخل بدن برای انجام فعل و انفعالات مناسب روی آن‌ها و فراهم کردن زمینه لازم برای رشد و نمو و سلامت بدن است.
احتباس هم اگر به دلایل مختلف مثل یبوست، گرفتگی یا تنگی در اعضا، غلظت بیش از حد مواد و… از حالت طبیعی خود خارج شود باید تحت درمان قرار بگیرد زیرا در این وضعیت، مواد دچار تجمع بیش از حد در بدن می‌شوند.
انواع استفراغ
استفراغ‌ها به دو دسته طبقه بندی می‌شوند:
1. استفراغ طبیعی
مانند دفع گازهای سمی از طریق ریه، دفع مدفوع، دفع ادرار، تعریق، عادت ماهیانه، عطسه، سکسکه، دفع باد، جمع شدن ترشحات در گوشه چشم هنگام بیدار شدن از خواب صبحگاهی، ترشحات واژن و دفع منی. این موارد هر کدام باید به اندازه متعادل انجام شود و افزایش و کاهش هر کدام می‌تواند به بیماری منجر شود.
نوع دیگر استفراغ‌های طبیعی وقتی اتفاق می‌افتد که مواد زاید بیش از اندازه در بدن جمع شده است و بدن سعی می‌کند به طریقی این مواد زاید را دفع کند؛ مثل اسهال، خونریزی از بینی، سرفه، تب و آبریزش از بینی. در این نوع از استفراغ‌های طبیعی معمولا علایم خفیف و مدت آن محدود است. در این موارد بدن در حال تلاش برای حفظ تعادل خود می‌باشد و ضمن اینکه فرد و پزشک، گوش به زنگ هستند تا مشکلی بروز نکند، باید به قوای طبیعی بدن فرصت داد تا خودشان، مساله را حل و فصل کنند و دفاع طبیعی خود را انجام دهند.
2. استفراغ ایجاد شده توسط پزشک
در این مورد پزشک متوجه می شود که مواد زاید و سموم در بدن ذخیره شده‌اند و قوای طبیعی بدن نتوانسته‌اند به اندازه کافی آن‌ها را دفع نمایند و در اینجا طبیعت نیاز به کمک طبیب دارد. طبیب با ایجاد اسهال، تعریق، افزایش ادرار، فصد، حجامت، سونا و یا تدابیر روحی و روانی و تدابیر دیگر به یاری طبیعت می‌شتابد و به سیر طبیعی دفع مواد زاید و سموم کمک می‌کند.
منبع: برگرفته از بیانات دکتر غلامرضا کردافشاری، متخصص طب سنتی و استاد دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران
برای دیدن سایر اصول شش گانه (ستّه ضروریه) طب سنتی روی لینک‌های زیر کلیک کنید
- اصل دوم سته ضروریه – اعراض نفسانی
- اصل سوم سته ضروریه – هوا
- اصل چهارم سته ضروریه – حرکت و سکون
- اصل پنجم سته ضروریه – خواب و بیداری
- اصل ششم سته ضروریه – خوردن و آشامیدن
