عوارض مصرف بی رویه دمنوش ها در طب سنتی

سبک زندگی امروزه مردم سبب شده همه به دنبال راهکاری طبیعی باشند که سلامت جسم و روح آن‌ها را تضمین کند، راهی که کمترین میزان عوارض را داشته و خیلی زود به نتیجه مطلوب برسد. یکی از این موارد مصرف دمنوش هاست، به طوریکه امروزه تعداد زیادی از افراد جامعه به مصرف دمنوش‌ها روی آورده‌اند. اما مصرف همین دمنوش‌ها و جوشانده های گیاهی نیز تدابیر خاص خود را می‌طلبد و مصرف خودسرانه و زیاد آن ها توصیه نمی‎شود.

دمنوش چیست؟

• دمنوش یک اصطلاح جدید است که برای دمکرده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• دمنوش‌ها نسبت به جوشانده‌ها عملکرد ملایم‌تر و بالطبع عوارض کمتری دارند ضمن این‌که برای مزاج ها، سنین و آب و هوای مختلف نیز سازگارتر هستند.
• عمده دمنوش‌هایی که در حال حاضر مصرف آن رایج شده مزاج گرم دارند.
• ولی چون دم کردن فرآیندی است که خروجی آن یک نوشیدنی با اجزای عملکردی نسبتا ضعیف است مزاج‌های مختلف می‌توانند از دمنوش‌ها استفاده کنند.
• البته این مساله به این معنا نیست که مصرف دمنوش در افراد مختلف بدون عارضه است.

مصرف زیاد و خودسرانه دمنوش ها ممنوع!

• دمنوش ها به عنوان گروهای متفرقه در تغذیه مصرف می‌شود و به عنوان نوشیدنی روتین که همه مردم از آن استفاده کنند نیستند.
• قبل از مصرف دمنوش ها چه طبیعی و چه شیمیایی بهتر است با یک متخصص تغذیه و متخصص طب سنتی در مورد دمنوش ها مشورت شود.
• علیرغم سودمند بودن داروها و دمنوش های گیاهی در بسیاری از بیماری ها، مصرف خودسرانه آن ها می تواند بسیار خطر آفرین بوده و تهدیدی برای سلامت جامعه باشد.
• در بین مصرف کنندگان دمنوش ها افرادی هستند که آگاهی کافی از عوارض جانبی، دوز سمی و تداخلات گیاهان دارویی و شیمیایی ندارند.
• و همین مساله موجب می شود به جای بهره مندی از خواص گیاهان دارویی، به عوارض جانبی ایجاد شده از مصرف خودسرانه داروهای گیاهی گرفتار شوند.
• و متاسفانه در برخی موارد، نمونه اصلی گیاه عرضه نمی شود و یا نمونه عرضه شده با آلودگی هایی همراه است.
• با توجه به این که بر اثر مخلوط کردن چند گیاه، خاصیت درمانی، اثرات تقویت کنندگی و آرام بخشی دمنوش ها افزایش یافته و گاهی هم از میزان عوارض جانبی گیاهان کاسته می شود،
• اما باید بدانید در مواردی هم تداخل اثر چند گیاه با یکدیگر می تواند از خواص دمنوش کاسته یا با ایجاد سمیت موجب بروز عوارض جزئی یا شدید در مصرف کننده شود.
• در نتیجه بدون آگاهی، از مخلوط کردن چندین نوع گیاه با یکدیگر بپرهیزید.

عوارض مصرف افراطی دمنوش‌ ها

• برخی خانواده‌ها عادت به مصرف میزان زیادی دمنوش در طول شبانه روز دارند و اغلب نگرانند که مصرف زیاد از حد این نوشیدنی‌ها تهدیدکننده سلامت‌شان باشد.
• در پاسخ به این افراد باید خاطر نشان کرد با وجودی که دمنوش ‌ها ترکیبات نسبتا ضعیفی هستند ولی احتمال دارد بعضی از افراد به‌دلیل زمینه مزاجی و ارثی و شرایط متعدد دیگر با مداومت مصرف دمنوش ‌ها دچار عوارضی ناخوشایند شوند.
• این مساله زمانی جدی‌تر می‌شود که بدانیم بسیاری از دمنوش ‌هایی که با عناوین مختلف شامل دمنوش لاغری و امثال آن به وفور به فروش می‌رسند حاوی داروهایی هستند که خالی از سمیت نبوده و می‌توانند عوارض جدی داشته باشند.
• در خوشبینانه ‌ترین حالت اگر بگوییم دمنوش ‌ها هیچ عارضه‌ای ندارند باید یادآور شویم که زیاده روی در مصرف بهترین و مفیدترین خوراکی ها و آشامیدنی‌ها هم می‌تواند خطرناک باشد.

تدابیر مصرف دمنوش ها

• برای مصرف دمنوش های گیاهی نخست باید به عواملی مانند سن افراد، طبع گیاه، موقعیت جغرافیایی و فصل توجه داشت.
• دمنوش‌ها باید روی حرارت غیرمستقیم دم بکشند نه این که روی حرارت جوشانده شوند.
• از گیاهانی برای دمنوش استفاده کنید که خالص بوده و از مواد افزودنی در آن‌ها استفاده‌ نشده باشد.
• برای دم کردن دمنوش‌ها قوری‌های چینی یا شیشه‌ای بهترین گزینه هستند.
• رنگ دهنده‌ها یا طعم‌دهنده‌های افزودنی در دراز مدت مضر خواهند بود؛ بنابراین اگر دمنوشی را خریداری کردید از این نظر نیز اطمینان حاصل کنید.

تاریخ مصرف دمنوش مهم است

• دمنوش‌‏ها حاوی ترکیبات مفیدی هستند که بر اثر گذشت زمان با اکسیژن هوا فعل و انفعال پیدا می‌کنند و از مزیتشان کاسته می‌شود.
• به همین دلیل، دمنوش‏ را در محیط خشک، خنک، در سایه و به مدت 2 تا 3 ماه نگهداری کنید.
• بیش از این مدت نگهداری، با وجود آن که احتمال دارد طعم و بو تغییر نکند و فاسد نشود، اما به مرور از فواید آن کاسته می‌شود،
• ضمن این که دمنوش‌های فله‌ای بی‌نام و نشان اغلب تاریخ مصرف مشخصی ندارند و احتمال غیربهداشتی بودن آن‌ها زیاد است.

نکاتی که در هنگام مصرف برخی دمنوش ها باید توجه کرد

دمنوش بابونه

• دمنوش‌ها در سنین متفاوت تاثیرات مختلفی بر روی بدن دارند، برای مثال دمنوش بابونه به دلیل آنکه طبع گرمی دارد برای جوانان با طبع گرم مضر است، اما این دمنوش در میانسالی می‌تواند خاصیت چربی سوزی داشته باشد.
• افراد بعد از سن ۳۵ سالگی بهتر است که از دمنوش هایی مانند بابونه شیرازی استفاده کنند تا تعادل در سیستم گوارش آنها برقرار شود.

دمنوش گل گاوزبان

• مصرف گل گاو زبان به صورت جوشیده ممکن است سبب ناراحتی های روحی و روانی شود.
• عده‌ای به دلیل سردرد ناشی از آلودگی هوا اقدام به مصرف دمنوش‌ها می‌کنند که باید توجه داشت به طور مثال مصرف گل گاوزبان به‌صورت خودسرانه باعث آرام‌بخشی نخواهد شد.

دمنوش اسطوخودوس

• چای سبز سرشار از ترکیبات آنتی اکسیدان است و مطالعات نشان داده که می تواند خطر ابتلا به انواع سرطان و همچنین خطر ابتلا به بیماریهای قلبی-عروقی را کاهش دهد
• امروز استفاده از چای سبز برای درمان اضافه ‌وزن و لاغری موضعی طرفدار زیادی پیدا کرده است،
• اگرچه ادعاهایی مبنی بر اثرات ضد چاقی چای سبز موجود می باشد اما نتایج مطالعات اثرات قابل توجهی بر کاهش وزن از این گیاه نشان نداده است.
• از طرفی چای سبز برای مردم ایران مناسب نیست و باعث افت شدید فشار خون و قند خون می‌شود، زیرا سیستم بدن آنها پذیرای چنین دمنوشی نیست.
• همچنین چای سبز در اثر مصرف بی رویه می تواند باعث آسیب رسیدن به بافت کبد شود. لذا توصیه می شود که بیش از دو فنجان در روز از چای سبز استفاده نشود.

دمنوش پونه

• پونه گرم و خشک است، این برگ‌های سبز با کمی کرک گاهی مایل به بنفش بلدند با آنتی اکسیدان فراوان خود سیستم ایمنی را تقویت کنند.
• دمنوش پونه در مسمومیت‌های غذایی، اسهال و استفراغ و دل‌پیچه، در روز نخست قاعدگی و دردهای آن نیز ویژه محسوب می‌شود و فنجانی چای پونه همراه نبات یا کمی عسل بعد غذا توصیه می‌شود.
• اما گرم و خشکی  پونه می‌تواند مشکل‌ساز شود، با داروهای قلبی و عروقی تداخل کند، تحربک‌پذیری افراد را به همراه داشته باشد، سرفه خشک را تشدید کند و … پس به جا باید مصرف شود.
• پونه دمنوش روزمره شما نیست، زیاده روی در مصرف شما را عصبانی، تحریک پذیر و بی‌خواب می‌کند.

دمنوش آویشن

• دمنوش آویشن برای بهبود سرفه، تسکین دردهای عادت ماهانه و افزایش ادرار مناسب است،
• اما همین دمنوش بر غده تیروئید اثر منفی داشته، با برخی از گیاهان دارویی امکان تداخل دارد و در برخی نیز منجر به التهاب پوستی و مشکلات تنفسی می شود.
• پس اگر سابقه بیماری های قلبی، زخم معده یا سایر اختلالات دستگاه گوارش را دارید از نوشیدن دمنوش آویشن اجتناب کنید.

دمنوش میوه نسترن

• دمنوش میوه گل نسترن، پایین آورنده فشار خون و قندخون، سرشار از ویتامین ث، ضد سرماخوردگی، مقوی معده و ضد اسهال می باشد.
• اما این دمنوش به افرادی که دارای فشار خون پایین هستند توصیه نمی شود.

دمنوش پونه

• پونه گرم و خشک است، این برگ‌های سبز با کمی کرک گاهی مایل به بنفش بلدند با آنتی اکسیدان فراوان خود سیستم ایمنی را تقویت کنند.
• دمنوش پونه در مسمومیت‌های غذایی، اسهال و استفراغ و دل‌پیچه، در روز نخست قاعدگی و دردهای آن نیز ویژه محسوب می‌شود و فنجانی چای پونه همراه نبات یا کمی عسل بعد غذا توصیه می‌شود.
• اما گرم و خشکی  پونه می‌تواند مشکل‌ساز شود، با داروهای قلبی و عروقی تداخل کند، تحربک‌پذیری افراد را به همراه داشته باشد، سرفه خشک را تشدید کند و … پس به جا باید مصرف شود.
• پونه دمنوش روزمره شما نیست، زیاده روی در مصرف شما را عصبانی، تحریک پذیر و بی‌خواب می‌کند.

بهترین روش تهیه دمنوش

• یک دمنوش گیاهی وقتی بهترین تاثیر را دارد که براساس نوع و قسمت مورد استفاده گیاه، میزان و مدت زمان دم کشیدن و مصرف آن با توجه به مزاج فرد تعیین شده باشد.
• زمان دم کشیدن بستگی به بخشی از گیاه دارد که مورد استفاده است. گل‌ها کمترین و ریشه‌ها بیشترین زمان را برای دم کشیدن نیاز دارند.
• بعضی از گیاهان اجزای فرار دارند که اگر فرآیند دم کشیدن طولانی شود مواد موثره آن ها از دست می‌رود.
• بهتر است گیاه در مجاورت با حرارت غیرمستقیم دم بکشد به این شیوه مواد موثر بیشتری وارد آب می‌شود.
• بهترین روش تهیه دمنوش به ظروف مناسب مورد استفاده بستگی دارد.
• قوری یا ظروف چینی و سرامیکی درداری که جدیدا باب شده‌ ظروف مناسبی برای دم کردن هستند.
• هدف از دردار بودن ظروف تهیه دمنوش این است که مواد موثره فرار به میزان کمتری از آن خارج شوند.

حرف پایانی…

• همانطور که در بالا ذکر شد، دمنوش ها در عین دارا بودن خواص مفید درمانی ممکن است مضراتی هم به همراه داشته باشند که شما از آن بی اطلاع باشید.
• پس مصرف خودسرانه و روزانه دمنوش ها به هیچ وجه توصیه نمی شود.
• بنابراین بهتر است پیش از مصرف دمنوش ها، ضمن مشورت با یک متخصص طب سنتی یا متخصص تغذیه، اطلاعاتی در مورد مزایا و معایب آن و همین‌طور بهترین زمان خوردن دمنوش‌ به دست آورید تا از عوارض احتمالی مصرف زیاد از حد آن‌ها دور بمانید.
• مصرف عرقیات عوارض کمتری نسبت به دمنوش‌ها خواهد داشت.

با سپاس از دکتر محمدباقر مینایی، دکتر محمدعلی زارعیان