گیاه خواری و خام گیاه خواری؛ از جمله روش‌هایی است که چندین سال است در کشورمان باب شده و اخیراً طرفداران بیشتری در بین هموطنان ما پیدا کرده است. حرف‌های ضد و نقیض زیادی در مورد رژیم گیاه خواری می‌شنویم. برخی می‌گویند این رژیم کامل نیست و می‌تواند سلامت فرد به خصوص کودکان را در معرض خطر قرار دهد. برخی دیگر به شدت طرفدار این رژیم و مدافع زیست حیوانات هستند و می‌گویند گیاهخواری از بسیاری سرطان‌ها پیشگیری و از بروز چاقی و اضافه وزن جلوگیری می‌کند و به این ترتیب برای ادامه حیات ما، حیوان دیگری، جان خود را از دست نداده است. بنابراین، ما در این پست قصد داریم این موضوع را از دیدگاه طب سنتی، مورد بررسی قرار دهیم. با ما در ادامه همراه باشید:
مقصود از گیاه خواری و خام گیاه خواری چیست؟
گیاه خواری در طب سنتی شامل دو مقوله است، یکی خام خواری و دیگری گیاه خواری، اما نه به تنهایی بلکه ترکیبی از هردو است.
گیاه خواری عملاً به حذف گوشت یا برخی محصولات با منشاء حیوانی (بسته به درجه گیاهخوار بودن) از رژیم غذایی اطلاق می‌شود.
گیاه خواران با گوشت قرمز و فرآورده‌های آن میانه خوبی ندارند و شعارشان این است که دوست ندارند، حیوانات بمیرند؛ اما اینطور هم نیست که در رژیم غذایی‌شان هیچ چیزی به جزء سبزیجات پیدا نکنید. حتی سرسخت‌ترین گیاهخواران جهان هم علاوه بر سبزیجات، انواع میوه‌ها و غلات را مصرف می‌کنند.
خام گیاه خواری نیز همانطور که از نامش مشخص است شامل مصرف انواع میوه و سبزیجات تازه است. در این روش خبری از طبخ سبزیجات نیست و می‌توان خام گیاه خواری را مرحله‌ای قوی تر از گیاهخواری دانست.
انگیزه اصلی افراد در استفاده از رژیم‌های گیاه خواری چیست؟
اغلب بیمارانی که از روش‌های خام گیاه خواری استفاده و دیگران را به بهره‌بردن از آن تشویق می‌کنند، گذشته از هدف حفظ حیات حیوانات، می‌گویند ما مبتلا به بیماری‌هایی از قبیل:
- دیابت
- فشار خون
- چربی خون
- اسید اوریک بالا (نقرس)
- و اضافه وزن
بوده‌ایم و با این روش کاملاً درمان شده‌ایم. از طرف دیگر بسیاری از پزشکان با بیمارانی مواجه شده‌اند که در اثر دریافت رژیم‌های مورد بحث دچار عوارض خفیف تا شدید آن شده و مجبور به انجام روش‌های درمانی دیگری برای رفع مضرات آن گردیده‌اند.
البته برخی از عوارض این روش‌ها پس از گذر زمان رخ می‌دهد و زمانی فرد متوجه آن می‌شود که آن عارضه خود به بیماری مستقلی بدل شده است. از این میان می‌توان به ابتلا برخی خانم‌هایی که رژیم‌های لاغری شدید می‌گیرند به کم‌کاری تیرویید نام برد.
تفاوت گیاه خواری با خام گیاه خواری چیست؟
گیاه خواری با خام گیاه خواری در چند مورد، تفاوت اساسی دارند؛ از جمله:
- پخته گیاه خواری خیلی ساده است شما فقط انواع گوشت و لبنیات و تخم مرغ را از سبد غذایی خود حذف می‌کنید، همه نوع غذایی که قبلاً مصرف می‌کردید بدون محصولات حیوانی پخته می‌شود و غذاهای متنوع زیادی را شامل می‌گردد.
- اما خام گیاهخواری تلاش بیشتری می‌خواهد چرا که غذای اصلی مصرف میوه است وغذاهایی که به آن عادت دارید کلاً باید ترک کنید.
- خامگیاهخواری یعنی مصرف ۸۰ درصد میوه، ۱۰ درصد سبزیجات و ۱۰ درصد مغز و دانه‌ها بصورت خام و خیس خورده.
انواع گیاه خواری و خام گیاه خواری
گیاه خواری
انواع متفاوتی از گیاه خواری وجود دارد که هر یک منافع و البته مشکلات مربوط به خود را دارند. در واقع تمام گیاهخواران را می‌شود به سه گروه بزرگ تقسیم کرد:
- رایج‌ترین آن‌ها، گیاهخواران «تخم‌مرغ – لبنیات» (ovo-lacto) است.این دسته از گیاهخواران هیچ نوع گوشتی (گوشت قرمز، ماکیان، غذاهای دریایی) نمی‌خورند، اما تخم‌مرغ و محصولات لبنی را مصرف می‌کنند.
- گروه دوم گیاهخواران، «لبنیات‌خوارها» هستند (lacto) یعنی انواع گوشت‌ها و تخم‌مرغ را نمی‌خورند اما لبنیات را در برنامه غذایی خود دارند.
- آخرین گروه که سخت‌ترین رژیم غذایی را دارند، «گیاهخواران مطلق» (vegan) هستند، این دسته از افراد، گوشت‌ها، تخم‌مرغ، لبنیات، غذاهای حاوی محصولات جانبی حیوانی و حتی عسل نمی‌خورند و حتی از محصولات چرمی، پشمی، پوست خرگوش، ابریشم و یا هرگونه محصول به دست آمده از حیوانات استفاده نمی‌کنند.
دسته بندی‌های فرعی نیمه گیاه خواران
البته در تقسیم‌بندی‌های نیمه گیاهخواری، گروه‌های دیگری را هم می‌توان پیدا کرد. مثلاً:
- گروه نیمه گیاه خواران (semi-vegetarian) را می‌توان دید که محصولات لبنی، تخم‌مرغ، مرغ و ماهی را در برنامه غذایی خود دارند اما گوشت قرمز نمی‌خورند.
- گروه دیگری با نام پسکو وجود دارند (pesco-vegetarian) که از میان گوشت‌ها فقط ماهی می‌خورند.
این افراد در واقع با مشاهده عوارض روش‌های فوق که از آن جمله می‌توان به کم خونی، مشکلات گوارش مثل نفخ و سوء‌هاضمه، ضعف بدنی و ریزش مو اشاره کرد برخی مواد مغذی نظیر تخم‌مرغ را مجاز می‌دانند و یا برخی اوقات از گوشت یا فرآورده‌های دریایی بهره می‌برند.
خام گیاه خواری
- خام گیاه خواری حداقل دو یا سه روش اجرا دارد. برخی از مروجان این روش معتقد به عدم پختن و حرارت دیدن غذاها هستند که می توان آن‌ها را خام‌خوار مطلق نامید. شعار این افراد «قابلمه را فراموش کن» است.
- برخی دیگر نیمه خام خوار هستند که رژیم میوه‌خواری دارند که طبق آن مصرف غذاهای پخته به حداقل می‌رسد و بیشتر از میوه‌های خام، خیار و گوجه و نیز از دانه‌ها استفاده می‌شود؛
- و بالاخره جوانه‌خواران (sproutarians) نیز در میان این گروه دیده می‌شوند که عمدتاً از جوانه‌ها، دانه‌ها و برنج‌ها تغذیه می‌کنند.
درمانگران طب سنتی در این گیر و دار از طرف مردم با دو پرسش مواجه می‌شوند. اول اینکه نظر طب سنتی درباره این رژیم‌ها چیست؟ سوال دوم مورد تایید بودن یا نبودن این روش از جانب دین اسلام است.
طب سنتی در مورد گیاه خواری چه نظری دارد؟
در این زمینه دکتر مجید انوشیروانی چهار نکته جالب را در خصوص گیاه خواری مطرح کردند که در ادامه به بیان این مطلب از زبان ایشان می‌پردازیم:
این جریان پرطرفدار را از جهات گوناگون طبی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، محیط زیستی می‌توان بررسی کرد. آنچه من می‌خواهم به‌اختصار بگویم درباره بخشی از دیدگاه طب ایرانی در اعتبارسنجی بهداشتی و درمانی این جریان جهانی است که در چند بند به آن‌ها اشاره می‌کنم:
۱. در متون طب ایرانی نمی‌توان آموزه‌ای یافت که با گیاه خواری مطلق سازگار و همسو باشد. بنا به قوانین تغذیه طب ایرانی، در مواردی از اختلالات ناشی از سوءمزاج‌های دموی، مصرف گوشت و اجزاء دام و تخم مرغ بسیار پرگزند و مهلک دانسته شده است، ولی البته بسیاری گیاهان نیز در این اختلالات نهی شده‌اند مانند خرما و عدس و نیز مریاها و شیرینی‌ها. در سوءمزاج‌های سرد و تر و بلغمی نیز مصرف ماست نهی شده است ولی گیاهانی مانند کاهو و خیار هم در این وضع، زیان‌بار شمرده می‌شوند.
۲. بنا به قواعد تغذیه در طب ایرانی گیاهخواری را باید برای هر شخص به گونه‌ای طراحی کرد که اقتضائات گوناگون وی در ویژگی‌های سنی، مزاجی، خلطی، عضوی، ضعف و قوت نیروهای نفسانی‌بدنی، عادات، اقلیم، و پیشه در آن لحاظ شده باشد. آشکار است که مدت گیاهخواری، الگوی مصرف گیاهان، شیوه طبخ و فرم غذاهای گیاهی و افزودنی‌های مصلح در این ملاحظات برای اشخاص گوناگون متفاوت خواهد بود.
۳. گیاه خواری، بویژه در روزگار ما، می‌تواند راه پیشگیری و درمان بسیاری از اختلالات متابولیک، قلبی‌عروقی، گوارشی، آلرژیک، خودایمنی، دژنراتیو، و روان‌تنی باشد مشروط بر آنکه ملاحظات جامع‌تر، نکته‌سنجانه‌تر و دقیق‌تری در طراحی الگوی شخصی آن بررسی و سنجیده شود، وگرنه در کنار منافع و فواید ارزنده می‌تواند منجر به آفات و نابسامانی‌هایی نیز بشود.
۴. تلقی گیاه خواری یا طب ایرانی یا هر شیوه و مکتب بهداشتی و درمانی دیگر به عنوان راه مطلق نجات از بیماری‌ها، با خرد و منطق و تجربه طبیبانه‌ی بدون سوءگیری و شیفتگی، سازگار نیست. بله، داروهایی مانند کورتون‌ها و انتی‌بیوتیک‌ها نیز در جای خود و به‌قدر سنجیده می‌توانند سودمند باشند و گیاهانی مانند سیر و زنجبیل در استفاده نابجا و نسنجیده می‌توانند زیان‌بار باشند.
پس بد مطلق نباشد در جهان
بد به نسبت باشد، این را هم بدان
در زمانه هیچ زهر و قند نیست
که یکی را پا، دگر را بند نیست
مر یکی را پا، دگر را پای‌بند
مر یکی را زهر و بر دیگر چو قند
(مولوی)
طب سنتی، با خام گیاهخواری موافق است یا مخالف؟
مروجان این روش تغذیه می‌گویند هرچه می‌خوریم و حتی می‌نوشیم هم باید خام باشد و ازنباتات وگیاهان باشد؛ در حالی که از منظر طب سنتی؛ خام گیاه خواری به عنوان یک رژیم غذایی همیشگی مضر است.
شیخ الرییس و بسیاری از اساتید واستوانه‌های علمی؛ پختن و استفاده از حرارت را حتی برای پختن آب بسیارمفید می‌دانند تا بدان جا که مطلق اطباء می‌فرمایند آب را قبل از خوردن بپزید و بجوشانید آن هم نه برای ضدعفونی کردن بلکه جهت لطیف کردن و هضم وجذب و دفع راحت و منافع دیگر آن.
البته بایدگفت این جنبش خام گیاه خواری چند ده سالی است با رونق زیاده از حد پختن زیاد غذاها وسرخ کردنی‌ها و مشاهده عوارض آن دراجتماع فراگیرترشده است اماباید دانست خوردن مکرر غذاهای پختنی بالاخص سرخ کردنی نیز صحیح نمی‌باشد و به همراه افراط درمصرف فرآورده‌های حیوانی می‌تواند برای بدن مضرباشد.
اما برای جلوگیری ازاین ضرر باید دست به اعتدال زد نه خام گیاهخواری مطلق که نوعی تحریم و نیز افراط وتفریط است و ازقوای عاقله خارج است.
جناب بوعلی سینا، رازی، عقیلی خراسانی و دیگرحکما و بزرگان؛ مطلقاً خام گیاه خوری رابرای مدت طولانی نهی نموده‌اند و عوارض آن را برشمرده‌اند.
نظر بوعلی سینا در مورد خام گیاه خواری
جناب شیخ الرییس درکتاب قانون خود می‌فرماید:
فرد نباید درطی روز زیاد از میوه جات وسبزیجات به عنوان وعده غذایی خود استفاده کند چرا که این خوراکی‌ها جنبه غذاییت بالا نداشته و موجب احتراق وسوختن خون و بهم خوردن نظم اخلاط دربدن و موجب ضعف وکسالت است.
و صد البته شما اگر به کسانی که یک سال درحال خام گیاه خواری هستند نظری بیفکنید ضعف و لاغری را در آنان مشاهده می‌کنید درحالیکه یک بدن متعادل نه باید چاق باشد نه لاغر.
خام گیاه خواری از نظر اسلام
در پاسخ به سوال دیگر باید گفت بهترین مرجع دریافت پاسخ آن علمای دین و مراجع تقلید هستند ولی با توجه به دلایلی که مروجان خام‌گیاه خواری ارائه می‌کنند ذکر چند نکته جالب توجه است:
1) بیشترین دلیلی که امروزه از افراد مذکور می‌شنویم آن است که در روایت آمده معده خود را گورستان حیوانات نکنید. که منظور خوردن زیاد گوشت است. ولی برداشت این افراد از این روایت نهی مطلق گوشت می‌باشد.
(2) از طرف دیگر روایاتی وجود دارد که عدم مصرف گوشت بیش از چهل روز را نهی و آن را عامل بدخلقی دانسته‌اند. همچنین در روایت از گوشت با عنوان سید طعام‌ها نام برده شده است. برای مطالعه در مورد روایت مرتبط با مصرف فراورده‌های حیوانی شما را به مطالعه کتاب دانشنامه احادیث طبی آیت الله ری‌شهری ارجاع می‌دهم.
(3) همچنین برخی روایات غذای پخته شده و گرم را دارای برکت دانسته‌اند. پس در سیره و گفتار چهارده معصوم علیهم السلام شواهدی بر ضد ادعای خامگیاهخواری وجود دارد.
بالاخره رژیم گیاه خواری یا خام گیاهخواری، آری یا خیر؟
خام گیاخواری یا گیاه خواری با هدف پاکسازی بدن؛ تنها با ملاحظات مطرح شده در زمینه طبی و آن هم تحت نظر پزشک متخصص طب سنتی و برای موارد خاصی از افراد مبتلا با تعدادی از بیماری‌های مشخص مفید خواهد بود. ادامه این رژیم‌ها هم پس از رفع بیماری می‌تواند موجب ضرر شود.
گیاه خواری و خام گیاه خواری مطلق و همیشگی، ضمن ضعیف کردن بدن، میل جنسی را به مرور زمان شدیداً سرکوب کرده و درنتیجه جماع همسران راکاهش می‌دهد و اگر هم فرزندی از این افراد متولد شود نوزادان ضعیفی خواهند بود که بنیه کافی ندارند.
هر چند فواید گیاهخواری و خام گیاهخواری نیز در برخی پژوهش‌ها عنوان شده ولی باید دانست که در طب سنتی ما به‌دنبال این هستیم که شخص را به تعادل شخصی خودش برسانیم و افراد دارای مزاج متعادل باشند. این تعادل مزاج یک تعریف واحد ندارد که بتوانیم یک نفر را به صورت معیار انتخاب کنیم و همه را به اون نزدیک کنیم.
شخص در حالت تعادل و سلامت کامل بدن هم باید غذای پخته مصرف کند و هم غذای خام، هم باید سبزیجات مصرف کند و هم گوشت. شخص باید هم دانه‌ها و مغز‌های گیاهی مصرف کند و هم مواد معدنی مانند نمک را مورد مصرف قرار دهد و در وعده‌های غذایی تمام مواد ذکر شده را قرار دهد.
همچنین از منظر طب سنتی، نکته بسیار حیاتی که در استفاده از این نوع رژیم‌ها وجود دارد، توجه به موارد زیر است:
- قوت و ضعف بدنی
- میزان توانایی معده در هضم
- تحمل رژیم
- مزاج بدنی
- سن
- فصل
- اقلیم منطقه سکونت
- شغل
- و وجود بیماری‌های همزمان
نظر شما چیست؟ آیا تجربه گیاه خواری یا خام گیاه خواری را دارید؟
