شب یلدا یكی از سنت‌های پسندیده است كه در آن افراد دور هم جمع می‌شوند و تجدید خاطرات و صله رحم صورت می‌گیرد. افراد باید در مصرف خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها احتیاط نمایند تا دچار عوارض ناشی از پرخوری در این شب نشوند.
توصیه های طب سنتی در شب یلدا
- شب یلدا، شب اول زمستان است كه هوا معمولا بسیار سرد است. بنابراین از نظر طب سنتی، خوردن یا آشامیدن خنکی‌جات همچون هندوانه، انار ترش، مرکبات مخصوصا با طعم ترش، برگه هلو و زردآلو در این شب خیلی توصیه نمی‌شود. در صورت مصرف آن‌ها، باید به مقدار كم میل نمود. مخصوصا افراد با مزاج سرد باید مراقب باشند كه یا اصلا از این موارد نخورند و یا در صورت میل كردن، از گرمیجات نیز استفاده كنند.
- مصرف تنقلاتی مانند مغزها (بادام، فندق، بادام زمینی، پسته و …)، نخودچی، کشمش، مویز، انجیر و توت خشک، تخمه‌ها و … كه كم‌حجم و پرانرژی هستند در فصل زمستان برای كودكان و بزرگسالان توصیه می‌شوند. این امر یك آموزش طبی هم تلقی می‌شود كه در آغاز فصل زمستان باید به میزان بیشتری از این مواد استفاده نمایند. (شاید سبزی‌پلو و ماهی شب عید هم یك توصیه طبی برای مصرف غذاهای سبك‌تر رو به خنک مانند گوشت ماهی باشد كه در فصل بهار مناسب است). در میان مغزها، استفاده از مغز بادام بهتر است، زیرا به اعتدال نزدیك‌تر می‌باشد. بعد از بادام، مصرف پسته و پس از آن، بادام زمینی و فندق و بعد گردو توصیه می‌شوند. البته گردو نباید به تنهایی و به مقدار زیاد خورده شود. همچنین بهتر است مغزها به صورت تازه، از پوست سخت خود خارج و خورده شوند. تا به این شکل خاصیت آن‌ها كاهش نیابد و یا بر اثر ماندن طولانی در معرض هوا فاسد نشوند.
- اینكه چه ماده‌ای با چه ماده‌ای خورده شود هم موضوع مهمی است كه باید مورد توجه قرار بگیرد. مثلاً برگه هلو و یا زردآلو (كه جزء سردی‌جات هستند) نباید همراه با هندوانه خورده شوند. بهتر است همراه آن‌ها از مواد گرم‌تر استفاده شود. خوردن انار و باقلا نیز همراه با گلپر یا نمك توصیه می‌شود. به این شکل از میزان سردی انار و باقلا كاسته می‌شود.
- به افرادی كه در این شب به مهمانی می‌روند و شام می‌خورند نیز توصیه می‌شود شام سبك‌تری میل كنند. (عطف به حدیث منع خوردن غذاهای رنگارنگ) همچنین بین خوردن شام و مواد دیگر فاصله بدهند. بسیاری از تنقلات مورد مصرف در شب یلدا، آجیل‌جات و مغزها دارای خاصیت غذایی زیاد بوده و اگر با فاصله زمانی کوتاه از شام مصرف شوند شخص دچار سنگینی، سوء هاضمه و عوارض بعدی آن خواهد شد. این افراد می‌توانند در انتها مختصری آب‌غوره یا آب‌لیمو یا كمی سركه رقیق‌شده در آب جوش خنك شده استفاده نمایند تا به هضم این غذاهای سنگین کمک نماید ولی مسلما پرهیز مقدم بر همه این تدابیر است.
- توصیه می‌شود افراد بعد از خوردن این مواد چند قدم پیاده‌روی نمایند. در این شب حساب مزاج خود را هم داشته باشید. گرم‌مزاجان می‌توانند از خنکی‌جات استفاده کنند. باید در مصرف گرمیجات زیاده‌روی نکنند تا دچار غلبه حرارت، خارش و تحریک پوست، سوزش مقعد، تلخی دهان، سردرد و بی‌خوابی شبانه نشوند. توجه شود كه در صورت سرد بودن مزاج، کسالت و خواب‌آلودگی، مشكلات مفصلی مانند تورم و درد و اختلالات گوارشی مانند نفخ معده و روده و… مخصوصا با مصرف سردی‌جات مانند هندوانه، لبنیات، ترشی‌جات، برگه‌ها و … تشدید می‌شود. در این صورت بهتر است از گرمی‌جاتی چون چای یا عرق نعناع، چای دارچین یا زعفران که با کمی نبات یا عسل شیرین شده باشد و در آن تعدادی هل خرد شده هم موجود باشد استفاده شود. همچنین می‌توان از پودر زیره سبز با کمی شکر بعد از غذا بهره برد.
- باید توجه داشت که عادت خواب و بیداری نباید به هم بخورد. تلاش شود شخص در همان ساعتی که در شب‌های گذشته به بستر می‌رفته، بخوابد. بی‌خوابی و بیداری کشیدن در شب بسیار مضر بوده و تنظیم و تعادل مزاج و بدن را بهم می‌ریزد. مخصوصا اگر با پرخوری و بدخوری نیز همراه باشد.
با تشکر از دكتر سید مهدی میرغضنفری برای تهیه این مطلب
