سردرد روزه داری از جمله عارضه های شایع در ماه رمضان است که اکثر روزه داران دست کم برای یکبار هم که شده آن را تجربه کرده‌اند. برخی علت سردرد روزه داران را ضعف و گرسنگی و برخی دیگر دلیل این سردردها را ترک عادات روزانه از قبیل نوشیدن چای و.. می‌دانند. اما این نوع سردردها از دیدگاه طب سنتی علل دیگری دارند که مرتبط با تغییرات بدن در این ماه مبارک است. ما در این پست، شما را با این علل آشنا خواهیم کرد.
سردرد روزه داری بیشتر در چه اوقاتی از روز رخ می دهد؟
- سردرد روزه اغلب بعد از ظهر و یا غروب درست قبل از باز کردن روزه اتفاق می‌افتد و حتی بعد از افطار هم ممکن است وجود داشته باشد.
- شدت سردرد معمولاً با گذشت روزهای روزه داری بیشتر می‌شود.
- معمولاً کسانی که در روزهای دیگر سال نیز تجربه سردرد را دارند بیشتر در خطر سردرد روزه قرار دارند اما افرادی هم هستند که سابقه‌ی سردرد یا میگرن ندارند اما در این ماه دچار سردرد می‌شوند.
خبر خوب این است که این سردردها بدون شکستن روزه قابل مدیریت است.
علل شایع سردرد در حین روزه داری
1) سوء هضم و مشکلات سیستم گوارش و معده (از جمله نفخ)
- یکی از شایع ترین دلایل سردرد در افراد روزه دار و در طول روزه داری، سوء هضم است.
- پرخوری و درهم خوری در وعده افطار، مصرف غذاهای چرب و سنگین، خوابیدن بعد از سحری و … از عوامل سوء هضم است که در بسیاری افراد باعث بروز سردرد می‌شود.
نفخ
- در افرادی که سابقه سردرد دارند نفخ می‌تواند سردرد ناشی از روزه داری را تشدید کند.
- یکی از علل نفخ هضم ناقص غذا است که در نتیجه نادیده گرفتن اصول تغذیه سالم است.
- پرخوری، خوب نجویدن غذا، مصرف مایعات و سالاد همراه غذا و مصرف همزمان غذای خام و پخته می‌تواند نفخ ایجاد کند.
- مصرف زیاد غذاهای نفاخ یا سردردآور مانند خرما، شیرسرد، کرفس، کلم، سیر و پیاز خام، سبزیجات تند خام مانند تره، شاهی، تربچه و پیازچه، گردوی خام و … در افرادی که مستعد نفخ و مشکلات گوارشی هستند می‌تواند سردرد ایجاد کرده و باید از آن‌ها پرهیز کنند.
2) غلبه گرمی
- افزایش حرارت بدن در طول روزه داری می‌تواند تشنگی روزه داری و ضعف و در نهایت سردرد بدنبال داشته باشد.
- اگر غلبه گرمی در عضو مغز رخ دهد می‌تواند منجر به سردرد شود.
- این حالت بیشتر در افراد گرم مزاج رخ می‌دهد.
- مصرف مواد غذایی با طبع گرم، چربی و شیرینی و ادویه زیاد در غذا می‌تواند این نوع سردرد را تشدید کند.
- همچنین ورزش‌های سنگین و سریع و فعالیت در هوای گرم و زیر آفتاب برای این نوع سردرد مضر است.
- برای پیشگیری و درمان بهتر است مصرف مواد غذایی گرم را کاهش داده و از چاشنی‌های تعدیل کننده حرارت مانند رب انار ملس، آبلیمو، تمرهندی و … کنار غذا استفاده کرد.
توجه!!!
نکاتی که برای تعدیل حرارت بدن برای مقابله با تشنگی ذکر شد در درمان سردرد ناشی از گرمی نیز موثر است. (خواب میانه روز، مالش روغن بنفشه، پاشویه با آب سرد و…)
3) کم خونی و ضعف
- از دیگر علل سردرد در طول روزه داری کم خونی است.
- برای آن دسته از افرادی که برنامه غذایی مناسبی نداشته و از غذاهای کم کیفیت در ماه مبارک رمضان استفاده می‌کنند، کم خونی می‌تواند عامل ایجاد سردرد باشد.
- نخوردن سحری می‌تواند کم خونی و ضعف و در پی آن سردرد ایجاد کند.
- به بیماران دچار کم خونی توصیه می‌گردد در وعده افطار یک ق.م عسل با آب نسبتاً گرم (بدون لیمو ترش) بنوشند یا این شربت را با فاصله از وعده سحری و یک ربع مانده به اذان صبح و یا شب قبل از خواب مصرف کنند.
- همچنین این بیماران می‌توانند با فاصله از افطار یک لیوان شربت شیره انگور رقیق شده با آب میل کنند.
4) کم خوابی و خواب نامناسب
شما باید تا جایی که ممکن است، از مواجهه با محرک‌ها مثل استرس، خستگی و کمبود خواب در طی روزه اجتناب کنید، به خصوص اگر در معرض سردرد هستید و باید ساعات خواب خود را طوری تنظیم نمایید که دچار کم خوابی آزار دهنده نگردید. استراحت و خوابیدن مناسب در ایام روزه‌داری می‌تواند به جلوگیری از سردرد کمک کند و اجازه نمی‌دهد شما روزه تان را بشکنید.
- پس از افطار تا سحر بیدار نمانید.
- بلافاصله بعد سحری و با شکم پُر نخوابید (عامل طعم و بوی نامطبوع در دهان، احساس کسالت و سردرد و بی نشاطی).
- خواب شما نزدیک غروب نباشد.
- خواب قیلوله (یعنی از حدود یک ساعت به ظهر مانده، به مدت نیم ساعت خوابیدن) اثر نشاط بخشی دارد.
- به گونه‌ای تنظیم کنید که 5 تا 6 ساعت خواب راحت را داشته باشید.
5) کم آبی بدن
عدم مصرف مایعات و مرطبات به مقدار کافی و بروز کم آبی به خصوص در روزهای گرم ماه رمضان و به ویژه در افراد با مزاج گرم یا خشک و افراد دچار سردرد و میگرن، باعث تشدید بیماری می‌شود که در این حالت:
- باید از مصرف خشکی افزاها و موادغذایی که تشدید کننده عطش هستند پرهیز کرد.
- متناسب با نیاز بدن آب و مایعات بنوشید.
- و اگر دچار مزاج خشک یا سوء مزاج خشک هستید به مقدار متعادل از مایعات و میوه‌ها و غذاهای رطوبت بخش مانند فالوده هندوانه و سکنجبین،سیب، گلابی، هلو، آلبالو و آلو و … چند ساعت بعد افطار بهره ببرید، حداقل یک تا دو ساعت بعد افطار
- در وعده افطار به جای غذاهای سنگین و دیرهضم از غذاهای ساده و رطوبت بخش استفاده کنید، مانند فرنی، حریره بادام، شیربرنج
- مصرف آب جو یا ماء الشعیر طبی، شربت آبلیمو یا شربت سکنجبین نیز می‌تواند در کاهش این گونه سردرد کمک کند.
6) کاهش قند خون
افرادی که در طول روزه داری به علت کاهش قندخون دچار سردرد می‌شوند، باید:
- وعده سحری را حتماً مصرف کنند؛ اما در این وعده از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های حاوی مواد قندی فرآوری شده و شکر به مقدار زیاد بپرهیزند.
- می‌توانند برای جبران قندخون، وعده افطار را با یک لیوان آب گرم یا چای کمرنگ به همراه یک عدد خرما، کمی مویز یا کشمش و یا یک ق.م عسل باز کنند.
توجه:
مصرف قندهای سریع الجذب مثل شکر سفید، نبات، شکلات و زولبیا و بامیه تهیه شده در قنادی‌ها باعث:
- جذب سریع قند خون و ترشح زیاد انسولین و به دنبال آن پایین افتادن سریع قندخون می‌شود و در نتیجه اعتیاد به خوردن قند و شکر و شیرینی ایجاد می‌شود.
- همچنین اپی نفرین برای آزادشدن گلیکوژن از کبد بالا می‌رود که خود با انقباض عروق باعث سردرد می‌شود.
بهترین راهکارها برای مقابله با سردرد روزه داری همراه با علائم
اگر در ساعات روزه‌داری (یا در هنگام تأخیر در غذاخوردن یا در مواقع تشنگی) دچار سردرد همراه با نشانه‌های دیگری مانند خشکی و تلخی دهان، تهوع، حس گرمی و داغی در سر، حس کوبش و ضربان در شقیقه‌ها و احساس کلافگی و بی قراری میشوید، به این نکات توجه کنید:
- این سردرد ناشی از افت قندخون یا کاهش فشار خون نیست و به همین دلیل بلافاصله در شروع افطار به شیرینی‌جات متوسل نشوید.
- این سردرد با خوردن خرما، شیرینی‌ها، شیره انگور و توت و خرما، سیر، خیارشور، شوری‌ها، ادویه تند و گرم در هنگام سحر تشدید می‌یابد.
پس چاره چیست؟
چاشنی‌های مناسب: مصرف رب انار ملس، رب آلوچه، خیسانده آلوبخارا، یا تمرهندی ملس به عنوان چاشنی همراه غذا در وعده سحر، به پیشگیری و کاهش شدت این سردرد کمک می‌کند.
نوشیدنی‌های مناسب: بهترین نوشیدنی‌ها برای پیشگیری و کاهش شدت این سردرد عبارت‌اند از:
- شربت سکنجبین
- شربت ریواس
- شربت به لیمو
- شربت لیموترش
- شربت زرشک
- شربت آلو
- شربت خاکشی با گلاب
غذاهای مناسب برای وعده شام یا سحری: غذاهای زیر برای برای پیشگیری و کاهش شدت این سردرد سودمندند:
- خورش کدو با آلو یا لیمو عمانی
- خورش ریواس
- خورش قرمه‌سبزی با لیموعمانی و گشنیز بیشتر
- زرشک‌پلو
- چلوسماق
راهکارهای سردرد ناشی از سینوزیت روزه داران
روزه دارانی که دچار سردرد ناشی از سینوزیت می‌شوند و درد آن در هنگام روزه برایشان مشکل ساز می‌شود می‌توانند بعد از افطار از بخور بابونه، مرزنجوش با مخلوطی از روغن بنفشه یا بنفشه بادام بهره ببرند یا روغن بابونه هر شب قبل از خواب پیشانی، ملاج سر و پره بینی خود را ماساژ دهند.
حرف آخر…
شما روزه داران باید حتماً وعده سحری بخورید تا طی روز احتمال سردرد کمتر شود و در صورتی که نمی‌توانید سردردی که در طول روزه داری برایتان رخ می‌دهد را با اقدامات پیشگیرانه بالا کنترل کنید، یا سردرد غیرقابل کنترل و یا شدید مانند میگرن دارید، توصیه می‌شود که به پزشک متخصص مراجعه نمایید.
منبع
با سپاس از:
- دکتر مجید انوشیروانی (کانال تلگرامی طب حکمت بنیان ایرانی)
- دکتر غلامرضا کردافشاری
- دکتر فاطمه عطارزاده
