مزاج شناسی سالمندان و تدابیر و توصیه های طب سنتی

سن، محل سکونت از لحاظ جغرافیایی، آب و هوا و نوع تغذیه از عوامل تاثیر گذار بر روی مزاج افراد به شمار می‌آیند. همین موضوع سبب گردیده است تا در سنین مختلف، مزاج شما نیز تغییر یابد. از این رو بر آن دیدیم تا در این پست، ضمن اشاره به نوع مزاج در سنین مختلف، مؤکداً به مزاج شناسی سالمندان و تدابیر و توصیه های لازم در این خصوص بپردازیم.

نوع مزاج در بازه های سنی مختلف

• 0-20 سال (مزاج دموی: گرم و تر)
• 20-40 سال (مزاج صفراوی: گرم و خشک)
• 40-60 سال (مزاج سوداوی: سرد و خشک)
• +60 سال (مزاج بلغمی: سرد و تر)

تعریف سالمندی

• سالمندی یک پدیده فیزیولوژیکی در زندگی انسان می‌باشد و نمی‌توان آن را به عنوان یک بیماری قلمداد کرد.
• اهمیت سالمندی تا آنجاست که در دانشگاه‌های معتبر دنیا، به طب سالمندان به عنوان یک رشته تخصصی نگریسته شده است.
• ابن سینا نیز پیری را ادامه یک روند طبیعی در حیات آدمی می‌داند و دستوراتی برای حفظ سلامتی این افراد بیان کرده است.

مزاج شناسی سالمندان

• در تقسیم‌بندی طب سنتی، به دوره 40 تا 60 سالگی، میانسالی یا کهولت گفته می‌شود. مزاج اصلی این افراد به سبب تحلیل حرارت غریزی و رطوبت اصلی، سرد و خشک است.
• از طرفی دیگر در همین تقسیم‌بندی، بالای 60 سالگی سن سالمندی یا شیخوخیت نامیده شده است. گرچه محدوده‌های سنی ذکر شده برای شروع کهنسالی یا سالمندی در اکثر منابع، متفاوت است.
• مزاج سالمندان مختلف است. زیرا اعضای اصلی ایشان سرد و خشک است و رطوبات بلغمیه در حفره‌های اعضای آن‌ها مجتمع شده است.
•  اگر مزاج این افراد سرد و خشک باشد باید غذاها و تدابیر ایشان گرم و تر و اگر مزاج آن ها سرد و تر باشد، باید غذاها و بقیه تدابیر این افراد گرم و خشک باشد.
•  اکثر اطباء سنتی بر این اتفاق نظر دارند که مزاج سالمندان به دلیل نقصان در حرارت و رطوبت، سرد و خشک است اما به جهت حصول رطوبات غریبه از سوی اعضای دخیل در هضم، مزاج ثانویه آن‌ها نسبت به حالت طبیعی سرد و تر می‌گردد.

تدابیر و توصیه‌های متناسب با مزاج سالمندان

• به دلیل ایجاد تغییرات مزاجی در دوران سالمندی، سالمندان نیازمند توجه ویژه و رعایت تدابیر خاص جهت حفظ سلامتی، پیشگیری از وقوع بیماری و افزایش طول عمر می باشند.
• توصیه‌های طب سنتی که مبتنی بر مزاج سنی این افراد می‌باشد می‌تواند در رسیدن به این هدف کارگشا باشد.

رژیم غذایی سالمندان

• سالمندان لازم است که موادغذایی و میوه‌‌های دارای طبع گرم بیش‌تر مصرف کنند.
• در واقع غذای سالمندان باید قلیل الکمیت (مقدار کم)، کثیر الکیفیت (دارای غذاییت زیاد)، سریع الهضم (زود هضم) و سریع الانحدار (غذایی که زود از معده رد شود) مثل زرده تخم مرغ نیم‌برشت، آبگوشت و نان خوب پخته معتدل الملح (دارای نمک معتدل) باشد تا زود هضم گردد.
• سایر غذاهای مناسب حال این افراد گوشت بره شش ماهه، خروس بچه، مرغ بچه، کبک و مانند این‌ها است.
• در سالمندان به دلیل ضعف هضم، ازیاد بلغم و به واسطه غلبه خشکی و سردی، ازیاد سودا نیز وجود دارد. لذا باید از آنچه مولد بلغم و سوداست اجتناب نمایند.
• شیر جوشیده به دلیل مغذی و مرطوب بودن، برای بسیاری از سالمندان مناسب و مفید است. البته به شرطی که بدنشان به خارش نیفتد و در ناحیه کبد و معده احساس ناراحتی نکنند. بهترین شیر برای آن‌ها، شیر بز است.
• افراد کهنسال باید از مصرف مواد غذایی پرچرب و سنگین پرهیز کنند.
• همچنین سالمندان باید تعداد دفعات وعده غذایی خود را افزایش داده (به طور مثال روزی چهار تا پنج نوبت) و حجم هر وعده را کاهش دهند.
• شب گرسنه خوابیدن و چیزی تناول نکردن برای سالمندان و کهنسالان ممنوع است.
• توصیه اکید می‌شود که این افراد لبنیات مانند ماست را همراه با گیاهانی مانند نعناع، زنیان و شوید مصرف کنند. چرا که بر خلاف تبلیغ‌های نادرست مبنی بر مصرف لبنیات در سنین پیری، زیاده‌روی در خوردن آن به تنهایی و بدون مصلحات گرم، موجب افزایش درد مفاصل و استخوان‌ها می‌شود.

سایر تدابیر برای حفظ تندرستی سالمندان

• میانسالان و سالمندان باید تا حدامکان از فصد، حجامت و زالو درمانی پرهیز کنند.
• بهترین تنقیه در این افراد اسهال است.
• بهترین تدابیر برای سالمندان و کهنسالان، خواب مناسب، استحمام، نوشیدن شربت‌های طبیعی و خوردن غذاهای مناسب موافق مزاج سنی است.
• سالمندان برای تسکین درد، کاهش التهابات و گرمی اندامشان لازم است مفاصل خود را با روغن‌های گرم مانند بادام تلخ، زنجبیل، زیتون و بنفشه ماساژ بدهند.
• سالمندان باید از انجام حرکت‌های ورزشی سنگین خودداری نموده و ورزش‌های سبک انجام دهند.
• کهنسالان باید از اهدای خون به دفعات زیاد اجتناب کنند ولی بادکش گرم برای این افراد مناسب است.
• سالمندان باید کمتر به جماع بپردازند.
• سالمندان به خاطر تغذیه نامناسب، کم‌تحرکی و استفاده از برخی داروها (داروی پارکینسون، داروی اعصاب و …)، اغلب دچار یبوست می‌شوند بنابراین باید از موادغذایی ملین و دارای فیبر بیش‌تر استفاده کنند. پس پرهیز از هر چیز سوزاننده و خشک کننده لازم است تا یبوست این افراد را افزایش ندهد.

نسخه طب سنتی برای تقویت سالمندان

• سالمندان عزیز می‌‌توانند با مداومت در خوردن قاووت «تدبیر پیران» جهت تقویت همه قسمت‌های بدن اقدام کنند. برای تهیه آن یک واحد زنجبیل، یک واحد پودر پسته خام، یک واحد خولنجان و شکر سرخ یا پودر نبات به میزان دلخواه را با هم ترکیب کرده و به مدت چهل روز و روزانه سه قاشق مرباخوری مصرف کنند.