غلبه صفرا (مُرّه) و 8 نشانه آن در بدن

در طب سنتی اعتقاد بر این است که تمامی بیماری‌های بدن به دلیل غلبه اخلاط ایجاد می‌شود. غلبه دم، غلبه بلغم، غلبه سودا یا صفرا هر یک می‌توانند منجر به مشکلات سختی در بدن افراد شود و یا زمینه بیماری‌های خطرناکی را پدید آورند. علائم غلبه صفرا چیست و علائم صفرا در بدن و درمان‌ آن به چه صورت است؟ اگر به دنبال پاسخ این سوالات هستید این پست را تا انتها بخوانید. می‌خواهیم زیر و بم غلبه صفرا در بدن را در بیاوریم!

خلط صفرا را کمی بیشتر بشناسیم!

اگر بخواهیم در جمله‌ای کوتاه اما کامل این بیماری را معرفی کنیم، باید اینطور بگوییم که؛ در بین اخلاط، خلط صفرا معادل آتش است، طبع آن گرم و خشک و در واقع کف روی خون است. رنگ آن زرد و مزه آن تلخ است. در کبد تولید و در کیسه صفرا ذخیره می‌شود.

خصوصیات خلط صفرا

هر خلط مشخصه‌های منحصر به فردی دارد که در قسمت ذیل به مشخصات و علائم صفراوی  اشاره خواهیم کرد:

• قسمت لطیف و سبک خون است.
• طبع آن گرم و خشک است.
• رنگ آن سرخ بسیار شفاف و مایل به زردی است.
• طعم آن تلخ بوده و بوی تند و تیزی دارد.
• با توجه به مزاج آن می‌توان نتیجه گرفت که از غذاهای گرم و خشک (غذاهای تند، شیرین و چرب که ادویه نیز زیاد داشته باشند) تولید می‌شود.
• همچنین می‌توان استدلال کرد که اندام‌های گرم و خشک (مانند قلب) و اندام هایی که نیاز به خون رقیق دارند نیازمند صفرا هستند.
• چربی صفرا در طب جدید با کلمه «کلسترول» معرفی می‌گردد.

وظیفه خلط صفرا در بدن چیست؟

کار اصلی صفرا ایجاد حرکت و حرارت در بدن است. در واقع صفرا خلطی است تیز و سوزاننده که به خون لطافت می‌دهد و مسیر را برای دیگر اخلاط، باز می‌کند؛ به بیان دیگر، صفرا به جریان خون در عروق تنگ و باریک کمک می‌کند.

نکته: علّت این که افراد صفراوی، علیرغم عصبانی مزاج بودن کمتر سکته می‌کنند از این مطلب معلوم می‌شود.

صفرا به هضم غذا کمک می‌کند؛ بلغم لزج را از روده‌ها بیرون می‌راند؛ حرکات روده را زیاد می‌کند و با تحریک ماهیچه‌های مقعد، احساس دفع را باعث می‌شود. همچنین صفرا در سراسر بدن به دفع مواد زائد کمک کرده و از بالا رفتن تری گلیسرید و کلسترول جلوگیری می‌کند. همچنین صفرای منتشر شده موجب فشار خون پایین می‌شود و به همین دلیل است که مرض دیابت در صفراوی‌ها کمتر است.

نکته: نکته حائز اهمیت‌تر اینجاست؛ اگر رطوبت در صفراوی‌ها افزایش یابد باعث می‌شود که ابتدا تری گلیسرید و سپس کلسترول و بعد فشار خون بالا رود. در واقع هنگامی هم که صفراوی‌ها در سن سردی قرار بگیرند فشار خون گرفته یا اینکه در استرس گرمی قرار می‌گیرند.

چرا برخی افراد دچار غلبه صفرا می شوند؟

• هر غذایی پس از هضم در بدن ما به چهار خلط بلغم، سودا، دم و صفرا تبدیل می‌شود.
• این اخلاط اگر سالم و در جایگاه خود تولید شوند برای بدن مفید هستند. اما اگر به صورت ناسالم و بیش از نیاز بدن تولید شوند آنگاه در بدن بیماری ایجاد می‌کنند.
• یکی از اخلاط مورد نیاز بدن صفراست. هرگاه بر اثر مصرف مواد غذایی گرم و خشک و صفرازا این خلط بیش از نیاز بدن تولید شود؛
• یا اینکه یک شخص صفراوی که طبع خودش گرم و خشک است تعدیل مزاج ننماید، این خلط غلبه می‌کند و می‌گویم خلط صفرا در بدن شخص غلبه کرده است.
• در فصل “تابستان” غلبه صفرا می‌تواند تشدید شود و سن جوانی، سن تشدید آن است.
• صفرا چربی‌های بدن رو می‌سوزاند. به دلیل این چربی سوزی صفراوی ها لاغر هستند، البته لاغر استخوانی نیستند، ولی چاق هم نمی شوند و استعداد چاقی ندارند، استخوان بندی درشت و مفاصل برجسته ای دارند.
• ولی در صورت افزایش وزن از ناحیه بالاتنه (بازو، سینه و شکم) چاق می شوند.

علائم صفرا در بدن افراد

زمانی که در فردی خلط صفرا بیشتر شود زبان به رنگ زردی می گراید و فرد حس گرما می‌کند و ممکن برخی از این علائم صفرا در بدن یا همه آن را داشته باشد. البته تمامی این‌ها نمیتوانید دلیل بر علائم غلبه صفرا باشد و ممکن است این علائم از وجود مشکلات دیگری نیز باشد.

• زردی رنگ چشم، زبان و پوست (زردی و یرقان)
• خشکی دهان و بینی
• عطش زیاد
• داغ شدن بدن
• جوش و آکنه در سر وصورت
• خشکی پوست و اگزما
• تلخی دهان
• سوزش معده
• احساس تهوع و استفراغ صفراوی (زردآب بالا آوردن)
• کاهش اشتها به غذا
• احساس گزگز و سوزن سوزن شدن بدن
• نبض سریع
• عصبانی شدن سریع و فروکش کردن آن به‌سرعت
• خشكی مفاصل
• کم خوابی یا بی خوابی
• خواب دیدن گرما، آتش و خورشید.

1) سر و مغز

سردرد صفراوی

• چون جایگاه صفرا در بالای بدن است لذا غلبه‌اش می‌تواند در سر سردرد‌هایی را به وجود آورد که اول از جلو سر شروع می‌شوند.
• این سردرد‌ها در فصول گرم، بوییدن عطر‌های گرم و خوردن غذا‌های گرم افزایش پیدا می‌کند.
• پس سردرد میگرنی گرم و درد شقیقه (به غیر از سینوزیت) نشانه غلبه صفراست.
• راه درمانی: سرکه انگبین (دو واحد عسل + دو واحد عرق نعنا + یک واحد سرکه انگور طبیعی) یا آب زرشک و هر غذای سردی یا استشمام سرکه،

حرکات سبک مغزانه

• یکی دیگر از علائم بالا بودن صفرای خون در مغز آن است که موجب عکس‌العمل‌های تند و آنی و حرکات تند می‌شود.
• هرچه رطوبت مغز کمتر شود مغز هم سبک‌تر می‌شود و شخص حرکات سبک‌مغزانه‌ای می‌کند.

ریزش  و چربی مو

• ریزش مو در سنین جوانی نشانه و علائم صفراوی است.
• ریزش موی صفراوی، آن ریزش مویی است که در آن مو‌ها از جلوی سر می‌ریزند.
• چربی مو هم بخاطر افزایش صفرای زیر پوست سر است و به همین دلیل یکی از علائم صفراوی شمرده می‌شود.

2) عروق 

تاول صفراوی

• اگر صفرا در عروق غلبه کند منجر به ایجاد تاول‌های صفراوی می‌شود.
• این تاول‌ها یک نوع بیماری پوستی نادر هستند و بیشتر در کف دست و پا‌ها بروز می‌کنند.
• چون اوج غلبه صفرا در اندام‌های انتهایی موجب ذوب چربی در پوست می‌شود و باعث می‌شود شخص پوست بیندازد.
• درمان این مشکل سردی رساندن به این اندام است (مثلا با مصرف سرکه انگبین در شب).

بوی تند و تلخ عرق

یکی دیگر از علائم صفراوی بوی تیز یا تلخ عرق است که از جمله بیماریهای مزاج صفراوی شناخته می‌شود.

3) چشم

نارسایی بینایی

یکی دیگر از بیماریهای مزاج صفراوی، مربوط به نارسایی‌های چشمی است.  غلبه صفرا در چشم باعث سوختن عروق ریز چشم می‌شود و نارسایی بینایی پدید می‌آید. به همین خاطر است که افراد صفراوی اکثرا عینکی می‌شوند.

فرورفتگی زیر چشم ها

یکی دیگر از علائم صفرای بالا فرورفتگی زیر چشم‌ها ست. اغلب افرادی که دچار این بیماری می‌شوند، دور چشمانشان به دلیل از دست دادن رطوبت گود می افتد (فارغ از جنبه ارثی)

بیرون زدگی حدقه چشم

 از دیگر نمونه علائم صفرای بالا بیرون دگی چشم از حدقه است. به عبارتی غلبه صفرا باعث باز ماندن عروق ریز تغذیه کننده چشم‌ها می‌شود و عروق چشم واضح و نمایان می‌شوند.

4) پوست

خشکی پوست و اگزما

اگر صفرا در پوست زیاد شد خشکی و زبری پوست و در موارد شدیدتر، اگزما به وجود می‌آید. از این‌رو می‌توان گفت علایم صفرای بالا در زیبایی و پوست افراد خود را نشان می‌دهد.

ترک و پوسته پوسته شدن دست، پا و لب

خشکی و ترک دست و پا و لب پا یک حالت شایع است که یکی از علائم افزایش صفرا در بدن می‌باشد.

 از علایم صفرای بالا که در صورت و پوست خود را نمایان می‌کند، آکنه و جوش در صورت و گونه و اندام تحتانی افراد است.

ناخن شکننده

در صورت غلبه صفرا، ناخن ها بسیار خشک شده تا حدی که باعث شکنندگی آن‌ها می شود.

5) کبد

• اگر صفرا در کبد زیاد بشود و با بلغم دربیامیزد تبلور پیدا می‌کند و ماده سبز رنگی می‌سازد.
• این صفرایی که باید رقیق می‌بود و در سراسر بدن پراکنده می‌شد الان غلیظ شده و مثل یک لایه کبد را گرفته است.
• در چنین کبدی مجاری کیسه صفرا بسته می‌شود و همین مقدمات به وجود آمدن سرطان کبد را فراهم می‌کند.
• این همان حالتی است که شخص احساس می‌کند آتش گرفته است، ولی دست و پاهایش سرد است.
• چون عامل گرمی متمرکز شده در یک جای بدن و درست هم همان قسمت بدن می‌سوزد.
• اشخاصی که چنین مشکلی دارند وقتی غذا می‌خورند استفراغ سبز و بدبو می‌کنند و هر چه این استفراغ بیشتر شود به گرما نزدیک‌تر است.

سنگ کیسه صفرا

اگر صفرا غلیظ بر کبد غلبه کند و کیسه صفرا بیش از حد پر شود، منجر به سرطان کبد یا سنگ کیسه صفرا ‌می‌شود.

زردی و یرقان

• زردی نوعی اختلال کبدی و در واقع ناشی از زیاد شدن خلط صفرا در بدن است.
• این اختلال با بروز علائمی مانند: تغییر رنگ و زرد شدن پوست، سفیدی چشم و همچنین تغییر رنگ ادرار به زرد پررنگ گاهی هم قهوه‌ای که  همراه است.

6) دستگاه گوارش

عطش زیاد

• غلبه صفرا در دستگاه گوارش موجب عطش شخص و تمایلش به ترشیجات می‌شود. اگر صفرا در گوارش بیش از حد باشد شخص دل‌پیچه می‌گیرد.
• درمان فوری آن خوردن ترشی‌ها، سرکه انگبین و آب است.

اسهال صفراوی

• غلبه صفرا در روده‌ها اسهال گرم (اسهال صفراوی) به وجود می‌آورد که چاره‌اش خوردن کته ماست است.

سوزش معده، حالت تهوع و تلخی دهان

غلبه صفرا در معده باعث افزایش توان دفع معده می‌شود. یعنی شخص احساس سوزش، داغی و تهوع در معده‌اش می‌کند. این همان تهوع گرم است که آروغ ندارد و دهان تلخ می‌شود (برعکس تهوع سرد که در آن هم آروغ وجود دارد و هم دهان بی‌مزه می‌شود). صفرای زیاد در معده از طریق استفراغ قابل دفع کردن است. در اینجا می‌توان میزان سرکه مصرفی شخص در داروهایش را بیشتر کرد (دو واحد سرکه+ دو واحد عسل) تا صفرا را بیشتر ذوب و رقیق کنیم طوری که قابل دفع باشد. اگر گرمی بیش از حد در کبد و معده وجود داشته باشد می‌توانیم داروی واسط‌مان (نعناع) را در سرکنگبین کمی رقیق‌تر کنیم و به جایش کاسنی و شاهتره اضافه بکنیم.

بی اشتهای یا کم اشتهایی

به‌طورکلی بی‌اشتهایی یا کم اشتهایی معلول غلبه صفرا یا غلبه سودا است

7) دستگاه اداری و تناسلی

سرخ و آتشین شدن رنگ ادرار

• آتشین بودن رنگ ادرار بیش از سرخی آن نشانه گرمی است، زیرا صفرا گرم‌تر از خون می‌باشد.
• ادرار سرخ رقیق اگر به همراه ضعف معده و خارش اعضا باشد دلیل بر یرقان و غلبه صفرا است.
• البته سرخی رنگ ادرار ممکن است ناشی از سردی هم باشد، مانند آنچه که در فلج و کم بنیگی وجود دارد.

ناباروری ناشی از گرمی

 اگر گرمی بیش از حد در رحم ایجاد شود، ناباروری ناشی از گرمی ایجاد می‌شود که به علت ایجاد گرمی بیش از اندازه است که به اصطلاح نطفه می‌سوزد.

نعوظ زیاد آلت تناسلی

اگر صفرا بیشتر غلبه نماید آب پشت کم می شود و آلت زیاد نعوظ می‌کند و موی بر عانه زیاد می‌روید، آلت تناسلی دراز و لاغر شده و بیضه‌ها کوچک می‌شود.

8) مفاصل

درد و سوزش مفاصل از جمله زانودرد صفراوی

• به دلیل لطافت و سبکی و نفوذ صفرا درد سوزنده‌تر و نزدیک‌تر به پوست حس می‌شود در لمس نیز مفصل گرم است این بیماری ممکن است با تب همراه باشد.
• نمود خشکی و شدت صفرا، صدا دادن مفاصل، سوزش و درد داخل مفصل و زانو درد است.
• این نوع زانو درد شیوع کمتری در جامعه دارد و علت به وجود آمدن آن ناشی از خشکی زیاد مفصل و شدت صفرا است. بنابراین این یکی از علائم بالا بودن صفرای خون است که نیاز است به آن توجه زیادی شود.

تأثیر غلبه صفرا بر روح و روان

تندی و عصبانیت

• نشانه دیگر غلبه صفرا تندی و عصبانیت است.
• شخص دارای غلبه صفرا بداخلاق می‌شود سریع عصبانی و سریع پشیمان می‌شود.
• صفراوی‌ها اگر می‌خواهند با حوصله شوند باید کاهو بخورند.

مشکلات مغزی و جنون

غلبه صفرا مشکلات مغزی و جنون بوجود می‌آورد. جوان‌هایی که در اول جوانی حرکات غیرعادی دارند از غلبه صفرا است.

لج بازی

افرادی که لج باز می‌شوند و عجله و شتاب دارند به جهت غلبه صفرا است.

تدابیر و درمان های خوراکی کمکی

برای درمان غلبه صفرا و بلغم باهم می‌توانید از دستورالعمل‌های زیر پیروی کنید:

• سویق گندم و جو سه قاشق غذاخوری ناشتا به‌صورت خشک نه آغشته به روغن یا آب مصرف شود.
• مصرف روغن زیتون، مویز (نوعی کشمش)،
• مصرف ناشتا عسل به‌میزان یک قاشق مرباخوری،
• افطار با آب ولرم،  مصرف سرکه طبیعی، مصرف آلوی سیاه تازه‌، مصرف روزانه سرد و‌ ترها از جمله سبزی خرفه (پرپین)، مصرف ماست (البته همراه ماست، زنیان مصرف شود و ماست نباید همراه با غذا مصرف شود)، مصرف میوه‌های آبدار، هندوانه، ترشیجات و … .

4 مورد زیر برای کسانی که صفرای بالایی دارند به‌صورت اورژانسی تجویز می‌شود (کسانی که در تابستان کلافه می‌شوند‌، زیاد عصبی می‌شوند‌، خیلی داغ می‌کنند‌ و احساس خستگی می‌کنند‌)‌:

پرهیز جدی از تحرک شدید و زیاد، ناشتا خیار خوردن در تابستان‌، زیاد دیدن شخصی که دوستش دارند، مصرف ماهی تازه به‌صورت کباب‌شده.

برای درمان غلبه صفرا به صورت کامل چه راهکاری پیشنهاد می دهید؟

پیش از هرچیز امیدواریم تا حد امکان دچار هیچ نوع غلبه مزاجی از جمله غلبه صفرا نشوید. اما اگر با خواندن این پست متوجه شدید که غلبه صفرا دارید حتما با مشورت پزشک طب سنتی در جهت درمان غلبه صفرا اقدام و روش زندگی‌تان را اصلاح کنید. در مورد غلبه صفرا تا حد امکان خود درمانی در منزل جایز نیست و حتماً تدابیر پزشک طب سنتی با توجه به نوع مزاج پایه و مزاج غالب شما را می‌طلبد، فقط با راهکارهایی که در پست ذیل اشاره می‌کنیم می‌توانید خلط صفرا را بدن خود تنظیم نمایید. قطعا پزشک طب سنتی می‌تواند به شما برای درمان غلبه صفرا و بلغم باهم کمک کند.

نتیجه

همان‌طور که گفته شد، غلیه صفرا نوعی بیماری است که متاسفانه امروز در بین عموم افراد شیوع پیدا کرده است. در این مقاه سعی کردیم علاوه بر بررسی این سوال که طبع صفرا چیست و علائم صفرا در بدن چگونه است نکاتی را بیان کنیم. امیدواریم استفاده از این مقاله برای شناخت این عارضه و درمان غلبه صفرا مفید باشد.

منبع: کتاب مزاج شناسی به گردآوری جواد علی قلی پور