مفهوم مزاج
مزاج از نظر لغوی به معنی در هم آمیختن است. هر جسم مرکبی از هر چهار رکن تشکیل شده است و اختلاف مقدار این ارکان در اجسام، آن ها را از یکدیگر متمایز می کند.
- مزاج در طب سنتی به معنی کیفیت یکسان و جدیدی است که در نتیجه آمیختن ارکان با یکدیگر و فعل و انفعال آن ها در یک جسم مرکب به وجود می آید.
- مقدار و نسبت موجود از هر کدام از این ارکان، تعیین کننده مزاج جسم مرکب خواهد بود.
- در جهان آفرینش به تعداد موجودات جاندار و بی جان مزاج داریم.
انواع مزاج
مزاج انسان به دو دسته کلی تقسیم می شود:
- مزاج ذاتی (جبلی، مادرزادی، مولودی یا جِبِلی): مزاج ذاتی مزاجی است که شخص با آن زاییده شده است.
- مزاج اکتسابی (عارضی یا عرضی): مزاج عارضی مزاجی است که در اثر تغییر مزاج ذاتی توسط عواملی هم چون فصل، سن، جنس، مکان زندگی، اعراض نفسانی و … به وجود آمده است.
- نکته مهم: ملاک تمام ویژگی ها برای شناسایی مزاج یک فرد، مزاج ذاتی یا جبلی وی است، لذا مواردی که در ادامه به آن اشاره می شود مربوط به این قسم از مزاج است.
ویژگی افراد دموی مزاج با طبع گرم و تر
- افراد دموی مزاج هیکل درشت و بدنی عضلانی دارند و لاغر نیستند.
- پوستی سرخ و سفید رنگ دارند.
- موهای پر پشت دارند.
- نبض پر و قوی دارند.
- خوب می خوابند و تحمل بی خوابی را نیز دارند.
- پوستشان گرم و مرطوب و نرم است.
- نه گرمایی هستند و نه سرمایی، اما به نسبت تحمل سرما برایشان راحت تر است.
- میل به شیرینی و ترشی دارند.
- همه نوع غذا را می توانند بخورند.
- این افراد انسانهای شجاع و جسور هستند با اعتماد به نفس بالا.
- معمولاً مدیر و رهبر یک گروه یا یک جمع می باشند.
- خوش اخلاق، صمیمی، خوشرو و آرام هستند اما اگر عصبانی شوند، رفتارهای مخاطره آمیز از خود نشان می دهند.
- معمولاً اهل ریسک کردن هستند.
- به اندازه صفراوی مزاج ها منظم و دقیق نیستند و اکثراً بی نظم هستند.
- هوش و حافظه بالایی دارند.
- سریع و پر انرژی هستند.
- میل و توان جنسی بالایی دارند.
- استعداد ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی و فشار خون بالا دارند.
- عروق روی دست ها برجسته است نبض آنان پر و قوی است.
- قدرت حرکات بدنی آنها بالاست.
- صدایی رسا و محکم دارند.
- قدرت هضم و اشتهایشان خوب است و معمولاً یبوست ندارند.
- دموی ها معمولاً افرادی بی خیال و سرزنده و اغلب بی حساب و کتاب اند.
علائم غلبه خلط دم
اگر تعادل میان اخلاط و مقدار آنها یا کیفیت هر یک از اخلاط بهم بخورد، موجب بیماری در بدن می شود یا به عبارتی موجب غلبه یک خلط بر اخلاط دیگر در بدن می شود که می بایست مورد درمان قرار گیرد. در ذیل علایم غلبه خلط دم ذکر شده است:
| دستگاه مربوطه | دم |
| رنگ پوست | گندم گون متمایل به گل خون |
| رطوبت پوست | غیرمرطوب |
| منافذ پوست | درشت |
| گرمی و حرارت پوست | زیاد گرم |
| رنگ مو | مشکی و خرمایی تیره |
| ضخامت مو | خیلی ضخیم |
| پیچش مو | با فر درشت و برجسته |
| نرمی و چربی پوست | چرب و مرطوب |
| پراکندگی مو در بدن | بدن، سر و سنه پر مو |
| ریزش مو در سر | ریز موی متوسط سر |
| رنگ چشم | مشکی |
| رنگ اسکلرا | سفید مایل به قرمزی |
| رنگ لب | قرمز تیره |
| برجستگی شکم | شکم بزرگ و عضلانی مرطب |
| استخوان‌بندی | شانه‌ها برجسته سینه درشت و کمر و ساق درشت |
| اندام | درشت با شانه پهن و سر بزرگ |
| برجستگی عروق | رنگ‌های آشکار پر |
| عضلات اندام | ماهیچه‌های درشت و کشیده |
| گرمی و حرارت دست | دست خیلی گرم |
| گرمی و حرارت پا | خیلی گرم |
| رنگ زیر ناخن | قرمز پررنگ |
آشنایی با ویژگی سایر مزاج ها
- ویژگی افراد سوداوی مزاج با طبع سرد و خشک
- ویژگی افراد صفراوی مزاج با طبع گرم و خشک
- ویژگی افراد بلغمی مزاج با طبع سرد و تر