خولنجان برادر زنجبیل، ریشه ای با خواص اعجاب انگیز

معرفی خولنجان

• بعد از خواندن این مطلب بدون شک یکی از طرفداران این هدیه خداوند برای پیشگیری و مبارزه با بیماریها مخصوصا انواع سرطانها خواهید شد. با دریافتن خواص این ریشه اکثر افراد در پی به کار بردن آن خواهند بود. این ریشه را سالیان سال است که در طب سنتی چینی و آیورودا به کار می‌برند. نحوه کاربرد خولنجان به صورت چای، تنتور و کپسول می باشد.
• خولنجان گیاهی از راسته زنجبیل‌ سانان و تیره زنجبیلیان و سرده آلپینیا و از جمله گیاهان گلدار با نام علمی آن Alipinia Officinarum و نامهای دیگر آن قولنجان، خسرودارو، ریشه جوز، غرغات (ترکی)، کلیجن (هندی) ، کوشنه می باشد.
• گیاهیست با ریشۀ ضخیم، سرخ، و تندمزه، ساقه‌های هوایی فراوان، و گل‌های خوشه‌ای که در طب و داروسازی به کار می‌روند.
• ریشه و ریزوم این گیاه معمولا در طب سنتی برای کاربردهای درمانی مورد استفاده قرار می گیرد. ریزوم ها، که به عنوان گالانگال (galangal) شناخته می شوند، طعم و عطر و خواصشان شباهت زیادی با زنجبیل دارد و بسیاری از مردم این دو را با هم اشتباه می گیرند. تند و گرم بودن آن آزار دهنده نیست و تندی آن خیلی زود از بین می رود.
• ریشه خولنجان (قسط تلخ) در درست کردن ترشی و همچنین به صورت آسیاب شده در انواع خورش ها استفاده می‌شود و به عنوان ادویه‌ای معطر مانند پودر کاری مزه بهتری به غذا می‌دهد. ریشه خولنجان به صورت تازه یا به شکل ادویه پودر شده در تهیه ژله، نوشیدنی ها و غذاهای تایلندی، مالزیایی، چینی و اندونزیایی به کار برده می‌شود.
• عارف و گیاهشناسی به نام هیلدگارد بینگنی این گیاه را چاشنی زندگی نامید. او اعتقاد داشت که گیاه خولنجان هدیه خداوند برای دور کردن بیماری‌هاست. از خواص خولنجان گاهی برای حیوانات نیز بهره گرفته شده و در آسیا، به اسب‌ها می‌دهند تا ظاهر پر انرژی‌تری داشته باشند.

خاستگاه خولنجان

• خولنجان گیاهی برای مناطق گرمسیر است و ترجیح می دهد در محیطی با رطوبت بالا و دمایی باشد که زیر 15 درجه سانتیگراد نباشد.
• این گیاه بومی هندوستان است و تا فیلیپین و سایر مناطق جنوب شرقی آسیا نیز کاشته می شود. معمولا ریشه یا ریزوم این گیاه به ایران وارد می شود.

ریخت شناسی خولنجان

• خولنجان به صورت علفی و پایا است که به ارتفاع حدود 3 متر می رسد. این گیاه دارای ساقه‌ی زیرزمینی و ساقه‌های هوایی است. برگ‌های آن متناوب، غلافدار و سرنیزه‌ای و گل‌های آن متعدد و مجتمع به صورت خوشه و دارای کاسه‌ای مرکب از 3 قسمت به رنگ سفید مایل به قرمز می‌باشند. میوه آن دارای دانه‌های بسیار است.
• ریشه گیاه خولنجان غده ‌ای، قرمز مایل به سیاه، معطر و تند مزه است که به آن قسط تلخ نیز گفته می شود. این ریزوم  مانند زنجبیل ارزش دارویی و غذایی فراوانی دارد. نوع دیگری از گیاه خولنجان ریشه زیرزمینی به رنگ زرد روشن  دارد که به آن  قسط شیرین گفته می شود و مزه ای تند، معطر و پوستی نازک دارد.

نحوه تکثیر خولنجان

• تکثیر خولنجان از طریق کاشت بذر است و به محض رسیدن می توانید آن را بکارید. در ظروف بکارید و در حدود دمای 20 درجه سانتیگراد نگه دارید.
• همچنین از طریق تقسیم ریشه یا پاجوش با شروع رشد جدید که بسیار آسان است. شاخه های قطعات ریزوم گالانگا حدود 1 هفته پس از کاشت ظاهر می شوند و طی 4 هفته 2 تا 3 برگ رشد خواهد کرد.

ترکیبات شمیایی خولنجان

• خولنجان منبعی عالی از فیبر محسوب می‌شود. علاوه بر آن، حاوی مواد معدنی مانند آهن و سدیم نیز هست. ویتامین‌هایی از جمله ویتامین A و ویتامین C را نیز به همراه دارد که نشانگر خاصیت آنتی اکسیدانی بالای آن است.
• علاوه بر این موارد ترکیبات گیاهی مفید در آن نیز خواص متعددی را به همراه دارند. از جمله آنها می‌توان به ترکیبات فلاونوئیدی ( فلاونوئیدها ترکیبات مختلفی هستند که به طور طبیعی در بسیاری از میوه ها و سبزیجات یافت می شوند. آنها همچنین در محصولات گیاهی مانند چای و شکلات هستند. فلاونوئیدها سرشار از فعالیت آنتی اکسیدانی هستند و می توانند به بدن شما در دفع سموم روزانه کمک کنند. ) و فیتونوترینت‌ها ( فیتونوترینت ها، ترکیبات اضافی (در کنار ویتامین ها و مواد معدنی) موجود در مواد غذایی هستند که با سلامت مرتبط اند.  فیتونوترینت ها، فیتوکمیکال نیز نامیده می شوند و مواد شیمیایی بیواکتیو در غذاها هستند که روند پیری را کند کرده و خطر ابتلا به بسیاری از بیماری ها را کاهش می دهند. فیتونوترینت ها، ویتامین یا مواد معدنی نیستند بلکه بخش هایی از گیاهان هستند که برای محافظت از گیاهان در برابر قارچ ها، باکتری ها، ویروس ها و شرایط مضر زیست محیطی تولید می شوند.)اشاره کرد. استرول‌های گیاهی از جمله بتاسیتوسترول و برخی از فلاونول‌هایی مانند گالانجین و کوئرستین نیز در ترکیبات این ریشه وجود دارند.
• 100 گرم خولنجان حاوی 71 کالری، 15 گرم کربوهیدرات، 1 گرم پروتئین، 1 گرم چربی، 2 گرم فیبر، 4 گرم ویتامین C می باشد.

طبع خولنجان

طبیعت گیاه خولنجان گرم و خشک است.

خواص دارویی خولنجان

• خولنجان همانند زنجبیل بعنوان باد شکن و نیرو دهنده و نیز در رفع درد دندان مصرف سنتی دارد .
• در آسیا ریزوم ها برای استفاده در ادویه کاری ، نوشیدنی و ژله تبدیل به پودر می شوند. در هند از عصاره ای در عطرها استفاده می شود و تاتارها با آن چای تهیه می کنند. Alpinia officinarum حاوی غلظت بالایی از فلاونول گالانژین است و از نظر تاریخی ، ریزوم ها مشهور بودند که دارای اثرات محرک و هضم هستند.
• پودر ریزوم خشک شده گیاه خولنجان به عنوان انفیه هنگام سرماخوردگی مصرف می‌شود.
• تشدید کننده نعوظ و زیاد کننده شهوت مردان.
• تسکین دهنده درد معده و تقویت دستگاه گوارش.
• مبارزه با نقرس، درد مفاصل، آرتریت و استخوان درد به طور عمده از موارد استفاده خولنجان است. حتی برای درد کمر و درد های سیاتیک سالمندان خولنجان گزینه خوبی است. برای مثال کاهش درد مفصل زانو با استفاده از این ریشه حاصل خواهد شد. طی مطالعه‌ی 6 هفته‌ای روی افراد مبتلا به استئوآرتریت زانو، 63 درصد از افرادی که روزانه از عصاره خولنجان و زنجبیل در کنار هم استفاده کردند، به کاهش درد زانو حین راه رفتن و ایستادن دست یافتند. این در صورتی است که 50 درصد سایر افراد که با مصرف دارو به درمان درد زانو پرداخته بودند، بهبود درد را گزارش کردند. البته در برخی از موارد علاوه بر استفاده خوراکی، از این ریشه می‌توان به صورت موضعی استفاده کرد. برای این منظور باید آنرا با مقداری روغن پایه مانند روغن زیتون ترکیب کرد و به عنوان مرهم روی زانو قرار داد.
• برطرف کردن بوی بد دهان با مکیدن و در دهان نگه داشتن خولنجان.
• درمان کننده لکنت زبان است (به این منظور باید مقداری پودر آن را خورد و همچنین یک تکه از آن را در دهان نگه داشت).
• برطرف کننده کک و مک صورت.
• صاف  کننده صدا.
• التهاب، ریشه در بیشتر بیماری‌ها دارد. این بدان معناست که التهاب مزمن باعث به وجود آمدن بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرطان، بیماری قلبی و آلزایمر می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند که ریشه خولنجان اثر ضد التهابی روی بدن دارد. به عنوان مثال ACA موجود در ریشه آن، اثر محافظت از مغز دارد و برخی از اختلالات شناختی مرتبط با سن را کاهش می‌دهد.
• تقویت کننده باروری در مردان است. محققان در ایران با آزمایش بخش‌های خاصی از ریشه خولنجان در یک مدل موش دریافتند که تعداد اسپرم‌ها و تحرک (توانایی جابجایی) را افزایش می‌دهد. در مطالعه‌ای 3 ماهه روی 66 مرد با کیفیت اسپرم پایین، استفاده روزانه از مکمل‌های حاوی خولنجان و عصاره انار، افزایش 62 درصدی تعداد اسپرم را به همراه داشته است. این موضوع در صورتی است که افراد دیگر به افزایش 20 درصدی تعداد اسپرم با مصرف داروها در این بازه زمانی دست یافته بودند.
• خولنجان سرشار از آنتی اکسیدان است. آنتی اکسیدان‌ها با بیماری‌ها مبارزه می‌کنند و سلول‌ها را از آسیب رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کنند.
• این گیاه به ویژه در پلی فنول‌ها غنی است، گروهی از آنتی اکسیدان‌ها که با مزایای سلامتی بسیاری از جمله بهبود حافظه، کاهش قند خون و کاهش سطح کلسترول بد همراه هستند. پلی فنول‌ها همچنین بدن را در برابر دیابت نوع 2 و بیماری‌های قلبی محافظت می‌کنند.
• روغن‌های ضروری که از خولنجان استخراج می‌شوند، با طیف وسیعی از میکروارگانیسم‌ها مبارزه می‌کنند. خولنجان ممکن است ماندگاری برخی از غذاها را طولانی‌تر کند. علاوه بر این، افزودن خولنجان به دستورهای غذایی، خطر ویبریوزیس ( عفونت ناشی از خوردن صدف نیم پز ) را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، مطالعات متعدد نشان داده‌اند که خولنجان ممکن است باکتری‌های مضر مانند استافیلوکوکوس اورئوس و سالمونلا تیفی را از بین ببرد.
• خولنجان دارای خواص ضد سرطانیست. طبق آزمایشات انجام شده، خولنجان حاوی گالانگین است که ممکن است سبب شکست سلول‌های سرطانی شود و حتی از پیشرفت آنها جلوگیری کند. در ادامه مطلب در مورد چند نوع سرطان صحبت خواهیم کرد.
• یکی از تاثیراتی که از مصرف این ریشه بیان شده است، به تاثیر بر کاهش التهابات رحم مربوط می‌شود. این ریشه با خواص ضد التهابی که به همراه دارد برای رفع دردهای ناشی از التهابات رحم مفید است.
• خولنجان در صورتی که روزانه به مقدار متعادل مصرف شود، به تنظیم چرخه قاعدگی نیز می‌انجامد. به ویژه اگر در کنار رازیانه به کار برده شود.
• این ریشه طبعی گرم و خشک به همراه دارد. از این رو یکی از بهترین گزینه‌ها برای کنترل دردهای قاعدگی است. مصرف دمنوش آن در دوران قاعدگی برای کاهش اسپاسم‌های رحم و درد ناشی از آن تاثیر به سزایی دارد زیرا تا حدودی التهابات ایجاد شده را کاهش خواهد داد.
• خولنجان نرم کننده سینه است.
• خولنجان برای مغز مفید است و هوش و حافظه را تقویت می کند.
• خولنجان برای شب ادراری مفید می‌باشد.

مقابله با سرطان‌های خاص

قابل توجه ترین مزایای سلامتی خولنجان، توانایی آن در مبارزه و جلوگیری از بسیاری سرطان‌ها و تومورها است.

سرطان معده

مطالعه‌ای در سال 2014 در ایران نشان داد که عصاره مایع خولنجان به طور قابل توجهی تعدادی از سلول‌های سرطانی معده را ظرف مدت 48 ساعت از بین می برد.

سرطان خون لوکمی یا لوسمی

محققان در تلاش برای یافتن درمان طبیعی سرطان که به سلول‌های مجاور آسیب نرساند، سلول‌های لوسمی حاد مونوستیک را در معرض عصاره مایع خولنجان قرار دادند. نتایج تحقیقات محققان جاماییکا نشان داد که خولنجان می‌تواند یک درمان بالقوه برای این نوع سرطان خون باشد.

سرطان پوست

ملانوم، جدی ترین نوع سرطان پوست است که در سلول های (ملانوسیت های) تولید کننده ملانین ایجاد می شود – رنگدانه ای که به پوست شما رنگ می دهد.  محققان دانشگاه ملی تایوان تاثیر سه ترکیب از ریشه خولنجان را بر روی سلول‌های ملانومای انسانی بررسی کردند. هر سه ترکیب دارای اثر « آنتی پرولیفراتیو » بودند، به این معنا که رشد سلول‌های جدید را متوقف می‌کردند.

سرطان پانکراس

مطالعه‌ای که در سال 2017 انجام شد، تاثیر ترکیب‌های مختلف خولنجان را بر سلول‌های سرطانی لوزالمعده مورد بررسی قرار داد و دریافت که آن‌ها رشد سلول‌های جدید را متوقف کرده و ژن‌هایی را که مسئول گسترش اثر سرطان بودند سرکوب کردند.

سرطان روده بزرگ

اولین بار که خولنجان علیه سلول‌های سرطانی روده بزرگ انسان مورد مطالعه قرار گرفت (در سال 2013)، دانشمندان دریافتند که می‌تواند باعث ایجاد آپوپتوز (مرگ سلولی) در دو نوع سلول سرطانی روده بزرگ شود.

سرطان پستان

مطالعه‌ای در سال 2014 در یک دانشگاه ایرانی نشان داد که عصاره خولنجان باعث آپوپتوز در سلول‌های سرطانی پستان انسان می‌شود اما به سلول‌های سالم آسیبی نمی‌رساند.

خواص روغن خولنجان

روغن خولنجان تمام خواص خولنجان را دارد.

روش مصرف خولنجان

همانطور که گفتیم نحوه کاربرد خولنجان به صورت چای، تنتور و کپسول می باشد.

با این اوصاف برای تهیه دمنوش می‌توانید در صورت در دسترس بودن از نوع تازه استفاده کنید و در غیر این صورت نوع خشک آن را به کار ببرید. هر دو نوع خواص لازم را به بدن می‌رسانند. نحوه استفاده از خولنجان، تاثیر بالایی بر حفظ ارزش غذایی آن دارد. قطعا در مواردی که نوع تازه آن به کار برده شود و حرارت کمی دیده باشد، مواد معدنی و ویتامینی بیشتری را به بدن خواهد رساند.

• چای خولنجان : مقداری چای سیاه را همراه یک تکه از ریشه خولنجان و دو لیوان آب جوش دم کرده و پس از مدت زمان 20 دقیقه این چای آماده شده و برای سرو می توانید از نبات نیز استفاده کنید. چای خولنجان سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و همچنین برای افراد سرد مزاج بسیار مناسب است. برای درمان آرتروز و نیز روماتیسم در هفته 3 نوبت از چای خولنجان مصرف شود. برای تقویت سیستم گوارشی خوردن این چای بسیار مناسب بوده و بهتر است چای خولنجان را یک ساعت پس از وعده غذایی میل کنید.برای کسانی که زخم معده دارند نوشیدن این چای بسیار مناسب خواهد بود و افراد می‌توانند در هفته سه نوبت از این چای میل کنند تا معده آنان آرام بگیرد و درد معده ناشی از استرس نیز از بین می‌رود.

نکته‌ای که باید در رابطه با مصرف این ریشه در نظر داشت به مقدار متعادل آن مربوط می‌شود. معمولا مصرف از آن به مقدار 7 الی 10 گرم برای بزرگسالان توصیه می‌شود که بیشتر از این مقدار نباید استفاده کرد. برای کودکان نیز بهتر است مقدار 2 گرم در روز را به کار برد و بیشتر از این مقدار ممکن است سبب بروز عوارض احتمالی ناشی از آن شود.

• دمنوش خولنجان: نصف قاشق چایخوری از پودر یا تازه‌ی خولنجان را در قوری اضافه کنید. مقدار یک لیوان آب جوش به آن اضافه کنید. به مدت 3 دقیقه آنرا روی حرارت غیر مستقیم یا روی کتری قرار دهید تا دم بکشد. سپس یک فنجان از آنرا به همراه مقداری عسل میل کنید.
• پودر خولنجان را می توان همراه با شیر و عسل نیز مصرف کرد. این نوشیدنی در درمان مشکلات نعوظ و افزایش میل جنسی موثر است.
• عرق خولنجان اگر به شکل صحیحی تولید شده باشد خواصی مشابه با خود گیاه دارد.

تنتور خولنجان تمامی اثرات و خواص پودر و دمنوش خولنجان را با قدرت جذب و ماندگاری بالاتر را داراست.

تنتور در حقیقت مخلوطی از آب و الکل یا آب و سرکه است که حاوی نوعی ترکیب دارویی، گیاه دارویی یا داروی سنتی است. تنتورها عمدتا از خیساندن پوست، میوه، برگ (خشک یا تازه) یا ریشه یک یا چند گیاه در الکل یا سرکه به مدت چند هفته ساخته می‌شوند. الکل و سرکه کمک می‌کنند تا ترکیبات فعال گیاهی استخراج و تغلیظ شوند. تنتورها عمدتا بصورت خوراکی مصرف می‌شوند. به اینصورت که بوسیله قطره‌چکان به زیر زبان ریخته شده و قبل از بلع مدت کوتاهی در دهان نگه داشته می‌شوند. پس از آن برای رفع تلخی آن می‌توان دهان را با آب شستشو داد. استفاده از تنتور کمک می‌کند تا ترکیبات موثر گیاهی یا داروی سنتی که برای سلامتی مفید هستند، به راحتی در دسترس فرد قرار گیرند.

اثر خولنجان بر فاکتورهای اسپرماتوگرام (آنالیز مایع منی)

در یک کارآزمایی بالینی تصادفی،  76 نفر از مردان متاهل نابارور با اختلال ایدیوپاتیک اسپرم وارد مطالعه شده و به صورت تصادفی ساده به دو گروه مداخله با خولنجان و پلاسبو( دارونما ) تقسیم شدند. بیماران گروه خولنجان روزانه 300 میلی گرم پودر عصاره ریزوم گیاه را در سه کپسول در سه نوبت و بیماران گروه پلاسبو نیز سه کپسول پلاسبو را در سه  نوبت به مدت 90 روز دریافت نمودند. پارامترهای اسپرم در ابتدا و پایان مطالعه اندازه گیری شد و نتایج مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد پس از مداخله، در گروه خولنجان تعداد کل اسپرم ها و مورفولوژی طبیعی در مقایسه با گروه دارونما به میزان معنی داری افزایش یافت.

عوارض و موارد منع مصرف خولنجان

گفت در صورتی که متعادل به کار برده شود، احتمالا عوارض جدی را در پی نخواهد داشت. اما باید به ممنوعیت‌های مصرفی و عوارض احتمالی مصرف نامتعادل آن نیز توجه داشت.

• چنانچه دارای مزاج گرمی هستید در استفاده از گیاه خولنجان افراط نکنید تا دچار حساسیت نشوید.
• استفاده بیش از اندازه از خولنجان برای پوست تحریک کننده است.
• مصرف زیاد آن همچنین برای ریه مضر بوده و بایستی با انیسون مصرف گردد.
• به طور کلی مصرف زیاد خولنجان برای مثانه مضر بوده، از این نظر باید با گل انگبین خورده شود.
• مصرف دوز بالایی از این ریشه ممکن است کاهش اشتها و کاهش انرژی را در پی داشته باشد.
• در برخی از موارد مصرف زیاد از خولنجان سبب تکرر ادرار و افزایش حجم ادرار شده است.
• در افراد گرم مزاج، مصرف نامتعادل آن ممکن است سردرد ایجاد کند.
• مصرف آن در دوران بارداری ممکن است سبب سقط جنین شود، از این رو باید در دوران بارداری از آن استفاده نکرد و در صورت لزوم، حتما با پزشک مشورت کرد.

تداخلات خولنجان

در صورت مصرف خولنجان و ضداسیدها مراقب باشید. داروهای ضداسید، اسید معده را کاهش می دهند. خولنجان اسید معده را افزایش می دهد بنابراین ممکن است اثربخشی داروهای ضداسید را کاهش دهد. بعضی از این داروهای ضد اسید شامل کلسیم کربنات، دی هیدروکسی آلومینیوم سدیم کربنات، ماگالدرات، منیزیم سولفات، آلومینیوم هیدروکساید و غیره می باشند. بعضی از داروهای این دسته شامل سایمتیدین (Tagamet)، رانیتیدین (Zantac)، نیزاتیدین (Axid)، امپرازول (Prilosec)، لانزوپرازول (Prevacid)، رابپرازول (Aciphex)، پنتوپرازول (Protonix) ، اس امپرازول (Nexium) و فاموتیدین (Pepcid) می باشند.

مقایسه خولنجان با زنجبیل و زردچوبه

• این سه ریشه، تقریبا از لحاظ شکل ظاهری و خواصی که به همراه دارند شبیه هستند. هر سه آنها را به شکل تازه و یا به شکل خشک شده، به عنوان ادویه می‌توان به کار برد تا طعم غذا را دلچسب کرد.
• البته بهتر است بدانید زنجبیل تازه طعمی تند اما کمی شیرین دارد. در صورتی که خولنجان تازه تند و تیز است و مانند فلفل قرمز، تندی شدیدی دارد. زردچوبه نیز طعم تندی ندارد اما طعم آن به تلخی می‌زند که بین این سه گزینه زردچوبه تلخ‌تر از دو گزینه دیگر است.
• ولی هر سه ادویه خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی بالایی دارند که برای بهبود دردهای مفصلی بسیار مفید هستند. آنها برای پیشگیری از ابتلا به سرطان موثر هستند.
• اما در این بین گزینه‌ای که تاثیر بیشتری بر باروری مردان دارد، خولنجان است. برعکس زنجبیل به عنوان ضد تهوع و ضد گاز معده موثر است که زردچوبه شامل این تاثیرات نمی‌شود.
• هر سه ادویه گزینه‌هایی عالی برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی، آلزایمر و فراموشی هستند اما زنجبیل و خولنجان برای پیشگیری از دیابت نیز موثر هستند.
• در هر حال این سه ریشه شکل ظاهری مشابهی دارند اما به دلیل تفاوت‌هایی در مواد تشکیل دهنده، خواص متفاوتی را به همراه خواهند داشت. از آنها در ادویه کاری به کار برده شده است که با استفاده از پودر کاری می‌توان به تمام این خواص دست یافت.
• هر سه ادویه با کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2، بیماری‌های قلبی، جلوگیری از کاهش حافظه و اختلالات شناختی مرتبط با سن در ارتباط هستند.

منبع: تیم تولید محتوای طبایع