امروزه به علت سبک زندگی، نحوه مصرف و نوع غذاها و خوراکی‌های مصرفی، اکثر افراد به خصوص خانم‌ها مستعد ابتلا به کم کاری تیروئید هستند که بعد از دیابت شایع‌ترین بیماری غدد درون ریز در جهان شناخته شده است، به طوری که از هر 100 نفر، تقریباً 2 نفر به این بیماری مبتلا هستند، بنابراین ما در این پست مجله اینترنتی طبایع، قصد داریم شما را با موضوع کم‌کاری تیروئید و علل آن آشنا کنیم و به ارائه راهکار و توصیه‌های ضروری از منظر طب سنتی بپردازیم.
تیروئید چیست و چه نقشی در بدن دارد؟
تیروئید غده‌ای پروانه‌ای شکل در جلوی گردن، در پایین حنجره و بالای استخوان‌های ترقوه است. و در تنظیم متابولیسم بدن (فرآیندهای استفاده و ذخیره‌سازی انرژی) با آزاد کردن هورمون‌های تیروئیدی (دو هورمون T۳ و T۴ یعنی تری‌یدوتیرونین و تیروکسین) نقش دارد.
- اگر این غده به تولید بیش از حد هورمون‌های تیروئیدی بپردازد، فرد به پرکاری تیروئید (هایپرتیروئیدیسم) و چنانچه مقدار تولید هورمون‌ها بیش از حد کم شود، سرعت متابولیسم بدن کم شده و فرد به کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) مبتلا می‌شود.
- بیماری تیروئید معمولاً یک بیماری خود ایمنی است، این بیماری عموماً جنبه ارثی دارد و در بسیاری از اعضای یک خانواده مشاهده می‌شود.
- شیوع بیماری تیروئید در زنان بیش از مردان و در افراد مسن بیش از افراد جوان است.
- علائم کم کاری تیروئید در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ که کنترل ضعیفی بر بیماری خود دارند، مشاهده می‌شود.
کم کاری تیروئید چیست و به چه علت رخ می‌دهد؟
- از منظر طب نوین، کم کاری تیروئید، زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید قادر به تولید کافی هورمون‌های تیروئیدی (دو هورمون T۳ و T۴ یعنی تری‌یدوتیرونین و تیروکسین) نباشد و مقادیر کمی از این هورمون‌ها ترشح شود.
- اما در طب قدیم، مستقیم از اصطلاحی با نام کم کاری تیروئید نام برده نشده و بر اساس بررسی شواهد و اطلاعات، این بیماری مانند اغلب بیماری‌های مرتبط با «سکون» شامل تنبلی تخمدان، تنبلی و کسلی، سستی و خواب زیاد، ضعف حافظه و… ناشی از افزایش سردی بدن به ویژه افزایش بلغم (سردی و تری) است.
- پس دانستن این موضوع خالی از لطف نیست که سبک زندگی و رژیم غذایی نسنجیده و ناآگاهانه (از جمله گیاهخواری و خام گیاه خواری غیراصولی و خودسرانه) و مصرف بیش از حد غذاهای سرد و تر و سرد و خشک، خواب زیاد، کم تحرکی، پرخوری و باد سرد از عوامل مهم و تأثیر گذار بر بروز یا تشدید کم کاری تیروئید به حساب می‌آیند.
- اصلاح تغذیه، ورزش کردن، روغن مالی و بادکش ناحیه زیر گلو برای مبتلایان به این بیماری مناسب است.
علائم کم کاری تیروئید
علائم کم کاری تیروئید که شامل نشانه‌های پوستی، چشمی، تنفسی، قلبی و عوقی، گوارشی و… است، از علائم سرد مزاجی خصوصاً سردی و تری بر بدن است که همه علائم در همه افراد قابل مشاهده نیست و برخی ممکن است همه علائم و برخی چند نمونه از علائم را دارا باشند.
- افزایش یا کاهش بی دلیل وزن و بروز چاقی (چاقی از نوع شحمی نه لحمی، یعنی چاقی از نوع گوشتی نیست از نوع چربی و گاهاً موضعی است).
- اختلالات اشتها
- کاهش ضربان قلب
- خستگی و افسردگی
- عصبانین و پرخاشگری بی دلیل
- ورم صورت
- تغییر در فشار خون
- حساسیت به سرما و عدم تحمل سرما
- ناباروری و سردمزاجی
- یبوست مزاج
- خشکی و پوسته پوسته شدن پوست
- شکنندگی مو و ناخن و ریزش مو
- اختلال در خواب و قاعدگی (قاعدگی‌های نامنظم)
- فراموشی و زود‌رنجی
- کم‌خونی
- کاهش سوخت و ساز بدن
- کاهش تعریق و رنگ پریدگی لب‌ها
درمان کم کاری تیروئید در طب سنتی
درمان کم کاری تیروئید نیازمند رعایت نکات و قواعد مشخصی به صورت پیوسته است. غذاهای مفید برای کم کاری تیروئید در طب سنتی غذاهایی با طبع گرم هستند و بهتر است برای درمان تیروئید کم کار در طب سنتی از استفاده از غذاهایی با طبع سرد خودداری کرد. این کار باید با دقت انجام شود. برای تنظیم و درمان کم کاری تیروئید توصیه می‌شود که موارد زیر را رعایت کنید.
1) اصلاح مزاج کنید و از سردیجات دوری کنید: از آنجایی که این بیماری ناشی از مزاج بلغمی_سودایی است، در درجه اول باید مصرف سردیجات را به کمترین حد ممکن رساند و به عبارتی اصلاح مزاج نمود، پس:
- مواد غذایی سرد و تر مانند ماست، دوغ، ماهی، خیار و… را کمتر و همراه مصلح مصرف کنید.
- از مصرف میوه و آب سرد خصوصاً همراه غذا، بلافاصله بعد از غذا، در شب هنگام و صبح ناشتا اجتناب کنید.
- هنگام غذا آب یا سالاد شیرازی، ترشی یا دوغ هرگز مصرف نکنید.
- از روغن‌های سوپرمارکتی و مواد غذایی بسته‌بندی و دارای نگه دارنده استفاده نکنید.
- روغن زیتون طبیعی در غذا استفاده کنید.
- از آویشن و شوید همراه با غذا استفاده کنید.
- از مصرف پنیر در وعده صبحانه پرهیز کنید.
- سعی کنید صبحانه غذای گرم یا مربای عسلی مصرف کنید.
- از خوردن مرغ و ماهی با ادویه‌های گرم مانند زنجبیل، هل، میخک و دارچین غافل نشوید (اما زیاده روی نکنید و ادویه را مدام در همه غذاهای روزانه‌تان به کار نبرید).
- از مصرف مواد غذایی حاوی کافئین، کربوهیدرات‌ها، قندها و آرد، غذاهای کنسرو شده، شیرینی‌های قنادی و فست‌فودها پرهیز کنید.
- در صورت ضرورت مصرف سبزی‌هایی مانند کلم بروکلی و اسفناج، آن‌ها را آبپز کنید.
- خوردن ارده با شیره انگور در وعده صبحانه (البته مصرف زیاد و مداوم آن توصیه نمی‌شود، سه مرتبه در هفته بیشتر نشود)
- از مصرف سردی‌ها به ویژه در وعده شام پرهیز کنید.
- برنج را با شوید، زیره سبز یا زعفران طبخ کنید.
- در رژیم غذایی از غذاهای گرم مانند خورشت فسنجان بادام و گردو استفاده شود.
2) آداب غذاخوردن را رعایت کنید:
- غذا را خوب بجوید و حجم غذای خود را تا می‌توانید کاهش دهید.
- از مصرف بیش از اندازه غذاهای سنگین و غلیظ مانند ماکارونی و آش رشته و لازانیا و پنیر پیتزا پرهیز کنید.
- از درهم خوری و ریزه خواری اجتناب کنید.
- از پرخوری و مخصوصاً مصرف زیاد غذاهای نشاسته دار پرهیز کنید.
- بعد از صرف غذا، کمی در منزل راه بروید.
- بلافاصله بعد از غذا نخوابید.
3) تحرک کافی داشته باشید و از اضافه وزن بپرهیزید.
4) مشکلات گوارشی، یبوست و… را در صورت وجود حتما برطرف کرده و وضعیت بدنی خود را اصلاح کنید.
5) خوب و به اندازه و بین ساعت 11 تا 7 صبح بخوابید.
6) تدابیر عمومی خانگی را به کار ببندید:
- زیر گلو را روزانه به مدت ده دقیقه با روغن بابونه به مدت چهار هفته ماساژ دهید. درمان کم کاری تیروئید با ماساژ حتما باید بیشتر از 4 هفته و تحت نظر پزشک صورت بگیرد.
- در صورت تشنگی و مصرف آب، شربت عسل گرم بنوشید.
- آب، کمی نمک، گلاب، عرق نعنا، چند قطره سرکه، سماق و مقداری عسل را ترکیب و آن را غرغره کنید و سپس دور بریزید.
- در حد متعادل و در صورت مصرف دمنوش هفتگی، از دمنوش‌های کاکوتی یا بولاغ اوتی یا زعفران یا نعناع و دارچین و کمی زنجبیل مصرف کنید، البته با فاصله از غذا و در حد یک تا دو فنجان (همیشگی و مستمر نباشد).
- از خوراکی‌های حاوی ویتامین‌های گروه B و E استفاده کنید.
- از نمک یددار قبل و بعد از غذا استفاده کنید (در حد نوک قاشق چایخوری معادل یک گرم)، نمک دریا برند دلفین، برند مطمئنی در بازار است.
- گنجاندن سبزی تره‌فرنگی یا همان تره وحشی در وعده‌هایی غذایی مانند آش یا سوپ تره فرنگی، همراه سبزی‌های کوکو سبزی یا همراه سبزی‌های کاربردی در خورش کرفس، چون سرشار از ید است.
- مصرف جوانه گندم در سالادها، یا استفاده از پودر جوانه گندم در ماست به عنوان میان وعده یا اضافه نمودن یک قاشق مرباخوری از این پودر به خورش‌ها و غذاها
- استفاده از بادکش گرم زیر گلو
- استشمام عطرهای گرم در هنگام خواب مثل گل یاس، مریم و نرگس.
نکات مهم
- درمان قطعی کم کاری تیروئید در طب سنتی وجود ندارد. توجه داشته باشید که بدون پرهیز و اصلاح سبک زندگی امکان درمان قطعی وجود ندارد و نه جراحی و نه داروهای شیمیایی و نه گیاهی نمی‌توانند درمان کننده باشند.
- از طرفی موارد بالا توصیه‌های مؤثر و روش‌های کمکی طب سنتی می‌باشند و به هیچ عنوان، جایگزین صرف داروهای کم‌کاری تیروئید که پزشک شما تجویز کرده، نخواهند شد. حتما باید در کنار انجام نکات ذکر شده به درمان پزشکی و تخصصی نیز ادامه دهید؛ زیرا ادامه دار شدن این بیماری ممکن است باعث بروز مشکلات فراوانی برای افراد شود.
اگر کم کاری تیروئید دارید؛ از این موارد بپرهیزید
پرهیزات کلی که از نظر کارشناس طب سنتی سایت طبایع برای کم کاری تیروئید می‌بایست رعایت گردد:
- مصرف مایعات بین غذا و بلافاصله بعد از آن
- خوردن چند نوع غذا در یک وعده
- خوردن میوه بلافاصله قبل و بعد ازغذا
- مصرف مایعات بعد از میوه
- خوردن میوه در صبح هنگام و به صورت ناشتا
- خوردن شیر سرد در صبح هنگام و به صورت ناشتا
- خوردن میوه غیر فصل یا کال
- خوردن شیر یا آب خیلی سرد
- خواب در طی روز
- روی شکم خوابیدن
- با شکم پر استحمام، ورزش و جماع کردن
- مصرف غذاهای مانده و…
- مصرف زیاد سویا، کلم بروکلی، گل کلم، در برخی افراد کاهو، شلغم، بادام زمینی، سیب زمینی شیرین
- مصرف بیش از اندازه میوه‌هایی چون هلو و گلابی
آیا با وجود تدابیر طب سنتی باید مصرف قرص لووتیروکسین را قطع کرد؟
در طب نوین، برای کنترل کم کاری تیروئید، غالباً قرص لووتیروکسین و قرص‌های مرتبط تجویز می‌شود که معمولاً باید صبح‌ها به صورت ناشتا مصرف شود، همانطور که در بالا گفته شد مصرف خودسرانه و به یکباره این قرص با هدف بهره‌گیری از تدابیر طب سنتی، به هیچ وجه جایز نیست و باید حتما تحت نظر پزشک باشد.
هشدار: این قرص باید زیر نظر پزشک متخصص طب سنتی و بعد از انجام اصلاحات مزاجی و ارائه جایگزین‌های لازم توسط پزشک و با رعایت سبک زندگی و اصول تغذیه‌ای توسط شما، به مرور و گام به گام دوز مصرفی آن کاهش و بعد در صورت لازم، قطع شود، پس هرگز ناآگاهانه و با مشورت دیگران اقدام به قطع فوری این قرص‌ها نکنید. چرا که قطع یکباره آن عوارض بیشتری از مصرف آن خواهد داشت.
تداخلات غذایی با قرص لووتیروکسین
توصیه می‌شود نیم تا یکساعت بعد از قرص چیزی خورده نشود حتی چای، قهوه و دمنوش‌ها
سه تا چهار ساعت بعد قرص نباید این مواد غذایی را مصرف کنید:
- گریپ فروت
- سویا و فرآورده‌های آن
- گردو، تخم کتان
- غلات سبوسدار و پرفیبر
- لبنیات
تداخلات دارویی با قرص لووتیروکسین
تا چهار ساعت بعد مصرف این قرص نباید از این داروها استفاده کنید:
- کربنات کلسیم، مکمل کلسیم، آهن، مولتی ویتامین
- کاهش دهنده‌های اسید معده مانند امپرازول
- آنتی اسیدها حاوی آلومینیوم یا منیزیم
- سیپروفلوکساسین و سایر داروهای این گروه
- داروهای ضدانعقادی مانند وارفارین، کاربامازپین، فنوباربیتال، فتی توئین
- آسپیرین، پروپرانول، دیگوستین
- انسولین و داروهای خوراکی درمان دیابت، استروئیدها مانند پردنیزولون و دگزامتازون، تئوفیلین
- مکمل ال کارنتین
توصیه‌های نهایی طب سنتی برای کم کاری تیروئید
از آنجایی که کم کاری تیروئید بین ایرانیان معمولا شایع‌تر از پرکاری تیرویید است، 3 توصیه طب سنتی را به این بیماران ارائه می‌کنیم:
- سبزی‌های کلمی مانند کلم بروکلی و کاهوپیچ می‌توانند در روند تولید هورمون تیرویید (خصوصاً برای افراد مبتلا به کمبود ید) اختلال ایجاد کنند. درواقع، هضم این کلم‌ها می‌تواند قابلیت تیرویید را برای جذب ید مختل کند که دقیقاً برای عملکرد طبیعی تیرویید لازم است. البته پختن سبزی‌های کلمی می‌تواند تأثیر آن‌ها را بر غده تیرویید کاهش بدهد. به علاوه، برای جلوگیری از مشکلات احتمالی، میزان استفاده از این کلم‌ها نباید بیشتر از 140 گرم در روز برای مبتلایان به کم‌کاری تیرویید باشد. درمان کم کاری تیروئید با طب سنتی نیازمند رعایت پیوسته‌ی نکات غذایی است.
- غذاهای چرب، قابلیت بدن را برای جذب هورمون تیرویید جایگزین از طریق داروها با اختلال مواجه می‌کنند. حتی چربی‌ها می‌توانند ترشح هورمون تیرویید توسط غده تیرویید را هم مختل کنند. به همین دلیل، به افراد مبتلا به کم‌کاری تیرویید توصیه می‌شود همه مواد غذایی سرخ‌کردنی را کنار بگذارند و مصرف این مواد غذایی را هم به حداقل برسانند؛ کره، سس مایونز، کره مارگارین و گوشت‌های چربی‌دار.
- مواد غذایی فرآوری‌شده حاوی سدیم زیادند و افراد مبتلا به کم‌کاری تیرویید همواره باید از دریافت سدیم خودداری کنند. مصرف غذاهای کنسروی یا گوشت‌های فرآوری‌شده مانند سوسیس و کالباس نیز به این افراد توصیه نمی‌شود.
آیا شما هم کم کاری تیروئید دارید؟ علاوه بر راهکارهای بالا، تجربه درمانی دیگری نیز داشته‌اید؟ تجربیات خود را کامنت کرده و به اشتراک بگذارید.
ام کلثوم
سلام، مطلب مفیدی بود، تشکر