نمک یکی از مواد اولیه در پخت اکثر غذاهاست و مزهی غذاها را بهبود میبخشد و منبع مواد معدنیست و در متعادل کردن سطح الکترولیت موثر است. اما مشکل اینجاست که ما معمولا نمک زیاد مصرف می کنیم و آن هم نمک تصفیه شده (نه نمک طبیعی یا نمک دریا). میدانید که مصرف بیش از حد نمک تصفیه شده باعث بروز مشکلات غیر قابل جبرانی میشود که این امر میتواند سلامتی شما را تهدید نماید.
در حقیقت قویترین گندزدا، ضد قارچ، ضد میکروب و طبیعیترین ماده نگه دارنده در طول تاریخ نمک بوده است.
عدم مصرف نمک طعام طبیعی سردی و تری را به بدن و خصوصا مغز حاکم میکند و به دنبال آن علاوه بر بسیاری از بیماریهای جسمی که به دلیل سردی و تری به بدن غلبه میکنند، بیماریهای روانی مثل افسردگی و بیانگیزگی را بر فرد مسلط میکند.
خواص نمک طبیعی
قبل و بعد از غذا کمی نمک طبیعی بخورید، نمک دارای مزاجی گرم و خشک است که میتواند رطوبت و سرمای معده را از بین ببرد. بهترین نمک، نمکی است که فرآیند شیمیایی روی آن انجام نشده باشد.
در هر گرم بزاق دهان انسان حداقل یکصدهزار میکروب وجود دارد، خصوصا میکروبهایی که معده را آزرده میکنند که مصرف نمک طعام قبل از خوردن هرچیز باعث کاهش این میکروبها میشود. همچنین مزمزه کردن نمک قبل از غذا باعث ترشح بزاق شده، حفره دهان را برای جویدن و هضم بهتر غذا آماده میکند.
چهار مزه اصلی غذاها، شوری، تلخی، ترشی و شیرینی است. مصرف غذاهای ترش و شیرین و تلخ به دلیل ایجاد تغییرات شیمیایی در حفره دهان و دندانها از عوامل فساد دندانها هستند.
نمک طبیعی که از نظر شیمیایی PH خنثی دارد، میتواند اثر اسیدی و قلیایی غذاهای شیرین و ترش را خنثی کرده و با غلبه بر هر نوع مزه دیگر از پوسیدگی دندان جلوگیری کند.
توصیه میشود بعد از خوردن هرچیزی حتما مقدار کمی نمک طبیعی (همانقدر که بین انگشت سبابه و شصت قرار میگیرد) میل کنید.
نمونه ای از نمک طعام یا نمک طبیعی، «نمک دریا» (مانند نمک دریاچه ارومیه) است که حاوی اکثر ریز مغذیهای لازم بدن از جمله روی، ید، کلسیم، منیزیم و پتاسیم است.
مصرف نمک طبیعی و تصفیه نشده باعث :
هضم غذا، رفع سنگینی معده، باز کردن گرفتگیهای کبد و طحال و از بین بردن عفونت و ورم معده میشود. در حقیقت نمک، از بین برنده بلغم، نابود کنند سودا و زردآب، خشک کننده رطوبتهای لزج، باز کننده گرفتگیها، رافع سوءهاضمه، از بین برنده فساد غذا در معده و زیبا کننده پوست و چهره است.
از دیگر تاثیرات آن میتوان به سلامت دهان و دندان، درمان آرتریت و ورم مفاصل، درمان سینوزیت، کاهش دردهای عضلانی و دست و پا، تنظیم قند خون و ایجاد یک خواب آرام، تنظیم تپش قلب و کاهش اسیدیته خون و درمان ریزش مو و طاسی اشاره کرد. توجه داشته باشید که مفید بودن نمک دریا برای مو از گزینههایی است که همیشه روی آن تاکید شده است.
کاربردهای دیگر نمک طعام طبیعی
کاربردهای بسیاری میتوان برای نمک طبیعی در زندگی روزمره ذکر کرد. در ادامه برخی از آنها را می آوریم.
- پاک کردن لایه چربی یا غذای سر رفته و سوخته از روی اجاق گاز با پاشیدن نمک روی لکه های گرم و تازه.
- تمیز کردن و برق انداختن ظروف مسی و یا برنجی با نمک، اسکاچ زبر و کمی سرکه.
- ضد عفونی کردن هر پارچه یا اسفنجی که به هر دلیل بوی نامطبوع داشته و در اثر استفاده بد بو شده است.
- تشخیص تازگی تخم مرغ با غوطهور کردن آن در محلول آب نمک و شناور ماندن آن روی آب در صورت تازگی.
- مبارزه با علفهای هرز و رونده با اسپری کردن آب نمک و صابون روی آنها بدون نیاز به استفاده از علف کشهای شیمیایی.
- ضدعفونی کردن و درمان جای نیش حشرات و آرام کردن درد و التهاب آن با استفاده از خمیر آب و نمک طبیعی.
- تسکین درد گلو و دندان با غرغره آب نمک در دهان.
- طولانی کردن عمر شیر تازه با اضافه کردن نوک انگشت نمک به آن.
- پاک کردن جای لکههای خون از روی لباس یا فرش.
- سم زدایی از میوه و سبزیهای تازه و تراوت بخشی به آنها با شستشوی در آب نمک.
- حتی شفاف کردن پوست صورت با استفاده از مخلوط روغن زیتون و کمی نمک و ماساژ آن بر پوست.
- استنشاق روزانه محلول آب جوشیده سرد شده و نمک طعام از بسیاری از عفونتهای گوش، حلق، بینی و سینوزیت جلوگیری میکند.
- از نمک طعام به عنوان نرم کننده لباس و پرز گیرنده، میتوان به روش زیر استفاده کرد: برای از بین بردن الکتریسیته ساکن لباسها، بعد از شستوشو، آن ها را در آب نمک بخوابانید.
عوارض عدم مصرف نمک طبیعی به اندازه کافی
- آسم
- بیاشتهایی
- برخی سردردهای میگرنی
- کندی رشد
- تغییرات در نوار قلبی
- مشکلات ماهیچهای عصبی
- تشنج
- افسردگی
- ضعف عضلانی
- اسپاسم عضلانی
- رعشه
- سرگیجه
- حرکت پرش مادرزادی
- نرمی غضروفی (Chondromalasia)
- اختلال در رشد به دنبال اختلالات غضروفی (Chodrodystroply)
- در رفتگی رباطها
- بیماریهای فک
- حرکات تکراری غیر ارادی (تیکهای عصبی)
- سندروم تونل کارپال (CTS) یا چسبندگی در ناحیه مچ دستها
- ناباروری به علت تخمکگذاری ضعیف در زنان و اسپرمسازی ضعیف در مردان
- کاهش قوه جنسی
- کوتاه شدن استخوانهای بلند ساق و بازو که منجر به کوتاهی قد میشود.
ترکیبات نمک تصفیه شده
در حالحاضر روشی برای تهیه نمکهای صنعتی و کارخانهای در ایران مرسوم است و به آن روش متبلور سازی مجدد میگویند. در این روش نمک را در آب حل میکنند و محلولهای شیمیایی به آن اضافه میکنند تا بتوان به وسیله کاتالیزور پتاسیم، منیزیوم، کلسیم و… مواد دیگر را از آن جدا کرد.
این مواد و املاح جدا شده اتفاقا به شدت با ارزش هستند و کشورهای خارجی برای خریداری آن قیمتهای گزافی میپردازند، چرا که املاح بسیار با ارزش معدنی طبیعی بوده و در کارخانهها غیر قابل ساخت هستند. آنچه باقی میماند شور مزهای است و باز هم نمک نام دارد، اما عملا فاقد هرگونه ماده مغذی است.
از طرف دیگر در پایان این فرآیند به آن باقی مانده شور مزه، ید صنعتی که در کشاورزی به عنوان سم کاربرد دارد اضافه میشود، که برای تثبیت و ماندگاری باز هم باید یک تثبیت کننده شیمیایی دیگر با آن مخلوط شود.
در نهایت هم برای جلوگیری از چسبندگی بلورهای خاصیت زدایی شده، نوعی مشتقات نفتی یا ترکیبات سدیم نیترات و مانند آن افزوده می شود. بر اساس آزمایش های انجام شده میزان سرب موجود در نمک تصفیه شده به دلیل تغلیظ صورت گرفته تا ۰.۰۷ میلیگرم هم وجود دارد.
عوارض ناشی از تغییر ماهیت و تصفیه نمک
براساس یک پروژه تحقیقاتی که بر روی برخی نمکها در «دانشگاه تهران» انجام گرفته است، چنین نتیجهگیری میشود که براساس انجام یک سری تغییرات در ماهیت نمک، تأثیرات مثبت نمک به علت دستکاری کاملا منفی گشته و زیانآور میشود.
برای مثال همانگونه که میدانیم نمک در طول تاریخ، عامل افت فشار بوده است، امّا امروزه بعد از اینکه نمک به نام تصفیه، داخل کارخانه نمک میشود، فشار خون را بالا میبرد که علت اصلی آن، خارج کردن برخی عناصر بسیار مهم و کلیدی در نمک است.
وجود منیزیم (mg)، کلسیم (Ca) و پتاسیم (k) به اندازه کافی در غذای مصرفی، عامل کاهش خون به مقدار 6/4 میلیمتر جیوه در افراد فشار خونی و مقدار 5/2 میلیمتر جیوه در انسانهای عادی است و مهمترین این عناصر منیزیم (mg) است که مقدار آن در غذای مصرفی روزانه به حدی کم است که قابل ذکر نیست، اما در نمک طعام تصفیه نشده به وفور یافت میشود.
در آخرین ویرایشهای کتابهای مرجع بیماری های قلب و عروق جهت کنترل بهتر فشار خون به بیمار توصیه میشود رژیم حاوی کلسیم، منیزیم، پتاسیم فراوان مصرف نمایند.
عوارض مصرف بیش از اندازه نمک تصفیه شده
- فشار خون بالا
- ناراحتی های معده
- پوکی استخوان
- ورم دست و پا
- عملکرد نامناسب کلیه
- آسم
- سکته قلبی
نکته تامل برانگیز اینجاست که مصرف نمک در کشور ما حدود ۱۰ تا ۱۵ گرم در روز بوده که چند برابر توصیه استاندارد جهانی مصرف نمک (۲ تا۳ گرم به ازای مصرف روزانه) است.
درحقیقت نمکی برای بدن مضر است که بلور شیمیایی تولید شده آن در یک فرآیند کاملا کارخانهای و صنعتی بوجود آمده باشد که باعث به وجود آمدن مشکلاتی از جمله فشارخون میکند. از نمک در طول تاریخ همواره به نیکی یاد شده است و اگر امروزه بحثهای ضد و نقیضی در مورد نمک گفته میشود، مرتبط به همین نمک شیمیایی و کارخانه ایست.
به همین خاطر در این پست از مجله طبایع تصمیم گرفتیم جایگزین های طبیعی نمک تصفیه شده که امروزه به وفور در پخت غذاها از آن استفاده میشود را معرفی نمایم تا شاید مصرف این ماده که حاوی ید شیمیایی است، در سفره های خانواده های ایرانی به حد نرمال و طبیعی برسد.
با توجه به اینکه ذائقه ما به مصرف غذاهای اصطلاحا خوش نمک عادت کرده است، به طور قطع نمیتوانیم خوردن غذاها را بدون استفاده از هیچ ادویهای تصور کنیم.
راهکارهایی جهت کاهش مصرف نمک تصفیه شده
قدم اول: اصلاح عادات غذایی و مصرف کمتر غذاهای فرآوری شده
بیشترین نمکی که در طول روز مصرف میکنیم از رستوران ها و غذاهای فرآوری شده ای است که هر روز بدون توجه به این نکته در حال استفاده هستیم. حتی نان، غلات، کیک، پنیر و …. همه اینا حاوی نمک هستند. غذاهای بسیار رایج در بین مردم، که بدون اطلاع از مقدار نمک موجود در این غذاها، با مصرف آنها مقدار بسیار زیادی نمک به بدن وارد میشود عبارتند از:
- نان
- پیتزا
- مرغ سوخاری
- سوسیس و کالباس
- سوپ های آماده
- همبرگر و ساندویچ های دیگر
قدم دوم: استفاده از جایگزین های طبیعی نمک تصفیه شده
استفاده از گیاهان دارویی، ادویه جات، ترشی جات و سایر طعم دهنده ها یک راه عالی برای طعم دار کردن غذا و کاهش وابستگی به نمک تصفیه شده است.
1) سیر و پیاز
- خام یا پخته شده آنها تقریباً هر غذای خوش طعم را خوش طعم تر میکنند.
- سیر و پیاز با دارا بودن خاصیت آنتی اکسیدانی قوی وقتی جذب بدن میشوند، از انواع بیماری ها جلوگیری می نمایند.
- بر خلاف نمک تصفیه شده خاصیت ضد التهابی داشته و باعث کاهش مشکلات قلبی میشوند.
2) ادویه جات
این ماده غذایی با خاصیت ضد التهابی و آنتی اکسیدانی بدن را در برابر رادیکال های آزاد محافظت و عملکرد کلیه ها را بهبود میبخشد.
یکی از بهترین جایگزین های نمک زنجبیل است که با خاصیت ضد التهابی خود نقش مهمی در جلوگیری از التهاب مفاصل ایفا مینماید.
زردچوبه با خوش رنگ کردن غذا میتواند تا حدود زیادی جایگزین نمک نیز باشد چرا که عطر و طعم خاصی به غذا داده و از طرفی خواص بسیار زیادی نیز دارد.
- نمک طبیعی که توسط بشر دستکاری نشده و در طبیعت وجود دارد مثل نمک دریا حاوی سدیم،کلر،پتاسیم،ید،منیزیم،روی و کلسیم به میزان لازم برای بدن است و با تعادل خود نه تنها مضر نیست بلکه مفید نیز هست.
- طب سنتی مصرف نمک طبیعی به خصوص نمک دریا را توصیه و مصرف نمک های صنعتی و تصفیه شده را نهی می نماید.
- خواص نمک دریا: تامین تعادل قند خون، نرم کردن و صاف کردن حنجره و جلوگیری از چسبناک شدن مخاط که در تنگی نفس مشاهده میشود، جذب مواد مغذی درون غذا، تنظیم خواب، موثر بر خشکی دهان و سرفه، زکام و بیماریهای سینوزیت، تامین انرژی بدن و بهبود عملکرد سیستم عصبی اشاره کرد.
- همچنین نمک دریا یک آنتیهیستامین قوی بوده و در درمان بسیاری از آلرژیها موثر است. از مهمترین عوارض کمبود نمک هم میتوان به گرفتگی عضلات و بی نظمی فشارخون اشاره کرد.
- در حقیقت نمک دریا ۸۲ ماده مغذی از مواد معدنی موجود در آب دریا را در خود دارد. این مواد معدنی طبیعی برای عملکرد سالم بدن بسیار با ارزش هستند. نمک طبیعی دارای ۹۴٪ تا ۹۶٪ درصد سدیم کلراید (NaCl) است و تقریبا ۵٪ باقی شامل املاح بسیار مهم و مفید مانند پتاسیم (K)، منیزیوم (Mg)، کلسیم (Ca)، روی (Zn) و مس (Cu) است.
3) گیاهان دارویی
- پونه با عطر و طعم بی نظیرش میتواند یکی از بهترین جایگرین های نمک باشد.
- پونه یک ضد عفونی کننده و ضد التهاب قوی است که سیستم ایمنی را تقویت و مشکلات تنفسی را کاهش میدهد.
- این ادویه معروف که طعم مشخص و خاصی دارد به هضم غذا کمک کرده و در کاهش فشار خون و جلوگیری از سکته قلبی موثر است.
- این ادویه در کاهش کلسترول و کنترل مشکلات قلبی نقش بسیار مهمی دارد.
4) آب مرکبات و صیفی جات
آب لیمو، آب پرتقال و گریپ فروت
- مرکبات ویتامین ها و مواد معدنی فراوانی دارند، علاوه بر آن دارای بوی خوب و طعم مطبوع بوده که میتواند یکی از جایگزین های طبیعی نمک طعام باشد.
- مصرف سركه در انواع ترشی ها، شورها، غذاها و سالادهای فصل باعث خوشمزگی، طعمدهندگی، تحریك اشتها و ترشح بیشتر شیره گوارشی شده و هضم غذا را بهتر میسازد.
پوره گوجه فرنگی
- پوره گوجه فرنگی حاوی آنتی اکسیدان و مقادیر بالای ویتامین A، ویتامین C و فیبر است که باعث خوش طعم و خوش زنگ شدن غذا میشود.
امیدواریم این جایگزین های طبیعی که معرفی شد، برای شما الهام بخش بوده و بتواند ذائقه شما را نسبت به استفاده از نمک تصفیه شده تغییر داده و برنامه ای جدید برای شروع آشپزی با مصرف نمک کمتر آغاز نماید.
منبع: تیم تولید محتوای طبایع