مراقبت‌های بارداری و زایمان در طب سنتی

مادران مهربان ما در دوره بارداری و پس از انجام زایمان ممکن با مشکلات و بیماری های مختلفی روبرو شوند. در حالی که می توان با رعایت برخی موارد ساده از بروز آنها جلوگیری کرد یا پس از درگیری، به روش های ساده خانگی با آن مقابله کرد. در این مقاله با برخی از این مشکلات و راه های درمانی آن در طب سنتی آشنا می شوید.

یبوست مادر

برای پیشگیری از یبوست تدابیری را از شروع ماه نهم و قبل از زایمان انجام دهید:

1. از مصرف خوراکی های ترش، قابض و غلیظ مانند سرکه، سالاد الویه و ماکارونی و پیتزا پرهیز کنید.
2. پیاده روی ملایم داشته باشید.
3. هفته ای ۲-۳ بار سوپ مصرف کنید. داخل سوپ ۱-۲ قاشق غذاخوری روغن بادام شیرین اضافه کنید.
4. مصرف حلوا با روغن بادام.
5. خیسانده روزانه هفت عدد آلو و هفت عدد انجیر خشک نیز کمک کننده است. علاوه بر تامین کلسیم، به رفع یبوست نیز کمک می کند. اگر انجیر تازه در دسترس دارید به همین میزان انجیر تازه بخورید.
6. 10 گرم گل سرخ را داخل نصف لیوان گلاب بریزید، شب تا صبح بماند، صبح ناشتا آن را با یک قاشق مرباخوری عسل شیرین کرده و میل کنید. می توانید از گلقند ( مربای گل سرخ ) به اندازه یک قاشق مرباخوری صبح ناشتا همراه با آب گرم استفاده کنید.

تهوع دوره بارداری

نسخ رایج استادان

1. شربت به لیمو: ابتدا به را جوشانده و قدری شکر به آن اضافه کنید. سپس آبلیمو اضافه روزی چند بار میل کنید. البته کلمه به لیمو در بعضی از جاها اسم یک گیاهی است به نام « ورون » که از خارج وارد کرده اند و در ایران هم در حال حاضر کشت می شود، که با شربت به لیمو تفاوت دارد و در طب ایرانی هم از آن استفاده می کردند.
2. زنجبیل: ۳ قاشق غذاخوری پودر زنجبیل را با کمی آبلیمو مخلوط کرده و بگذارید خشک شود. یک چهارم قاشق چایخوری از آن را بر حسب نیاز میل کنید.
3. هل را نیمکوب کنید و روی آن کمی گلاب بپاشید و در دستمالی ببندید و مدام جلوی بینی بگیرید. یا از این گردنبندهایی که داخلش دعا می گذارند تهیه کنید و دستمال را داخل آن قرار دهید و از گردن آویزان کنید و مدام بیویید.
4. شربت گلاب تهیه کرده و در یخچال بگذارید تا کاملا خنک شود. سپس یک قاشق چایخوری از آن بخورید و ۱۵ دقیقه صبر کنید. اگر استفراغ نکردید، مجددا یک قاشق چایخوری دیگر از شربت بخورید. همین کار را هر ۱۵ دقیقه انجام دهید. کم کم فاصله قاشق ها را کمتر و حجم شربت مصرفی را بیشتر کنید.
5. بوییدن خاکی که رویش آب یا گلاب پاشیده شده در بهبود حالت تهوع خوب است.
6. اگر استفراغ مکرر خیلی اذیتتان کرد، کمپوت گیلاس تهیه کنید و به مدت ۲ روز هر ۲ ساعت یک عدد از گیلاس های داخل آن را بخورید.
7. دانه انار را با پودر نعنا خشک آغشته کنید و مثل قرص در دهان نگاه دارید.
8. به را در فویل پیچیده و در فر پخته و بعد از غذا مصرف کنید.
9. ماساژ دادن دست و پاها و پیاده روی آرام در کنترل تهوع و استفراغ موثر است.

خونریزی پس از زایمان

در طب ایرانی به خونی که بعد از زایمان خارج می شود، نفاس گفته می شود. در این طب تدابیر مفیدی برای دوره نفاس وجود دارد. از جمله:

1. در مکان خوشبو استراحت کنید و از عطرهای خوشبو استفاده کنید، زیرا باعث تقویت رحم خواهد شد.
2. از غذاهای ترش، شور، غذاهای خمیری مثل ماکارونی، قارچ و نیز غذاهای کارخانه ای و بسته بندی، یخ ، قهوه و کاکائو پرهیز کنید.
3. از غذاهای مقوی که هضم آسانی دارند مانند زرده تخم مرغ عسلی و عصاره گوشت با ادویه جات خوشبو مثل انیسون، سنبل الطیب، میخک و دارچین و سماق استفاده کنید. در صورت خونریزی بیش از حد باید در مصرف ادویه جات گرم احتیاط کنید.
4. از آب میوه هایی مثل سیب و هویج استفاده کنید.
5. از رب به یا سیب استفاده کنید.
6. ۲ عدد تخم مرغ با کمی کره، یک قاشق چایخوری تخم بارهنگ و ۲ قاشق شیره انگور به صورت خاگینه تهیه و به عنوان صبحانه میل کنید.
7. یک قاشق چایخوری بارهنگ را با روغن کنجد مخلوط کرده و میل کنید.
8. یک استکان عدس را در ۸ لیوان آب بپزید و همراه با کمی عرق نعنا هر نیم ساعت یک قاشق میل کنید.
9. سویق عدس را با هم وزن آن شکر مخلوط کنید و هر ۳ ساعت یک قاشق مرباخوری با آب یا عرق نعنا میل کنید.
10. یک لیوان عسل را با ۶ لیوان آب مخلوط و روی حرارت غیرمستقیم قرار دهید و کف آن را بگیرید. آنچه را که به دست می آید با آب جوشیده سرد شده مخلوط و روزی ۳- ۴ لیوان از آن بنوشید.

درد رحم بعد از زایمان

یکی از مشکلات شایع و عمده مادران پس از زایمان، درد رحم است که برای تسکین آن می توانید از پیشنهادهای طب ایرانی استفاده کنید.

1. از مصرف غذاهای غلیظ مانند ماکارونی و سالاد الویه پرهیز کنید.
2. در آب نیم گرم بنشینید. این کار را باید در زمان کوتاه ( زیر ده دقیقه ) انجام دهید.
3. رازیانه، پرسیاوشان و تخم کرفس را به نسبت مساوی مخلوط و نیمکوب کنید. یک قاشق غذاخوری از مخلوط را با ۱/۵ لیوان آب بجوشانید و صاف کنید. یک قاشق غذاخوری شکر سرخ به آن اضافه و صبح ناشتا میل کنید. این کار ممکن است خونریزی شما را کمی افزایش دهد. در صورت افزایش شدید خونریزی دارو را قطع کنید.

زخم و پارگی واژن 

1. بعد از زایمان برای ترمیم سریع تر زخم اپی زیاتومی، می توانید از پانسمان عسل استفاده کنید. بدینصورت که کمی عسل را با آبسلانگ روی ناحیه زخم بمالید و یک گاز استریل روی آن قرار دهید. این کار به ترمیم سریع تر زخم کمک خواهد کرد.
2. درصورتی که خشک شدن زخم و وجود بخیه ها باعث آزار مادر می گردد، می توانید محل زخم را با کمی روغن گل سرخ چرب کنید.

درد پستان پس از زایمان

در صورتی که مبتلا به درد پستان ناشی از تجمع شیر در پستان هستید، بهترین کار ماساژ سینه ها با روغن زیتون و دوشیدن شیر است. برای این کار پستان ها را از شانه به سمت نوک سینه ماساژ داده و سعی کنید تا شیر را به خارج برانید. بعد از جاری شدن شیر، تورم و درد سینه ها کاهش می یابد. این کار را حداقل ۳-۴ بار در روز انجام دهید.

افسردگی پس از زایمان

از دیدگاه طب ایرانی تغییر خلق و افسردگی پس از زایمان می تواند به دلیل بی خوابی، از دست دادن خون، تغذیه نامناسب و استرس زایمان به وجود آید. به توصیه های زیر عمل کنید:

1. نفس عمیق بکشید. طی ده شماره هوا را داخل ریه ببرید، طی ده شماره هوا را در ریه نگهدارید و دوباره طی ده شماره هوا را خارج کنید. این نوع تنفس را روزی سه بار و هر بار ده مرتبه انجام دهید.
2. قدم زدن را فراموش نکنید. قدم زدن در پارک به ویژه در کنار آب یا درختان سبز به تغییر روحیه شما کمک بسیاری خواهد کرد.
3. شربت گلاب و بالنگو بنوشید. یک قاشق چایخوری تخم بالنگو به همراه نصف لیوان گلاب و نصف لیوان آب را مخلوط کنید و با کمی شکر شیرین کرده، روزانه ۱-۲ لیوان بنوشید.
4. بعد از هر وعده غذایی ۱ قاشق مرباخوری رب به یا رب سیب مصرف کنید. نوشیدن آب سیب و به نیز در روند بهبودی مفید است.
5. به طور مکرر بوی گلاب استشمام کنید و شب ها نیز مقداری گلاب روی دستمال ریخته و روی بالش خود بگذارید و بوی آن را استشمام کنید. این کار به بهبود خواب شما کمک خواهد کرد.
6. غذاهای با طبیعت سرد، ترشی و چیزهای ترش مصرف نکنید.
7. از مصرف آب سرد ، به ویژه صبح ناشتا، بین غذا و بلافاصله بعد از غذا بپرهیزید. در مواقع تشنگی به جای آب از شربت آب و عسل و لیموترش استفاده کنید.
8. به جای چای از دم کرده گل گاوزبان و بادرنجبویه از هر کدام به میزان ۵ گرم استفاده نمایید.

درد و کرامپ ساق پا پس از زایمان

در صورتی که بعد از زایمان درد ساق پا شما را اذیت می کند، می توانید از توصیه های طب ایرانی استفاده کنید:

1. روزانه ۲-۳ لیوان شیر بنوشید. درصورتی که نوشیدن شیر شما را دچار مشکلات گوارشی می کند، یک لیوان شیر را با یک بند انگشت زنجبیل تازه بجوشانید و سپس زنجبیل را خارج و با عسل شیرین کرده و میل کنید.
2. روزانه ۷ عدد انجیر تازه یا خشک میل کنید.
3. هر روز 12 عدد بادام را پوست کنده و با یک لیوان آب جوشیده مخلوط کنید. سپس یک قاشق مرباخوری عسل به مخلوط بیفزایید و میل کنید.
4. پاها را با مخلوط روغن بادام شیرین و روغن گل سرخ از بالا به سمت پایین ماساژ دهید.

شیردهی

از دیدگاه طب ایرانی، بهترین شیر برای تغذیه نوزاد شیر مادر است. میزان شیر باید در حدی باشدکه معده نوزاد مملو از شیر نشود، چون باعث نفخ و استفراغ و به دنبال آن گریه نوزاد خواهد شد. اگر این حالت ایجاد شد، شیردهی را برای ۱-۲ ساعت قطع کنید و نوزاد را بخوابانید، چون خواب به عمل هضم کمک می کند. بعد از بیدار شدن مجدد به نوزاد شیر بدهید.

1. میزان و نوع تغذیه مادر شیرده باید بر اساس مزاج مادر باشد. مادر نباید آن قدر کم غذا بخورد که میزان شیر کم شود و نباید در شیردهی زیاده روی کند که نوزاد را به اختلالات هضم مبتلا کند.
2. بهترین غذاهای توصیه شده برای این دوران عبارتند از: آش مخصوص شیر ساز، شیر برنج، فرنی، نان گندم، برنج، ذرت، حریره بادام، کباب با گوشت گوسفند، جوجه کباب، ته چین با هویج و به، آش ماهیچه، حلیم، ماهی تازه، آبگوشت، خورشت کرفس، آش یا سوپی که با مرغ یا بلدرچین درست شده باشد، خوراکی های حاوی گوشت، آش جو، سیرابی گاو و گوساله، ماست و دوغ شیرین ( به شرطی که مشکلات گوارشی نداشته باشید و از میوه ها خربزه، انگور، بادام و فندق، کنجد، انجیر، موز و از سبزیجات کاهو، اسفناج و هویج.
3. از مصرف غذاهای مانده و نمک سود، سرخ کردنی ها غذاهای تند، قهوه و کاپوچینو در این دوران بپرهیزید. همچنین غذاهای تند، تلخ و ترش هم مصرف نکنید. گوشت گاو و سبزیجاتی مانند سیر، پیاز، خردل، شاهی و نعنا را کم مصرف کنید.
4. افزودن سیاهدانه، رازیانه و تخم شوید به رژیم غذایی به افزایش شیر کمک می کند.
5. در دوران شیردهی به طور متعادل ورزش و پیاده روی کنید.
6. ماساژ روزانه علاوه بر ایجاد آرامش منجر به بهبود کیفیت و کمیت شیردهی خواهد شد. برای انجام ماساژ از روغن بادام شیرین یا گل سرخ استفاده کنید.
7. به طور روزانه یا یک روز در میان با آب گرم استحمام کنید.
8. در نهایت به یاد داشته باشید که این دوران قابل تکرار نیست. پس کارهای غیرضروری و بی اهمیت را کنار گذاشته و با آرامش این دوره را سپری کنید.

درد نوک پستان در زمان شیردهی

در صورتی که نوک سینه شما، با شیردهی درد گرفت یا زخم شد، حتما بررسی کنید که نحوه شیردهی شما صحیح است یا نه ؟ اکثر مواقع علت این موضوع، مکیدن نوک سینه توسط نوزاد است و اگر شیردهی تصحیح شود، مشکل برطرف می گردد. نوک سینه به همراه هاله قهوه ای سینه باید به طور کامل در دهان نوزاد قرار گیرد. درصورتی که با وجود اصلاح این مورد همچنان زخم باقی بود می توانید مقداری از دانه های به را در آب خیس کرده و لعاب آن را مرتبا روی سینه بمالید.

از شیر گرفتن کودک

از دیدگاه طب ایرانی، مدت طبیعی شیردهی یک سال و نه ماه و نهایت تا دو سال است و بهترین زمان برای از شیر گرفتن، بهار و پائیز است، اما در صورت ضرورت با رعایت شرایطی در تابستان و زمستان هم می توانید کودکتان را از شیر بگیرید. با نزدیک شدن به انتهای دو سال میزان شیردهی به کودک را کم کنید و غذا را افزایش دهید.

1. در این دوران بهترین کار مشغول کردن کودک با بازی های متنوع است تا شیر خوردن را فراموش کنند. روزانه ۱-۲ بار او را به پارک ببرید و هر حدود ۱-۲ ساعت در پارک بمانید.
2. در صورت اصرار زیاد کودک به ادامه شیر خوردن می توانید ماده تلخی مانند صبر زرد به نوک سینه بمالید تا از خوردن منصرف شود.
3. اگر بر اساس ضرورت در تابستان تصمیم گرفتید که کودک را از شیر بگیرید، باید چیزهایی به کودک بدهید که عطش او را کم کنند مانند دوغ شیرین و یا پلو با ماست.
4. درصورتی که در زمستان تصمیم به این کار گرفتید کودک را از نوشیدن آب سرد منع کنید و خوراکی هایی با مزاج گرم مانند عسل یا گوشت بلدرچین به او بدهید.

منبع: کتاب طب ایرانی و تیم تولید محتوای طبایع