از نگاه طب سنتی چاقی نشان از افزایش رطوبت و لاغری نشان از افزایش خشکی در بدن دارد که با توجه به مزاج افراد، نحوه درمان متفاوت خواهد بود؛ بنابراین در این پست به تأثیر مزاج در وزن افراد و تدابیر درمانی آن پرداخته شده است.
رابطه مزاج با چاقی و لاغری از دیدگاه طب سنتی
ما در مجموع 4 نوع مزاج داریم؛ گرم و تر، گرم و خشک، سرد و تر و در نهایت سرد و خشک. که بین این مزاج‌ها و وزن افراد رابطه وجود دارد یعنی :
- افرادی که دارای مزاج تر هستند، معمولاً کسانی‌اند که از چاقی یا اضافه‌وزن رنج می‌برند.
- افرادی که دارای مزاج خشک هستند، معمولاً کسانی‌اند که اندامی لاغر و ظریف دارند.
- افرادی که مزاجشان به سمت سردی و تری تمایل دارد، افرادی با چربی بیشتر می‌باشند.
- افرادی که مزاجشان به سمت گرمی و تری تمایل دارد، افرادی با توده عضلانی بیشتر هستند.
- به عبارت ساده‌تر، سرد و ترهای چاق دارای چربی بیشتر و گرم و ترهای چاق دارای عضله‌های بیشتری هستند.
گروه بندی خانم‌ها و آقایان
به این ترتیب، می‌توان این‌طور گروه‌بندی کرد که خانم‌های چاق معمولاً در گروه افرادی با مزاج سرد و تر قرار می‌گیرند و آقایان چاق در گروه افرادی با مزاج گرم و تر.
مزاج تا چه اندازه در رژیم غذایی تأثیر دارد؟
تاثیر مزاج در چاقی و لاغری سبب شده تا تاثیر مزاج در برنامه غذایی جدی گرفته شود. اگر یک فرد دموی یا بلغمی بخواهد به تناسب اندام برسد و وزن کم کند، یا افراد صفراوی و سوداوی مایل باشند تا چاق شوند، باید تنها به کم یا زیاد غذا خوردن توجه نکرده و عمقی‌تر به این موضوع فکر کنند.
- ابتدا به مزاج شناسی خود پرداخته و با شناخت مزاج، یک برنامه غذایی متناسب با طبع دریافت نماید.
- اگر به تاثیر مزاج در چاقی و لاغری و دیگر عوامل مزاج شناسی آگاه باشید، خیلی سریع می‌توانید طبع را پیدا کنید.
با این حساب باید قبل درمان و استفاده از رژیم‌های چاقی و لاغری، مزاج افراد را در نظر گرفت…
بله، زمانی که فردی تصمیم به کاهش با افزایش وزن می‌گیرد، ما باید ببینیم مزاج او به چه صورت است، تا بتوانیم با اصلاح و تعدیل مزاج، قدم مؤثرتری در کم کردن یا زیادکردن وزن فرد برداریم.
در طب سنتی درمان به ضد است؛ یعنی به طور کلی برای درمان چاقی نیاز است که رطوبت را در تن کاهش دهیم و بالعکس برای درمان لاغری باید رطوبت را به تن بازگردانیم.
یعنی افراد باید برای چاقی یا لاغری، تغییر مزاج بدهند؟
به هیچ عنوان. حواستان باشد وقتی از تغییر مزاج صحبت می‌کنیم، منظورمان افتادن از آن طرف بام نیست؛ یعنی ما به افراد دارای مزاج سرد و تر، استفاده از خوراکی‌های دارای مزاج گرم و خشک را تا حدی توصیه می‌کنیم که مزاج آنها به سمت اعتدال برود، نه اینکه از سرد و تر به گرم و خشک تبدیل شود.
پیشنهاد رژیم غذایی به افراد بر اساس تفکیک مزاج
یکی از عامل های مهم برای سلامتی، طول عمر و زندگی سالم درست غذا خوردن و توجه به طبع و مزاج شناسی خود است. خیلی ها به طبع و مزاج خود توجهی ندارند که این امر، خود می‌تواند عامل بروز بسیاری از بیماری‌ها باشد. مزاج یا طبع انسان، امکان دارد به دلایل مختلفی مانند احساسات و روحیه، خوراکی‌ها و شرایط زیست محیطی تغییر کند. اما اگر آن را جدی بگیرند و دوباره با مصرف خوراکی‌ها رو به معتدل برود، دوباره طبع اصلی برمی‌گردد. باید مزاج را به سمت معتدل برده و از این رو، به سلامتی خود کمک کنیم.
البته فراموش نکنید این پیشنهادات با مشورت پزشک و نداشتن بیماری و مشکلات زمینه‌ای قابل اجراست
افراد دموی مزاج
افراد دموی استعداد چاقی فراوانی دارند و بسیار خوش اشتها هستند و به همین دلیل معمولاً اضافه وزن دارند. برای یک دموی مزاج با پیش فرض بالا بودن وزن، وزن بین 70 تا ۸۰ کیلو مناسب است. حال اگر یک دموی مزاج از حالت تعادل خارج و دچار اضافه وزن شدید شد، اقدامات زیر موثر خواهد بود، از جمله:
- رژیم ترک ناهار به مدت ۴۰ تا ۱۲۰ روز
- کاهش جدی گرمی‌ها بویژه گرم و ترها
- ترک آب یخ خوردن و ترک نوشیدن آب بین غذا
- روغن‌مالی روی شکم هر شب با روغن سیاه دانه
- خوردن برگه زردآلو و هلو نه در حد افراط
- بهترین شربت ساده برای این افراد، شربت خاکشیر است.
- گنجاندن نان و سوپ جو، انارشیرین، به پخته و انجیر در وعده‌های هفتگی
- بهترین زمان برای کاهش وزن دموی‌ها اوایل فصل پاییز و نیمه دوم زمستان است چراکه در این فصل‌ها نیازشان به خوراکی‌های سرد کمتر است.
توجه!!! شیرینی جات، نوشابه، هل و دارچین، تخم مرغ، بادمجان، ترشی، سرکه، سیر و چای برای دموی مزاج‌ها ممنوع خواهد بود.
افراد صفراوی مزاج
یک فرد صفراوی استعداد چاقی ندارد و به ندرت در سنین بالا دچار چاقی‌های موضعی می‌شود. بیشتر صفراوی‌ها قصد چاق شدن دارند، چراکه پایه بدنشان گرم وخشک است، در حالت ایده آل یک صفراوی مزاج باید دارای وزنی ۶۸ تا ۷۲ کیلوگرم باشد، اما اگر فرد صفراوی وزن کمتری از این حدود داشته باشد، اقدامات زیر موثر خواهد بود:
- با خوراک سرد و ترها می‌تواند به وزن ایده‌آل خود برسد، اما باید توجه داشته باشد که اگر زیاده‌روی کند معده‌اش سرد می‌شود و فقط معده جلو می‌آید و کل اندام چاق نمی‌شود.
- بهترین فصل برای صفراوی مزاج‌ها زمستان است.
- فرد صفراوی باید از سردی‌های آرام همراه با گرمی آرام استفاده کند.
- یک لیوان شیر طبیعی به همراه کمی عسل یا خرما، یک لیوان ماءالشعیر به همراه کمی عسل، یک لیوان عرق کاسنی با کمی عسل به مدت 40 الی 120 روز به عنوان دارو استفاده شود، تا به وزن ایده‌آل برسد.
- نان جو و آش جو، سوپ جو و گوشت مرغ، آش تهیه شده از ماست، کدو، اسفناج و گشنیز غذاهایی مفید برای افراد با طبع گرم و خشک یا صفراوی هستند.
- در فصل تابستان حتما باید از آب‌دوغ خیار، ماست، خیار و سبزیحات خنک استفاده کنند.
توجه!!! خوردن مواد غذایی نظیر تنقلات، غذاهای ساندویچی و فست فودها، پسته، فندق، خرما، موز و بادمجان برای افراد صفراوی ممنوع است.
افرادی سوداوی مزاج
وزن ایده آل یک سوداوی مزاج ۶۳ تا۶۸ کیلوگرم است، اگر وزن وی کمتر از این حدود باشد، اقدامات زیر موثر خواهد بود:
- مصرف خوراک گرم و تر در حد اعتدال
- استفاده از گوشت‌هایی نظیر گوشت گوسفند، گوشت شتر، گوشت کبوتر، گوشت گنجشک و گوشت سار
- شبی یک لیوان عرق یونجه با کمی عسل
- خوردن روزی هفت عدد خیار با هفت عدد خرما
- خیس کردن ۱۰ عدد انجیر داخل شیر و صرف آن در صبح ناشتا
- انگور روزی سه تا چهار خوشه
- و خوردن روزی ۱۴ عدد بادام درختی
- مصرف خورش آلو اسفناج، کدو تنبل و هویج
- مصرف مصرف شوید، زیره یا زعفران همراه برنج
- استفاده از جوانه گندم در سالادهای فصل همراه آویشن و روغن زیتون
- بهترین فصل برای سوداوی‌ها فصل بهار است
توجه!!! افرادی که دارای طبع سرد و خشک هستند، بهتر است از غذاهای پرنمک پرهیز نمایند. خوراکی هایی نظیر خیار شور، ماهی دودی و شور، بادمجان و انواع تنقلات و شیرینی جات برای سوداوی مزاج‌ها ضرر دارد.
افراد بلغمی مزاج
بلغمی مزاج‌ها بسیار مستعد چاقی هستند. وزن ایده‌آل آنها بین 70 تا ۷۸ کیلو است. اگر بیشتر از این مقدار گردد، باید از اقدامات زیر به منظور کاهش وزن بهره گرفت:
- استفاده از ارده شیره یا عسل در وعده صبحانه
- استفاده از ترکیب پودر «زنیان، سیاه دانه نیم کوب، آویشن، مصطکی و عسل» صبح ناشتا
- کاهش جدی سردی‌ها بویژه سرد و ترها
- استفاده از روغن سیاه دانه هر شب روی شکم و کمر
- تغییر روغن مصرفی به کنجد یا زیتون و حیوانی گاو
- بهترین فصل برای لاغری یک بلغمی مزاج تابستان است.
توجه!!! نوشابه، لبنیات پرچرب، قهوه، سرکه، ترشی جات، میوه های ترش و نرسیده برای بلغمی مزاج ها مضر است.
کاهش یا افزایش وزن با ورزش آن هم بر اساس مزاج!
علاوه بر اینکه برای لاغر شدن یا چاق شدن افراد باید به مواد غذایی متناسب با طبع یا مزاج خود توجه نمایند، نوع ورزش کردن هم باید مناسب با مزاج افراد باشد.
در طب سنتی، بدن را به کمک ورزش پاکسازی کرده و تاثیر مزاج در چاقی و لاغری به کمک مواد غذایی مناسب و ورزش کنترل می‌شود.
ورزش بر اساس مزاج، خصوصیات روحی و روانی و بدنی تجویز می‌گردد. برای هر فصلی هم متفاوت بوده؛ زیرا نوع آب و هوا در کاهش و با افزایش وزن نقش مهمی را ایفا می‌کنند.
بهترین زمان ورزش در فصل تابستان می‌تواند قبل از طلوع آفتاب و برای زمستان، به اواسط روز اشاره کرد.
تعادل در مزاج یعنی سلامتی
در این مطلب از مجله طبایع، به این موضوع پی برده‌ایم که تاثیر مزاج در چاقی و لاغری افراد هم وجود دارد و از این رو، اکثر افرادی که چاق هستند طبع تر داشته و لاغرها دارای مزاج خشک هستند.
اگر بخواهیم از بیماری‌ها فاصله بگیریم یا برای چاق و لاغر شدن از برنامه غذایی استفاده کنیم، باید حتما پیش از هر چیزی به مزاج شناسی خود بپردازیم و مطابق با آن، رژیم غذایی مناسب برنامه ریزی نماییم.
هر چه میزان فهم انسان ها از مزاج شناسی بیشتر بوده، پیشگیری و مهار بیماری‌ها برایشان راحت‌تر است.
شاید شما نیز بارها شاهد افرادی بوده‌اید که از لاغری خود ناراضی بوده و آن را بیماری تلقی می‌کنند، یا حتی ممکن است این مشکل برای شخص شما نیز پیش آمده باشد. اگر می‌خواهید بدانید که لاغری شما طبیعی یا بیمارگونه است؛ در ادامه با ما همراه باشید.
لاغری طبیعی یا بیمارگونه؟
دکتر سید مهدی میرغضنفری، در این خصوص می‌گوید، انسان‌های لاغر در وهله اول باید بررسی کنند که لاغریشان طبیعی است یا ناشی از وجود یک بیماری داخلی.
لاغری ناشی از خشک مزاجی
- افراد لاغر، در صورت عدم ابتلا به بیماری یا اختلال خاصی در بدن، باید بدانند که امکان دارد لاغری آنها به خاطر نوع مزاج آنها باشد. در واقع، مزاج های خشک (چه گرم و خشک و چه سرد و خشک) افرادی هستند که به واسطه کاهش رطوبت بدن، به صورت ذاتی و سرشتی بدنشان حجم زیادی ندارد و ظریفند. به عبارتی، خشکی باعث می شود، رشد خیلی زیاد صورت نپذیرد. این افراد نباید خود را لاغر بیمارگونه بپندارند؛ این افراد سلامتیشان در این حالت بدنشان است.
- اگر عملکردهای بدن افراد لاغر اندام، مثل غذاخوردن، خواب، اعصاب، گوارش و … مناسب است، این افراد سالم و طبیعی‌اند و نباید به دنبال مقایسه باشند.
- اقدامات افراد لاغر خشک مزاج (صفراوی یا سوداوی)، برای بالابردن حجم و وزن، عوارض ثانویه را به دنبال خواهد داشت.
جمع بندی
- افراد لاغر جزو کسانی هستند که مزاج خشکی دارند؛ یا سرد و خشک یا گرم و خشک.
- به‌طورکلی هم، بچه‌ها دارای مزاج گرم‌تری هستند. از این‌رو، بچه‌های لاغر، مزاج گرم و خشکی دارند. هرچند در بعضی از موارد محدود، بچه‌های لاغر می‌توانند مزاج سرد و خشک هم داشته باشند.
تدابیر درمانی جهت رفع لاغری ناشی از مزاج خشک
- در طب سنتی درمان به ضد است؛ یعنی به طور کلی برای درمان چاقی نیاز است که رطوبت را در تن کاهش دهیم و بالعکس برای درمان لاغری باید رطوبت را به تن بازگردانیم.
- در واقع از آن جایی که «خشکی» می‌تواند از آن یک فرد صفراوی یا سوداوی باشد، با توجه به طبع و مزاج افراد، نحوه درمان لاغری نیز متفاوت خواهد بود.
- برای رسیدن فرد به وزن ایده‌آل باید بدن را در مزاجش به اعتدال برسانیم.
درمان لاغری افراد صفراوی از نگاه طب سنتی
- اگر فرد صفراوی وزن کمتری داشته باشد، با خوراک سرد و ترها می‌تواند به وزن ایده‌آل خود برسد، اما باید توجه داشته باشد که اگر زیاده‌روی کند معده‌اش سرد می‌شود و فقط معده جلو می‌آید و کل اندام چاق نمی‌شود.
- از نظر طب سنتی، بهترین فصل برای صفراوی مزاج‌ها زمستان است.
- فرد صفراوی باید از سردی‌های آرام همراه با گرمی آرام استفاده کند. یک لیوان شیر طبیعی به همراه کمی عسل یا خرما، یک لیوان ماءالشعیر طبی به همراه کمی عسل، یک لیوان عرق کاسنی با کمی عسل به مدت 40 الی 120 روز به عنوان دارو استفاده شود، تا به وزن ایده‌آل برسد.
- یک صفراوی معتدل باید وزنی در حدود ۶۸ تا ۷۲ کیلو داشته باشد.
درمان لاغری افراد سوداوی از نگاه طب سنتی
- وزن ایده آل یک سوداوی مزاج ۶۳ تا۶۸ کیلوگرم است.
- اگر وزن کمتر از حد فوق باشد مصرف خوراک گرم و تر، شبی یک لیوان عرق یونجه با کمی عسل، خوردن روزی هفت عدد خیار با هفت عدد خرما، خیس کردن ۱۰ عدد انجیر داخل شیر و صرف آن در صبح ناشتا، انگور روزی سه تا چهار خوشه و خوردن روزی ۱۴ عدد بادام درختی توصیه می‌شود.
- بهترین فصل برای سوداوی‌ها فصل بهار است.
منبع: گردآوری شده توسط تیم محتوایی طبایع (برگرفته از گفته‌های دکتر مریم نواب زاده)
برگرفته از بیانات دکتر میرغضنفری و دکتر نواب زاده
