انواع سردرد بر اساس ناحیه درد و مزاج

سردرد ها علل و علائم مختلفی دارند و بر اساس علل بوجود آمدن، زمان، علائم و ناحیه درگیر شونده درد، دسته بندی می شوند. به طور عام سردرد ها ممکن است به دلایلی مانند سوء هاضمه و مشکلات سیستم گوارش و معده (از جمله نفخ)، غلبه گرمی، کم خونی و ضعف، کم خوابی و خواب نامناسب، کم آبی بدن و کاهش قند خون بوجود آیند.

ولی اگر بخواهید از دید طب سنتی و مزاجی سردرد ها را مورد بررسی قرار دهید، این مطلب را تا انتها بخوانید.

انواع سردرد بر اساس ناحیه درد و مزاج مربوط به آن

مغز از دو نیمکره چپ و راست تشکیل شده و همچنین بدن انسان هم در حقیقت به دو نیمه تقسیم شده است: نیمه راست و نیمه چپ. مزاج اعضای سمت راست گرم و سمت چپ سرد است. اعضای داخلی قابل مشهود در سمت راست، کبد و کیسه صفرا است، که مزاج گرم دارند. اعضای داخلی قابل مشهود در سمت چپ، معده و طحال هست که مزاج سرد دارند.
معده سرد و تر، کبد گرم و تر، طحال سرد و خشک و کیسه صفرا گرم وخشک هستند. کبد و معده در جلوی بدن و طحال و  کیسه صفرا در عقب بدن قرار دارند. پس نتیجه می گیریم اعضای جلویی بدن مزاج تر و اعضای پشت بدن مزاج خشک دارند. پس بدن از لحاظ مزاجی به چهارقسمت تقسیم می شود. اعضای جلو سمت راست گرم و تر، جلو سمت چپ سرد و تر، پشت سمت راست گرم و خشک و پشت سمت چپ سرد و خشک.
همین تقسیم بندی در مغز نیز صادق است. سمت راست گرم، سمت چپ سرد، جلوی سر تر و پشت سر خشک می باشد.
هر گاه خلطی در مغز غلبه کند و تمام سر را بگیرد، باعث بروز سردرد می شود که بر اساس محل شروع درد به 4 بخش تقسیم می شوند.

1: جلوی پیشانی. علت درد در پیشانی به خاطر غلبه خون (دم) است.

درمان: حجامت و مالش روغن گشنیز و خوردن اطریفل گشنیزی.

2: کف سر قسمت جلو. علت درد در کف سر قسمت جلو از غلبه صفرا است.

درمان: حجامت و خوردن سکنجبین.

3: کف سر قسمت عقب. علت درد در کف سر قسمت عقب از غلبه سودا است.

درمان: زالو پشت گوش و خوردن اسطوخودوس.

4: پشت سر. علت درد در پشت سر از غلبه بلغم است.

درمان: خوردن زنیان و استفراغ بعد از غذا و کندر.

سردردهای مزاجی

سردردهای بلغمی (سرد و تر)

علائم:

علامت این گونه سردرد سفیدی رنگ، بسیاری آب دهان، خواب زیاد، سنگین بودن سر، احساس شوری در دهان، سفیدی رنگ ادرارو ضعیف و عریض بودن نبض است. درد معمولا از گردن و پشت سر شروع می‌شود. هنگام سردی و استرس تشدید می شود. با بوهای گرم آرام می شود. بعضی مواقع همراه با حالت تهوع می باشد. در زنان معمولا بیشتر دیده می شود.

درمان:

بسته به شدت سردی سر درمان بین ۴۰ تا ۱۲۰ روز طول می‌کشد.

1. حجامت گرم کتف (بادکش) ۲۱ مرحله.
2. ارده با شیره انگور هفته ای ۵ وعده صبحانه.
3. استشمام عطر گرم شب ها موقع خواب جلوی بینی.
4. روغن مالی با روغن کنجد روی ملاج سر.
5. ترک و یا کاهش سردی ها مخصوصا شب ها.
6. برای خانم ها استفاده شبی یک لیوان عرق رازیانه با عسل توصیه می شود.
7. مربای هلیله میل کنید.
8. غذا آش یا گوشت بچه کبوتر میل کنید.
9. سکنجبین با آب ترب بخورید و قی کنید
10. آب شبت میل کنید و حمام بروید.
11. ایجاد اسهال با استفاده از حب صبر (از عطاری های معتبر تهیه کنید).
12. غرغره گلو با ایارج فیقرا.
13. چکاندن روغن کنجد که در آن مرزنجوش جوشانده باشند در بینی.
14. استفاده از غذاهایی مانند شوربای گنجشک.

سردرد سوداوی (سرد و خشک)

علائم:

علامت این گونه سردرد تیرگی رنگ چهره، گود افتادن چشم ها، ضعیف شدن نبض، سبزی رنگ ادرار و احساس ترشی در دهان می باشد. این سردرد معمولا کل سر را فرا می گیرد. معمولا به هر بهانه ای این سردرد ایجاد می گردد. سرو صدا، عصبانیت، شلوغی، ترافیک، استرس، آلودگی هوا.

درمان:

سردردهای سوداوی معمولا ۴ الی ۶ ماه نیاز به درمان دارند.

1. شربت افتیمون و هلیله ی سیاه میل کنید.
2. خوراک سرکه انگبین شبی یک لیوان.
3. ماساژ سر پا و پنجه پا.
4. شانه زدن موها با شانه های زبر.
5. بادکش گرم کتف ۲۱ مرحله.
6. حجامت عام دو مرحله ماهی یکبار.
7. حجامت سر در ماه سوم.
8. احتمالا حجامت پشت گوش در ماه چهارم.
9. ترک غذاهایی که ایجاد سودا می‌کند از جمله (بادمجان، سوسیس و کالباس، ادویه های تند، گوشت گوساله و گاو، چای سیاه و سبز، قهوه و نسکافه، سرخ کردنی ها، سیگار، قلیان).
10. ایجاد اسهال با مسهلات.

سردردهای صفراوی (گرم و خشک)

علائم:

علامت این سردرد تلخی دهان و زردی رنگ صورت، داشتن درد شدید، التهاب سر و صورت، سریع بودن نبض و زردی بول است. درد از پیشانی و جلوی سر شروع می شود. در گرما و با عطرهای گرم تشدید می گردد. این سردرد کل پیشانی و چشم را فرا می گیرد. معمولا در مردها مشاهده می گردد.

درمان:

1. سرکه انگبین (دو واحد عسل + دو واحد عرق نعنا + یک واحد سرکه انگور طبیعی).
2. آب زرشک.
3. غذاهای سرد.
4. استشمام سرکه.
5. آب نارنج یا آبلیمو.
6. شربت ریواس، شربت به لیمو، شربت آلو، شربت خاکشیر با گلاب.
7. برای درمان اساسی باید سرکه انگبین ۴۰ روز مصرف شود و سپس با حجامت عام درمان قطعی است.
8. صندل را با آب گشنیز بر موضع بمالید.
9. بوییدن گل نیلوفر.
10. تمرهندی و آلو بخارا و خیارترشی و شربت نارنج.
11. غذا آش کشک یا آش جو.
12. مالیدن روغن بنفشه و بادام بر موضع درد.
13. مالیدن روغن بنفشه و یا عصاره نعناع به جلوی پیشانی و گوش ها.
14. چرب کردن بینی با روغن بنفشه.
15. گذاشتن نمک برکف پا.
16. نوشیدن حجم زیاد مایعات به خصوص دوغ به علت خنثی کردن اولیه صفرا و سپس ایجاد استفراغ صفراوی از طریق تحریک حلق.
17. سرد کردن سر با آب برگ بید یا گلاب.
18. بوئیدن گل سرخ یا گل بنفشه.
19. استفاده از ماءالشعیر طبی.
20. ماساژ پاها با آب ولرم.

سردردهای دموی(گرم و تر)

علائم:

علامت این گونه سردرد سرخی رنگ، شیرینی دهان، گرم بودن محل لمس، پر بودن رگ ها و قوی بودن نبض است. درد از پیشانی شروع و کل سر را فرا می‌گیرد و در شقیقه نبض دارد. با گرما شدت می‌گیرد. عصبانیت و عطرهای گرم از دیگر عوامل تشدید کننده هستند. در مردان بیشتر دیده می شود.

درمان:

شربتی از گلاب و قند و آب لیموترش تهیه کنید و میل نمایید. همچنین آب آلو و تمرهندی مفیداست. ظهر شربت عناب و گشنیز و شام آش عدس میل کنید.

دو مرحله حجامت عام ماهی یکبار سپس یک مرحله حجامت سر که دو هفته بعد از حجامت عام دوم انجام می‌گردد. (بهتر است حجامت عام در نیمه دوم ماه قمری مخصوصا روزهای ۱۷ یا ۱۹ یا ۲۱ ماه قمری انجام گردد.) اگر شدت سردردها زیاد باشد حجامت عام باید سه مرحله انجام شود سپس حجامت سر انجام گردد.

در صورت تشخیص پزشک متخصص طب سنتی فصد نیز مفید است.

سردرد میگرنی

سردرد میگرنی به سر دردی گفته می شود که نیمه سر درگیر باشد به طوری که سمت راست غلبه گرمی و سمت چپ غلبه سردی می باشد. حال نکته مهم این است که در میگرن علت درد از مغز نیست بلکه از اعضای نزولی است. پس در میگرن باید اعضاء رو درمان کرد.

1: هرگاه سمت چپ سر درد بگیرد و به جلوی چشم چپ بزند مشکل از معده است. در این حالت شخص حالت تهوع دارد و با تهوع درد از بین می رود.

درمان آن: خوردن زنجبیل و مالش روغن ضد بلغم مانند روغن نعنا به شکم و خوردن آویشن برای هضم

2: هرگاه سمت راست درد بگیرد و به جلوی چشم راست بزند، مشکل از کبد است.

درمان: خوردن عناب و سکنجبین و مالیدن روغن گشنیز به کبد و روی شکم.

3: هرگاه سمت راست درد بگیرد و به پشت گردن سمت راست بزند، مشکل از کیسه صفراست.

درمان: خوردن کاسنی و بید، مالش روغن برای طحال و صفرا به پشت کمر.

4: هرگاه سمت چپ درد بگیرد و به پشت گردن سمت چپ بزند، مشکل از طحال است.

درمان: خوردن سیاهدانه و عسل، افتیمون و اسطوخودوس.

5: هرگاه درد به وسط سر بزند و مرکز سر دچار مشکل شود، مشکل از لوزالمعده و پانکراس است.

درمان: پارچه ی کتانی را با روغن گل سرخ و سرکه تر کنید و بر سر بگذارید. درضمن مالیدن سرکه و نمک و همچنین مالیدن پوست نارنج و سرکه بسیار مفید است.

6: درد در پیشانی که از سینوس است. سینوزیت به خاطر رطوبت باعث نفوذ سرما و درد می شود.

علائم:

• سردرد و سنگینی سر موقع حرکت سر یا سجده کردن.
• ترشحات پشت حلق.
• احساس پری سر و گوش.
• احتقان و گرفتگی بینی.
• بوی بد دهان.
• بی اشتهایی.

درمان:

• با سرم نمکی خوب بینی را شستشو دهید.
• در طول روز از بخور بابونه یا پنیرک استفاده کنید.
• مقدار مساوی آویشن، مرزنجوش، بابونه و ختمی را مخلوط کرده و دو قاشق غذاخوری از آن را داخل یک لیتر (۴ لیوان) آب ریخته و به مدت ۱۵ دقیقه بجوشانید و بعد بخور دهید.
• گرد فلفل و آویشن ترکیب شود و نزدیک بینی ببرید تا سبب عطسه شما شود.
• بخور آب جوشیده+ پیاز چهارقاچ شده+ نعنا خشک.
• روغن زیتون را شب ها در گوش بچکانید.
• روغن سیاهدانه را هرشب دوقطره در هر سوراخ بینی در بینی بچکانید(سوزش آن طبیعی وتحمل این سوزش لازم است) از همین روغن صبح ها ۳ تا ۴ قطره روی پیشانی بریزید و بشدت ماساژ دهید بمدت یک تا دو ماه.
• جوشانده اسطوخودوس صبح و شب مصرف شود.
• مرمکی با روغن زیتون یا کنجد حل کنید و برموضع درد بمالید.
• بخور اکالیپتوس و یک عطسه آور (ترکیبی از دو واحد سیاه دانه و پنج واحد پودر برگ خشک تنباکو) استعمال شود.
• بادکش سینوس ها شبی یکبار.
• زالو اندازی سه مرحله با فاصله لازم روی سینوس ها.
• یک عدد پیاز به اندازه لیمو سنگی را چهار قسمت کنید. قسمت های پیاز را جلو بینی قرار دهید، با بینی نفس عمیق بکشید، اونقدر مکش کنید که بالای ابرو سوزش پیدا کند. در این حالت از چشمان اشک می آید، این اشک مسموم است و با دستمال اشک ها را پاک کنید.

7: درد در گیج گاه و شقیقه ها که این درد بر عکس سینوزیت به خاطر خشکی است، که باید داروی مرطوب داد. دراین نوع سردرد یک طرف سر درد می گیرد.

درمان:

• گیاه ناخنک (اکلیل الملک) را بکوبید و با آب خیس کنید، سپس خمیرکرده بر موضع درد بمالید.
• کاهو را با سرکه میل کنید.
• هر طرفی از سر، که درد می کند (شقیقه)، در همان طرف یک قطره از روغن بسباسه (پوست جوزبوا یا جوزهندی) را در سوراخ آن سمت بینی بچکانید. می توانید این روغن را با روغن بنفشه نیز ترکیب کنید. در حالت درازکش قرار بگیرید و زیر کتف بالشت بگذارید بطوری که سر از عقب آویزان شود. سپس روغن را در بینی بچکانید و حداقل ۲۰ دقیقه در این حالت بمانید تا روغن وارد سینوس ها شده و تاثیر خود را بگذارد. بهتر است قبل از خواب مصرف شود. و در همان حالت بخوابید تا صبح.
•  قبل از حمام، خوردن ۵ جرعه آب گرم و ریختن ۷ کف آب داغ روی سر و ریختن آب سرد روی پاها بعد از حمام لازم و ضروری می باشد.
• آب کاهو را با روغن گل سرخ بر پیشانی بمالید.
• ماهی تازه غیر پرورشی بخورید.
• چکانیدن روغن بنفشه یا زیتون یا کنجد در بینی.

8: درد کل سر که مشکل از قند پایین است به شرطی که چشم ها سفید باشند منظور صلبیه است و بهترین دارو برای آن عسل است.

9: درد کل سر به شرطی که صلبیه چشم سرخ باشد، مشکل از فشار خون است.

تغییر در کیفیت سردرد:
یعنی اگر همیشه سردردتان آرام بوده و به مسکن جواب می‌داده است، ولی حالا مقاوم شده یا کیفیت آن تغییر کرده است.
تواتر و تکرار سردرد مهم است:
برای مثال قبلا هفته‌ای یک بار مبتلا می‌شدید، اما الان روزی سه بار سردرد دارید.
سردردی که شما را از خواب بیدار می‌کند:
سردسته این نوع سردردها که فرد را از خواب بیدار می‌کند، سردردهای عروقی مانند میگرن هستند. اما به هر حال اگر چنین سردردی گرفتید، بررسی پزشکی لازم است.
سردردهای صبحگاهی :
با اینکه عللی چون بی‌خوابی و عدم استراحت کافی، فشار خون بالا و غیره می‌توانند چنین سردردی را ایجاد کنند، اما اگر سردرد شما اول صبح شروع می‌شود و در طول روز کمتر می‌شود، مهم است، چون به طور طبیعی ما در طول خواب با افزایش نسبی فشار داخل جمجمه مواجه‌ایم و اگر ضایعه‌ای فضاگیر در آنجا وجود داشته باشد، این افزایش نسبی فشار را نمی تواند تحمل کند و سردرد رخ می دهد.
سردرد همراه با تهوع و استفراغ:
خیلی از سردردها این‌طورند مثل میگرن. اما اگر تهوع در اوایل صبح پدید آید و با استفراغ کردن سردردتان کم شود و اشتهای خوردن صبحانه را پیدا کنید، باید بررسی پزشکی شوید.
سردرد کودکان به‌خصوص اگر تکرار‌شونده باشد:
بچه‌ها نمی‌توانند سردرد را بشناسند یا از آن شکایت کنند، ولی با تغییر اشتها، کاهش فعالیت بدنی و یا کاهش تمایل به درس خواندن، آن را نشان می‌دهند.
سردرد سالمندان (حدود ۶۵ سالگی):

اگر در این گروه از افراد، سردرد ناگهانی، مزمن و مقاوم به درمان پزشکی باشد، باید بررسی شود.
سردرد همراه با فوتوفوبیا (نورهراسی):
موردی شبیه به میگرن یا مننژیت. اگر سردرد همراه با علایم چشمی مثل دوبینی، کاهش دید، تغییر میدان بینایی و تاری دید باشد یا تغییر سریع عینک در فواصل کوتاه یک‌ماه، همراه با سردرد.

منبع: تیم تولید محتوای طبایع