تغییر در فصول مختلف، بر انسان به عنوان جزئی از طبیعت، تأثیر می‌گذارد. از این رو، با توجه به این تغییرات، تیاز به تدابیر خاصی است که مختص همان فصل است، بنابراین در این پست، برای این که زمستانی خوش و خوش را پشت سر بگذارنید، به بیان تدابیر مختص زمستان پرداخته شده است.
ویژگی‌ها و خصوصیات فصل زمستان
- مزاج فصل زمستان، سرد و تر است و با توجه به مزاج‌های سنی، متوجه می‌شویم که زمستان با افراد دارای مزاج گرم و خشک و جوانان (مزاج صفراوی) سازگار است اما برای مزاج‌های سرد و تر و سالمندان (مزاج بلغمی) مناسب نمی‌باشد.
- در فصول پاییز و زمستان، هوا سردتر و روزها کوتاه‌تر می‌شوند. مدت زمان تابش خورشید کم‌تر از دیگر فصول می‌باشد.
- به دلیل اینکه آفتاب در این فصل، به صورت مایل به زمین می‌تابد و ریزش باران و برف در این فصل موجب تری و رطوبت هوا می‌گردد.
اثرات فصل زمستان بر بدن افراد
- این فصل، موجب بسته شدن منافذ بدن،کاهش تعریق و ایجاد یبوست می‌شود.
- به سبب سردی هوا و بسته شدن منافذ پوستی در سر و بدن، حرارت میل به باطن پیدا می‌کند و حرارت غریزی بیشتر گردیده و قوه بدن در این فصل افزایش می‌یابد.
- به سبب استیلای برودت بر بدن، اخلاط در بدن غلیظ و ساکن می‌شوند.
- به سبب کمی حرکات تحلیل‌برنده رطوبات و زیادی خواب، مواد زاید در بدن افزایش می‌یابند.
- خلط بلغم در زمستان بیش از سایر اخلاط می‌توانند بسته به شرایط افراد در آنها غلبه پیدا کند.
- بر مبنای سخن حکیم عقیلی خراسانی به علت کوتاهی روزها و درازی شب‌های زمستان، سودا بیش از فصل‌های دیگر از بین می‌رود.
- در زمستان رسوب و مقدار ادرار بیش از رسوب و مقدار ادرار در تابستان است.
- اثر نهایی زمستان بر بدن افرادی که تدابیر این فصل را رعایت نموده‌اند، این است که هضم بهتر صورت گرفته و گوشت و خون بدن در این فصل زیاد می‌گردد؛ به طوری که اگر افراط شود گاهی ممکن است این افزایش خون به بدن آسیب برساند.
آشنایی با بیماری‌های زمستانی
در صورت مصرف غذاهای غلیظ و سرد و مرطوب در زمستان، بخارات غلیظ ناشی از آنها به سوی سر بالا رفته، تبدیل به رطوبت گردیده و به‌طور معمول از مجرای بینی نزول می‌نمایند (زکام)
زیاد شدن صعود این بخارات غلیظ موجب می‌گردد تا کمی از این رطوبات نیز از طریق مجرای دهان دفع گردند (نزله) و اگر اعضای قفسه سینه یا هر عضو دیگری ضعیف باشند، این رطوبات به سوی آنها ریخته و سرفه و سینه‌درد و پهلودرد و انواع ذات‌الجنب و ذات‌الریه و سل و… را به‌وجود می‌آورند.
همچنین رَمَد (عفونت) در چشم، و خُنّاق در حلق و بیماری‌های عصبی و سردرد مزمن نیز پدید می‌آیند که ممکن است به سکته و صرع هم بکشد.
پس زمستان، موجب بروز سرماخوردگی، نزله و سرفه و فزونی تولید بلغم و امراض بلغمی است.
افرادی که دارای مزاج سرد و خشک هستند در فصل های پاییز و زمستان در خطر اختلالات روحی مانند افسردگی قرار می‌گیرند.
توصیه‌ها و تدابیر فصل زمستان
هر فصل از سال، دارای ویژگی‌هایی می‌باشد که با آگاهی از خصوصیات آنها، می‌توان از فرصت‌های آن حداکثر استفاده را برد و با شناخت تهدیدها و انجام اقدامات مناسب پیشگیرانه و رعایت توصیه‌های بهداشتی، از بیماری‌ها و مشکلات احتمالی آن، ایمن باشیم. با فرا رسیدن زمستان به نکات زیر توجه نمائید:
چی بخوریم خوبه؟
- در فصل‌های سرد بویژه زمستان، استفاده از غذاهاییی با طبیعت گرم مانند نخودآب، آبگوشت، کباب گوسفندی و تخم پرندگان، گوشت کبک و تیهو و بلدرچین و مانند این‌ها و همچنین اسپیدباها (انواعی از آش) توصیه می‌گردد. بدیهی است مقدار این غذاها در هر فرد به تناسب مزاج وی می‌باشد.
- مصرف خشکبار و میوه‌های خشک و مفید، نظیر مغزیجات، انجیر خشک، مویز و شیره انگور و عسل البته با رعایت احتیاط در افراد دیابتی، به اعتدال بدن در این فصل کمک می‌کند.
- افراد کهنسال و دارای یبوست، در زمستان انجیر را خیسانیده، بخورند که به جهت تلیین مزاج ایشان بسیار خوب است.
- در فصل زمستان بدن نیاز به غذای بیشتر و نیز مقدار بیشتری گوشت دارد ولی اگر زمستان، طبع زمستانی ندارد، یعنی گرم‌تر از حد مورد انتظار است یا بارندگی کمی دارد، غذاها را باید به‌اندازه خورد.
- اگر به دو غذای پرطرفدار و البته خوشمزه هلیم و کله پاچه، علاقه دارید، این فصل، مناسب‌ترین زمان برای مصرف متعادل آن‌هاست، چرا که هضم در فصل زمستان از قوت بیشتری نسبت به سایر فصول برخوردار است. بنابراین افراد با هضم خوب، می‌توانند از مصرف گهگاهی این دو غذا لذت ببرند.
- از ادویهها مانند دارچین، هل، زنجبیل با حفظ تعادل در مصرف و البته احتیاط در افراد گرم مزاج و کودکان، بیشتر استفاده گردد.
- استفاده متعادل و گهگاهی از دمنوش‌های به، سیب و هل، بابونه، بهارنارنج، گل گاوزبان، اسطوخودوس و سنبل الطیب با توجه به مزاج و بیماری‌های احتمالی فرد، توصیه می‌گردد.
به طور مثال:
- اگر کم کاری تیروئید دارید از مصرف بادرنجبویه پرهیز کنید.
- در صورت ابتلا به پرفشاری خون، دمنوش گل گاوزبان را به میزان کم و با کمی لیمو عمانی مصرف کنید.
چی نخوریم بهتره؟
- در این فصل باید خوردن غذاها و نوشیدنی‌های سرد و مرطوب مانند ماست و دوغ، خیار، گوجه و ترشیجات را خصوصاً در افراد سردمزاج و کهنسالان به حداقل ممکن رساند.
- از غذاهای سرد و تر مانند آش دوغ، آش ماست و انواع غذاهایی که در تابستان توصیه می‌شود، اجتناب کرد (بویژه در شب ها).
- در فصل زمستان بدن به آب کمتری احتیاج دارد و توصیه می‌شود در حد رفع تشنگی آب بنوشید.
- میوه‌های تابستانه و رطوبت‌زا مانند هندوانه اصلا مناسب زمستان نیستند و بهتر است از نارنگی، پرتقال و انار (درصورتی که شیرین باشند) استفاده کنید.
- غذاهای سرد در این فصل حتی الامکان استفاده نکنید. برای غذاهای سرد و رایج مانند برنج توصیه می‌شود حتما در کنار آن زعفران یا زیره یا شوید مصرف کنید.
- اگر مزاجتان سرد و خشک است و دچار افسردگی هستید اولین اقدام برای مبارزه با آن کاهش سودا در بدن از طریق مصرف نکردن غذاهای مانده، گوشت‌های سنگین مانند گوشت گاو، کنسروجات، ترشی، عدس، بادمجان و فست‌فود است.
چی و چطور بپوشیم؟
یکی از شیوه های مرسوم سبک زندگی و نحوه لباس پوشیدن در مردمان قدیم بسیاری از نقاط جهان از جمله ایران، پوشاندن سر به خصوص در فصل زمستان و هوای سرد است. این شیوه چه برای زنان و چه مردان رایج بوده است. احتمالا یکی از دلایل شایع شدن بیماری های سر و مغز و اعصاب با منشا سردی سر، در مردمان امروزی، کنار گذاشتن همین رسم دیرینه باشد. پس برای پیشگیری بهتر است:
- در این فصل، باید جامه گرم چون جامه پشمی، پوستی،ابریشمی و پنبه‌دار پوشید زیرا این نوع جامه‌ها بخار گرم بدن فرد را به خود گرفته و آن را در میان ذرات خود نگه می‌دارند و مانع از سرد گشتن بدن وی می‌گردند.
- بهتر است در زمان خواب، لحاف را گرم کرده، به خود بپوشانید.
- سر را به شکل گذاشتن کلاه و بستن سر و پاها را با پوشیدن جوراب، مخصوصاً موقع خواب؛ گرم نگه دارید.
- به بیماران مغز و اعصاب مانند کسانی که سردرد در مواجهه با سرما دارند، توصیه می‌شود حداقل در فصول سرد، پوشش مناسب سر و پیشانی در فضای بیرون از منزل و نیز در هنگام خواب داشته باشند.
- در این فصل حتی اگر احساس سردی نمی‌کردید بدن خود را خوب بپوشانید.
- هنگام خروج از منزل، بینی و دهان خود را با شال بپوشانید.
سایر توصیه‌ها
- با توجه به کوتاه بودن روزها در زمستان توصیه می‌شود با نخوابیدن در روز و انجام تحرک گرمی بدن را افزایش دهیم. خوابیدن در روز رنگ چهره را تغییر می‌دهد، کسالت آور است و اشتهای شما را کاهش خواهد داد.
- در این فصل سعی کنید بیشتر از نور خورشید بهره ببرید.
- با هوای سرد بخصوص بعد از استحمام، مواجه نشوید.
- حجامت ، فصد و قی و اسهال به هیچ وجه مناسب زمستان نیست. البته امکان دارد به دلایلی نیاز به پاکسازی وجود داشته باشد. در اینصورت با نظر پزشک متخصص از مسهلات ضعیف و یا روش‌های دیگر استفاده می‌شود.
- از آنجا که در زمستان تجمع اخلاط در بدن زیاد می شود باید با انجام ورزش های سنگین در راستای تعادل بدن حرکت کرد به ویژه افرادی که مزاج تر دارند.
- ورزش به عنوان مهمترین بخش تدابیر سلامتی، در زمستان اهمیت بیشتری دارد.با کمک ورزش در این فصل از تجمع مواد زائد جلوگیری می‌شود.
- تعیین زمان و مکان مناسب ورزش با معیار گرمی است. ( یعنی ورزش در مکان گرم و در ساعات گرم روز). در صورت انجام ورزش در زمستان، افراد در بهار مشکلات کمتری خواهند داشت.
- بهتر است افراد در مکان‌های مرتفع که آفتاب بر آنها بتابد و از رطوبات و نم محفوظ باشد و بر فرش‌های گرم و نرم بنشینند.
