در قسمت اول (لینک) به معرفی، تاریخچه و فلسفه طب آیورودا پرداختیم و دوشاها یا همان اخلاط یا مزاج ها در این طب را معرفی کردیم و مشخصات افراد با دوشاهای مختلف را بیان کردیم. در این قسمت به ادامه معرفی این طب می پردازیم.
پیشگیری و درمان به روش طب آیورودا
در دیدگاه طب آیورودا ترکیب پنج عنصر ، دوشا ها را می سازد. دوشا ها اعمال روانی، زیستی را کنترل می کنند. بنابراین اگر متعادل باشند سلامتی و نظم وجود دارد و اگر متعادل نباشند، بیماری رخ می دهد.
عوامل متعددی می تواند بر تعادل دوشاها اثر بگذارد. از رژیم غذایی گرفته تا تغییر فصل، استرس در کار یا خانواده، تعادل دوشاها را بر هم می زند که نتیجه آن انباشتگی سموم در بدن و ذهن است. هنگامی که علت بیماری تشخیص داده شد، تحت راهنمایی یک درمانگر آیورودا بازیابی تعادل و سم زدایی انجام می شود. این موضوع را به این صورت توضیح می دهند که وقتی انرژی متعادل شد، سیستم دفاعی طبیعی بدن نیرومند می شود و راحت تر می تواند با بیماری مبارزه کند یا از بیمار شدن جلوگیری کند.
مطالعات گوناگون اثرات مفید طب آیورودا را در درمان بیماریها به اثبات رسانیده اند. تاثیر داروهای طب آیورودا نسبت به داروهای رایج پزشکی سریعتر است و به این دلیل که آیورودا سعی در برقراری تعادل درازمدت دارد مانع از عود بیماری نیز می شود.
بسیاری از رشته های طب مکمل از جمله هومیوپاتی، گیاه درمانی، آوا درمانی، آب درمانی و … به نوعی از طب آیورودا بهره گرفته اند. بسیاری از طریق یوگا با آیورودا آشنا می شوند و به همین علت آنرا خواهر یوگا می نامند، در واقع یوگا دروازه ورود به عالم آیورودا است.
تحقیقات نشان داده افرادی که تمرینات آیورودا مثل یوگا را انجام می دهند در معرض خطر کمتری برای فشار خون بالا ، کلسترول بالا و استرس هستند که همه اینها عوامل ایجاد بیماری های قلبی می باشند.
مراحل درمان در این طب شامل بررسی کامل بیمار مانند: تاریخچه زندگی، کاوش ذهن و احساسات، معاینه کامل بدنی، بررسی وضعیت اقتصادی و اجتماعی، بررسی اختر، آزمایشات خون، ادرار، عرق، آب دهان، خلط سینه و صدای بیمار است.
در روش درمان به کمک طب آیورودا ابتدا درمانگر تعیین دوشا باید انجام دهد که با بررسی خصوصیات فیزیکی، احساسی، ذهنی، مزاج و غذاهای مورد علاقه همچنین خصوصیات شخصیتی و سابقه خانوادگی، قلب، ریه، نبض، لب، چشم ها، صورت، ناخن ها و زبان بیمار این کار انجام می گیرد.
نبض یا نادی
نبض یا نادی، در مچ دست به عنوان یک روش قطعی برای تشخیص بیماری ها در طب آیورودا استفاده می شود. برای بررسی نبض، بازو و مچ بیمار را در حالت استراحت قرار می دهند و سه انگشت را روی مچ قرار می دهند درست زیر استخوان مچ دست و حرکت ضربانی نبض احساس و آنالیز می شود.
- موقعیت انگشت اشاره نشان دهنده محل سرشت واتا است. هنگامی که واتا در پراکریتی یا ساختار یک فرد غالب می شود، انگشت اشاره نبض را به شدت احساس می کند. نامنظم و نازک است، نبض مانند یک حرکت مار مانند احساس می شود. بنابراین، نبض مار نامیده می شود که نشان دهنده تشدید واتا در بدن است.
- موقعیت انگشت میانی نشان دهنده نبض پیتا دوشا است. هنگامی که پیتا در قانون اساسی غالب می شود، نبض زیر انگشت میانی قوی تر می شود. احساس فعال و هیجان دارد و نبض مانند پریدن قورباغه احساس می شود، از این رو نبض قورباغه نامیده می شود. این نبض نشان دهنده پیتای تشدید شده است.
- هنگامی که کافا غالب می شود، ضربان نبض زیر انگشت حلقه بیشتر قابل توجه است. نبض قوی احساس می شود و حرکت آن شبیه حرکت یک قو در طول یک برکه است. به آن نبض قو می گویند.
معاینه زبان
زبان اندام مختص به حس چشایی و صحبت کردن است. اندازه ،شکل، سطح، حاشیه و رنگ زبان مواردی است که در معاینه زبان به آن ها دقت می کنند. رنگ پریدگی زبان می تواند نشانه ای از کم خونی در بدن باشد. زرد رنگ بودن زبان ممکن است نشانه ای از افزایش میزان تجمع صفرا در کیسه صفرا یا اختلال عملکرد کبد باشد. اگر رنگ زبان به سمت کبودی برود نشانه ی مبتلا شدن به بیماری قلبی است. سفید شدن رنگ زبان نشانه ای از وجود اختلال در تعادل طبیعی طبع کافا و تجمع بلغم می باشد .بار داشتن زبان هم نشانه ای از انباشته شدن سم های مختلف در معده، روده کوچک یا روده بزرگ است.
معاینه صورت
اصول عقیده پزشکان طب آیورودا این می باشد که صورت انسان آینه ی ذهن او است. بیماری و ناهنجاری های بدنی مختلف به شکل خطوط و چین و چروک های پوستی ظاهر می گردند. برای مثال وجود چروک های پوستی افقی روی پیشانی نمادی از وجود اضطراب ها و نگرانی های عمیق در وجود انسان است.
معاینه ناخن ها
در طب سنتی آیورودا ناخن را محصول جانبی و نا خواسته در روند تولید استخوان می دانند. زمانی که ناخن های فردی خشک، نا راست و خشن باشند و به راحتی بشکنند، طبع غالب وی واتا است. و اگر ناخن های فرد نرم و صورتی رنگ باشد و به سادگی بشکنند نشانه ای از غلبه طبع پیتا است.
معاینه لب ها
خشکی و خشونت لب ها نشانه کم آبی بدن و اختلال در تعادل طبع واتا است. لب های رنگ پریده نشانه کم خونی است. ظاهر شدن مکرر لکه های پوستی در کنار لب ها نشانه ای از تبخال یا نا هنجاری های پیشرفته طبع پیتا است .
معاینه چشم ها
افرادی که طبع غالب واتا است، چشمانی ریز و عصبی با پلک هایی پژمرده و مژه هایی کم تعداد دارند. سفیدی چشم این افراد تیره رنگ است و شبیه به گل آلوده بودن می باشد. پلک زدن مکرر نشانه ای از اضطراب، ترس یا حالت های عصبی است. افتادگی پلک فوقانی نشانه ای از حس نا امنی، ترس یا بی اعتمادی می باشد. برجسته شدن چشم ها نشانه اختلال در عملکرد غده تیروئید است. زرد شدن سفیدی چشم علامتی از وجود بیماری کبدی است. کوچک بودن عنبیه نیز نشانه ی بیماری های مفصلی می باشد.
بعد از چکاپ کلی و تعیین نوع دوشا، اگر درمانگر عدم تعادلی را در بدن بیمار تشخیص دهد، مجموعه ای از درمان های موجود در طب آیورودا را برای بیمار تجویز کند. این درمان ها ممکن است شامل گیاهان دارویی، تغییر شیوه زندگی، اصلاح رژیم غذایی، مدیتیشن و یوگا، تمرینات تنفسی و پاکسازی با دوش یا تنقیه باشد.
گیاهان دارویی سهم بسیار بزرگی در طب آیورودایی دارند. در آیورودا هزاران گیاه دارویی تجویز شده است و پزشکان آیورودایی همواره به‌عنوان بخش ثابتی از درمان، این گیاهان را به بیماران خود توصیه می‌کنند. به عنوان مثال «چیاوان پراش» که از نوعی انگور هندی گرفته می‌شود. میوه این درخت، غنی‌ترین منبع ویتامین C است. این میوه برای تقویت قلب، ریه‌ها، خون، بافت‌های آسیب‌دیده استفاده می‌شده است.
یکی دیگر از این گیاهان «براهمی رازایانا» نام دارد که از گیاهی به نام «گوتوکولا» گرفته می‌شود. از این رازایانا به طور سنتی برای تقویت مغز و دستگاه عصبی استفاده می‌شود و می‌گویند تاثیر آرامش‌بخش و هوشیارکننده دارد و همینطور موارد زیر:
- جینسینگ و شیرین‌بیان برای تعادل واتا.
- صبر زرد، ریشۀ کامفری، زعفران برای تعادل پیتا.
- چای زنجبیل و عسل برای تعادل کافا.
- آشواگاندها یا جینسینگ هندی: برای کنترل استرس و اختلالات اضطرابی و قدرت باروری مردان .
- بوسولیا ( کندر هندی): برای کاهش التهاب، عفونت‌های دهانی و هضم غذا.
- برهمی (باکوپا مونری): برای آرامش اعصاب و کمک به خواب آرام و خواص ضدالتهابی قوی دارد.
- زیره سبز: برای افزایش فعالیت آنزیم‌های گوارشی، کاهش علائم سندرم روده تحریک‌پذیر، افزایش کلسترول خوب و کاهش کلسترول و تری گلیسیرید بد و دارای خواص ضدمیکروبی.
- تورماریک (زردچوبه): برای جلوگیری از آلزایمر و افسردگی و دارای خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی و … .
- ریشه شیرین‌بیان: برای کاهش التهاب و مبارزه با ویروس‌ها و باکتری‌ها، درمان سوزش معده، نفخ، حالت تهوع، آروغ و زخم معده.
- گوتوکولا (گیاه طول عمر): برای بهبود حافظه افراد بعد از سکته مغزی، جلوگیری از اضطراب منتشر، استرس، اضطراب و افسردگی، جلوگیری از علائم کششی، کاهش واریس رگ‌ها، بهبود سریعتر زخم‌ها و کاهش علائم اگزما و پسوریازیس.
- خربزه تلخ: برای کاهش سطح قند خون.
- هل(ملکه ادویه‌ها): برای کاهش فشارخون، درمان زخم معده.
طبیب آیورودایی معمولا قبل از انجام معالجات اصلی یک یا چند مورد از کارهای زیر را برای بیمار انجام می دهد: روزه گیری ( پرهیز از خوردن برای مدتی معین، یا پرهیز از خوردن بعضی غذاها برای مدتی یا برای همیشه )، حمام سرد یا گرم، روغن های احیا کننده پوست، رژیم غذایی پاک کننده خون، خون گیری، مسهل قوی و…. سپس داروهای گیاهی به بیمار داده می شود تا دوباره بدن او متعادل و هماهنگ گردد.
یوگا دروازه ورود به عالم آیورودا
یوگا یک روش درمانی ذهن بدن است که بدن، نفس و ذهن را به هم متصل می کند تا کل فرد انرژی و تعادل ایجاد کند. یوگا پزشکی به عنوان استفاده از تمرینات ورزشی برای پیشگیری و درمان تعریف شده است. علاوه بر عناصر فیزیکی یوگا که برای تقویت بدن مهم و موثر هستند، یوگای پزشکی تکنیک‌های تنفسی مناسب، تمرکز حواس و مدیتیشن را نیز در خود جای داده است.
یوگا می تواند به طرق مختلف بر بدن تاثیر مثبت بگذارد، از جمله کمک به تنظیم سطح گلوکز خون، بهبود بیماری های اسکلتی عضلانی و هماهنگ نگه داشتن سیستم قلبی وعروقی است. همچنین فواید روانی مهمی دارد، زیرا تمرین یوگا می تواند به افزایش انرژی ذهنی و احساسات مثبت و کاهش احساسات منفی، پرخاشگری، افسردگی و اضطراب کمک کند. یوگا از سه تکنیک اصلی تشکیل شده است تنفس، ورزش (آسانا یا وضعیت بدن) و مدیتیشن این سه تکنیک سلامت را از طرق مختلف بهبود می بخشد.
تمرین تنفس
در یوگا، نفس کشیدن به عنوان پرانایاما شناخته می شود. پرانایاما جریان خون را افزایش می دهد و مصرف اکسیژن را کاهش می دهد. این امر اکسیژن بیشتری را به مغز شما می رساند و نحوه استفاده بدن از اکسیژن را بهبود می بخشد. تمرین های تنفسی همچنین می‌توانند میزان هوایی را که وارد ریه های خود می کنید افزایش دهند، ورود هوای زیاد به ریه ها به شما کمک می کند تا هوشیار و متمرکز شوید.
آساناها
تمرینی ملایم تا شدید را ارائه می دهد که قدرت، انعطاف پذیری و تعادل را افزایش می دهد.
مراقبه یا مدیتیشن
ذهن را آرام می کند و باعث آرامش جسمی و احساسی می شود که به کاهش فشار خون، درد مزمن، اضطراب و سطح کلسترول کمک می کند.
یوگا تناسب اندام را بهبود می بخشد، فشار خون را کاهش می دهد، آرامش و اعتماد به نفس را افزایش می دهد و استرس و اضطراب را کاهش می دهد. افرادی که یوگا تمرین می کنند، هماهنگی، وضعیت بدنی، انعطاف پذیری، دامنه حرکتی، تمرکز، عادات خواب و گوارش خوبی دارند.
یوگا به بهبود و درمان بیماری های زیر کمک می کند:
- اضطراب و استرس
- آرتروز
- آسم
- کمردرد طولانی مدت
- افسردگی
- دیابت
- اعتیاد
- بیماری پارکینسون
- صرع
- فشار خون بالا
- مشکلات هورمونی
- سندرم روده تحریک پذیر
- بیماری های ریوی
- بارداری
- سردردهای میگرنی
- مشکلات خواب در میان سالمندان
خوراکی های توصیه شده در طب آیورودا
- در طب آیورودا زمان مصرف و نوع خوراکی ها بسیار مهم می باشند.
- غلات خیس خورده: کینوآ، ارزن، جو دوسر، جو، برنج سفید یا قهوه ای ( یا پودینگ برنج ).
- گوشت: مرغ، گوزن، بز، خوک، خرگوش، بوقلمون یا ماهی.
- چربی های سالم: روغن حیوانی، آب دوغ، کرم شیرین، شیر با چربی کامل یا ماست، روغن زیتون و روغن نارگیل.
- ادویه جات: زردچوبه، زیره، رازیانه، زنجبیل، هل، گشنیز، دارچین، میخک، سنگ نمک، نعناع، فلفل سیاه و پونه.
- لوبیا و حبوبات خیس خورده: ماش، لوبیا سیاه لاک پشتی، لوبیا قرمز، عدس، نخود و لوبیای آزوکی.
- سبزیجات فصلی: مارچوبه، چغندر، کلم، هویج، گشنیز، بادمجان، ریشه رازیانه (بادیان رومی)، سیر، لوبیا سبز، نخود سبز، تره فرنگی، بامیه (پخته شده)، شقاقل، کدو تنبل، تربچه، شلغم زرد یا شغلم سوئدی، کدوی اسپاگتی و اسفناج.
- میوه های فصلی: مثل سیب، خرما، انجیر، گریپ فروت، گواوا، لیمو ترش زرد، لیمو ترش سبز، پرتقال تاچیبانا، پرتقال، گلابی، آلو ( زردآلو )، انبه، انار و نارنگی.
- آجیل و دانه ها: کنجد، بادام، بادام هندی، ماکادمیا (میوه‌ای همسان فندق)، پیکن(گونه‌ای از گردوی گرمسیری)، آجیل کاج (چلغوز یا چلفوزه)، پسته و گردو.
- ریشه سبزیجات: سیب زمینی شیرین، سیب زمینی، شلغم، خربزه زمستانه، کدو گردویی و کدو حلوایی.
- غذاهای تخمیر شده: ماست و میسو (خمیر سویا ).
- نوشیدنی: آب، انواع چای و عسل خام.
موارد احتیاطی در طب آیورودا
روش های پاکسازی مثل تنقیه یا استفاده زیاد از ملین، ممکن است تعادل شیمیایی بدن را به هم بریزد. از این روش‌ها با احتیاط استفاده کنید.
اگر بیماری خاصی مثل بیماری قلبی یا دیابت دارید، فقط به طب آیورودا تکیه نکنید و از درمانهای معمول پزشکی هم استفاده کنید.
اگر شما از یک رژیم غذایی خاص برای دیابت یا بیماری قلبی خود استفاده می‌کنید، پیش از استفاده از رژیم غذایی طب آیورودا با پزشک خود مشورت کنید زیرا گاهی ممکن است این رژیم‌ها با هم در تضاد باشند.
منبع: تیم تولید محتوای طبایع
