13 بیماری رایج کودکان و توصیه های طب سنتی

1: اسهال

گاهی کودک به دنبال رویش دندان ها دچار اسهال می شوند . در چنین مواردی اگر اسهال شدید نبوده و علائم خطر نداشته باشد، نیازی به درمان ندارد.

1. در این دوران بهتر است کودک و مادر از مصرف غذاهای چرب و غلیظ پرهیز کنند.
2. اگر کودک عطش دارد، می توانید یک قاشق مرباخوری تخم خرفه را در یک لیوان آب جوشانده و سپس صاف کنید و با کمی عسل شیرین کرده و جرعه جرعه به او بخورانید.
3. در صورتی که عطش وجود ندارد، می توانید به جای خرفه از زیره سبز استفاده کنید.
4. میوه هایی مانند گلابی ، سیب و به را طی این دوران به شکل خام یا کمپوت خانگی به کودک بخورانید.
5. تخم ریحان ، بارهنگ ، اسفرزه، همه را بوداده و نصف تا یک قاشق چای خوری با مقدار کمی آب به کودک بدهید.
6. شربت خاکشیر با آب سرد نیز مفید است.
7. اگر کودک داروها را نخورد ، باید از داروهای موضعی استفاده کرد . به این صورت که مقداری زیره ، انیسون و تخم کرفس را داخل کیسه پارچه ای بریزید و گرم کرده و بر شکم و نشیمنگاه کودک بگذارید . اگر بر آن کمی سرکه هم بپاشید ، مفید است.

2: نسخ رایج استادان

1. یک روش بسیار مفید در درمان اسهال کودکان وجود دارد. حدود نیم کیلو هویج فرنگی را رنده کرده و ۱/۵ لیتر آب به آن اضافه کنید. به مدت ۵۰-۴۰ دقیقه روی حرارت قرار دهید، تا آب آن به یک لیتر برسد، صاف کنید . دو سوم قاشق چایخوری نمک طعام به آن اضافه کنید. این محلول حاوی : قند ، پکتین، سدیم، پتاسیم و عوامل لعاب دهنده است که علاوه بر اینکه آب و الکترولیت های از دست رفته بدن را تامین می کند به بهبود اسهال کودک نیز کمک می کند. ضمنا مزه این نوشیدنی مانند مزه ORS ناخوشایند نیست.
2. به یک کاسه ماست خوری پر از ماست، یک قاشق مرباخوری سر صاف سیاهدانه آسیاب شده اضافه کنید. این ترکیب برای اسهال کودکان بالاتر از ۲ سال و بزرگسالان مفید است .
3. پودر عصاره شیرین بیان.

3: یبوست

برای کودکان شش ماه به بالا

1. روغن مالی شکم کودک با روغن زیتون به حرکت روده ها و برطرف شدن یبوست کمک خواهد کرد. برای این کار دستتان را به روغن زیتون آغشته کنید و از سمت معده به طرف پایین ماساژ دهید . ماساژ شکم از ناف به سمت اطراف به صورت دورانی و در جهت عقربه های ساعت نیز می تواند کمک کننده باشد.
2. یک قاشق چایخوری شکر سرخ را در یک استکان آب گرم حل کرده و آن را به کودک بخورانید.
3. مصرف میوه سیب و به یک ساعت بعد از غذا هم به رفع یبوست کمک می کند.
4. از جمله غذاهایی که برای برطرف کردن یبوست مفید هستند:
   • اسفیدباج آبگوشتی است که در تهیه آن از گوشت جوجه مرغ، بزغاله و سایر گوشت های دارای هضم راحت به اضافه سبزیجاتی مثل اسفناج ، کدو ، ماش و جو پوست کنده و ادویه جات گرم استفاده می شود.
   • شوربا یا سوپی تهیه شده از گوشت مرغ چاق با پرندگانی مثل کبوتر و گنجشک.
   • آبگوشت خروس که گوشت آن خوب پخته و با روغن بادام تهیه شده باشد.
   • آشی که در طبخ آن از ماش ، نخود و مغز بادام استفاده شده باشد.
   • زرده تخم مرغ عسلی.
   • سوپی که از هویج ، سبوس گندم ، جو و مقداری سبزیجات تهیه شده باشد.
   • خورش آلو اسفناج.
   • خورش کرفس.
   • شیربرنج.
   • شربت آلو.
   • عسل انجیر.
   • ۱-۲ قاشق غذاخوری خاکشیر در آب جوش ریخته با کمی نبات میل کنید

4: استفراغ

 در صورتی که کودک مبتلا به استفراغ مکرر شد:

1. مراقب باشید که بیشتر از نیاز کودک یا به اجبار به او شیر ندهید. اگر کودک غذا می خورد، غذا با حجم کم و به تدریج و به دفعات به کودک داده شود .
2. اگر کودک هیچ نوع خوراکی را نمی تواند تحمل کند و هر چه را که می خورد بالا می آورد، در یک پارچه کمی هل نیم کوب شده را با گلاب آغشته کرده و مدام جلوی بینی کودک بگیرید. می توانید پارچه را با یک نخ مثل گردنبند به گردن کودک آویزان نمایید تا بوی آن به طور دائم به مشام کودک برسد.
3. مالیدن مختصری روغن گل سرخ یا روغن مصطکی بر روی معده نیز کمک کننده است .

وقتی کودک تا حدودی توانایی خوردن پیدا کرد:

1. ۰/۵ گرم پودر میخک را در یک استکان آب به یا سیب شیرین حل کرده و به تدریج و با فواصل ۱۰-۵ دقیقه ای هر بار یک قاشق چایخوری به کودک بدهید.
2. یک قاشق مرباخوری عرق نعنا یا پونه می تواند مفید باشد. توجه کنید مصرف عرق نعنا بیش از مقدار یاد شده ، ممکن است باعث تشدید علائم شود.
3. آب و گلاب را به نسبت ۲ به ۱ مخلوط کرده و با کمی شکر شیرین کرده و به کودک بدهید.
4. شربت انار و نعناع: آب انار ترش و شیرین را با پیه انار بجوشانید تا نصف شود، سپس مقداری عرق نعناع اضافه کرده و با شکر به قوام بیاورید . شربت فوق به صورت رقیق شده مصرف کنید.
5. سماق و زیره ساییده با کمی آب سرد برای برطرف کردن استفراغ بسیار مفید است.

در صورتی که موقع استفراغ کودک زرد آب بالا بیاورد ، دستورات زیر را انجام دهید:

1. یک قاشق چایخوری رب انار هر ۳-۲ ساعت به او بخورانید.
2. با ۷ لیوان آب، ۱ فنجان رشته فرنگی، ۱ قاشق غذاخوری روغن زیتون، بادام پوست کنده آسیاب شده ۳۰ عدد، تره خرد شده ۲ قاشق غذاخوری و شوید ۳ قاشق غذاخوری، سوپ تهیه کنید و هر ۳-۴ ساعت یک کاسه کوچک میل کنید.
   • نکته: نوشیدنی هایی که به کودک دچار استقراع داده می شود، باید خنک بوده و ابتدا با مقدار کم برای او شروع شود. مثلا هر ۱۵ دقیقه یک قاشق چای خوری به کودک داده شود، اگر تحمل کرد به تدریج به میزان آن اضافه شود.

5: سرفه

از دیدگاه حکمای طب ایرانی، سرفه اطفال به علل مختلف رخ می دهد. اگر سرفه به دنبال آبریزش از بینی است، دستورات ارائه شده در مورد آبریزش بینی را انجام دهید . مصرف حریره بادام عسلی ( ترکیب عسل و بادام آسیاب شده ) هم برای این نوع سرفه ها مفید است.

اگر سرفه بدون آبریزش از بینی یا ترشحات پشت حلق می باشد ، بهتر است :

1. سینه کودک را با روغن بادام یا روغن بنفشه در پایه بادام چرب کنید.
2. مطلقا به کودک آب سرد ندهید.
3. اگر کودک بالای یک سال است، عسل را با آب نیمه گرم مخلوط کرده و چند قطره لیموترش تازه به آن بیفزایید و روزی ۲-۳ بار به او بدهید .
4. لعاب بذر کتان با عسل یا قند، لعاب اسفرزه با شکر و لعاب بهدانه با کمی نبات همگی به صورت نیمگرم نیز برای کنترل سرفه مناسب است.
5. اگر کودک غذا می خورد ، از غذاهای سرخ کرده و پر ادویه ، تنقلات پر ادویه و پرنمک ( مانند چیپس و پفک و … ) ، آبمیوه های صنعتی و مواد غذایی کارخانه ای پرهیز کند.
6. بهترین غذا در این دوران در وعده صبحانه : زرده تخم مرغ عسلی ، حریره بادام ، عسل و انجیر ، ترکیبی که در آن بادام پوست گرفته پودر شده و شکر به میزان مساوی و به اندازه نصف آن مویز بیدانه باهم مخلوط شده باشد.
7. بهترین غذا در وعده ناهار و شام : ماش پلو با روغن بسیار کم و شیره بادام است . ( شیر بادام را به آب کته اضافه کنید ) . شیره بادام را می توانید به طور جداگانه نیز مصرف کنید .
8. شوربا یا آبگوشت مرغ چاق با مقداری نخود ، شیر بادام و کمی برگ پنیرک نیز برای این کودکان مفید است.

6: نفخ نوزادان

 نسخ رایج استادان

1 قاشق چایخوری زیره سبز، ۱ قاشق چای خوری رازیانه در ۱ استکان آب به مدت ۱۰ دقیقه به آرامی بجوشانید ( زیره و رازیانه را لازم نیست بکوبید ). صاف کنید و با نبات شیرین کنید. با ۱ قاشق چایخوری از گوشه لب به بچه بدهید. این ترکیب زیره و رازیانه که بدون الکل است علاوه بر ساکت کردن درد ، گازی که در دستگاه گوارش باعث ناراحتی نوزاد شده را هم خارج می کند.

7: زردی نوزاد

با توجه به اینکه افزایش شیردهی در نوزاد ، باعث افزایش دفع و کاهش زردی خواهد شد ، بهتر است از چند روز قبل از زایمان ، مصرف موادی که باعث افزایش شیرتان خواهد شد را مدنظر داشته باشید.

1. 1-2 هفته قبل از زایمان تا دو هفته بعد از زایمان ، روزانه یک لیوان مخلوط عرق کاسنی و شاهتره بنوشید . اضافه کردن خاکشیر و ترنجبین یا شیرخشت به ترکیب کاسنی و شاهتره قبل و بعد از زایمان در پیشگیری یا کم کردن شدت زردی نوزاد مؤثر خواهد بود.
2. از طرفی در صورتی که فرزندتان زرد شد، مصرف گرمی ها ( مانند کاچی ، مغز گردو ، زعفران ) را کاهش دهید و مصرف مواد غذایی صفرابر مانند سوپ جو، آلو و کدو را افزایش دهید.
3. مراقب یبوست باشید و در صورت بروز یبوست با مصرف ترنجبین ( ۱ تا ۲ قاشق غذاخوری به شکل جوشیده ) و یا شیرخشت آن را برطرف کنید .

8: تب کودکان

1. معمولا هنگام تب اشتهای کودک کاهش می یابد. حکمای طب ایرانی معتقدند که در این هنگام اگر طفل بالای ۲ سال است و چندان ضعیف نیست ، بهتر است که برای ۱و۲ روز از مواد غذایی چرب و گوشت پرهیز کند. بهتر است به کودک اصرار نکنید که به زور غذا بخورد، چرا که رشد او ضعیف بوده و مصرف غذا به اجبار باعث بروز مشکلات گوارشی خواهد شد. در کودکان کوچک تر و یا در صورت وجود ضعف کودک، مصرف مواد غذایی ساده و کم حجم مانند حریره ها، سوپ ها و آش های ساده توصیه می شود.
2. بهتر است از غذاهای سبک و زودهضم مانند گوشت پرندگان، سوپ اسفناج، سوپ جو با مقداری آبغوره استفاده کنید.
3. خوردن خوراکی های با مزاج سرد و تر مانند کدو، خرفه، عناب، تمرهندی، شربت خاکشیر، آلو و شربت خنک آن، دم کرده بنفشه و ماءالشعیر طبی مفید می باشد و انجام پاشویه می تواند به کاهش تب کمک کند.
4. بهتر است که در هنگام تب از خوردن مواد غذایی چرب و شور، گوشت قرمز، شیر، خربزه، هندوانه، انگور، موز و گیلاس پرهیز شود. ( بعد از برطرف شدن تب، استفاده از مواد غذایی ذکر شده مجاز است . )
5. در کودکان بالای ۱ سال نوشیدن ماءالشعیر طبی به کاهش تب کمک می کند.
6. استفاده از پاشویه زیر برای پایین آوردن تب کمک کننده است : ۲ قاشق غذاخوری گل بنفشه، دو قاشق غذاخوری گل ختمی و دو قاشق غذاخوری برگ سدر را در ۴ لیوان آب بجوشانید تا ۳ لیوان بماند. مایع حاصل را صاف کرده و بگذارید تا ولرم شود. سپس پاها را داخل آن قرار داده و از زانو به پایین را با این آب ماساژ دهید. وقتی آب سرد شد، پاها را خشک کنید .
7. استفاده از دم کرده بنفشه روزی ۳-۲ بار و همچنین پاشویه با تفاله آن توصیه می شود.

نسخ رایج استادان

1. تاس کباب: کدو، هویج، سیب زمینی، پیاز، به، آلوبخارا، سینه مرغ، کمی نمک و زردچوبه با آب کم بپزید. ده دقیقه مانده به برداشتن غذا ۱۰ گرم گل بنفشه داخل آن بریزید. این غذا را به مدت سه روز مصرف کنید.
2. داروی اختصاصی تب: ۱ سیر جوی پوست کنده در قابلمه با سه کاسه آب بجوشانید. بعد از این که جوها له شد، آن را صاف کرده و در آن سینه مرغ انداخته تا بپزد و ۱۰ دقیقه آخر آن ۱۰ گرم گل بنفشه در آن بریزید.
3. پاشویه با آب ولرم از ساق پا به پائین.
4. در تب ها هرچه ایجاد خشکی، حرارت و قبض کند، ممنوع است. مانند: گوشت قرمز، شیر نیز به دلیل سریع الاستحاله بودنش ممنوع می باشد.
5. در تب، ماء الشعیر، سوپ جو با هویج و گشنیز موثر است و یا عناب و سپستان ، عناب و بارهنگ موجب کاهش تب می شود.
6. عناب باعث لزوجت می شود و حرکت خون را کاهش و موجب کاهش تب می شود.
7. در تب بچه ها، شکر سرخ مفید است . هرچند که طبق قانون در تب شیرینی مضر است، اما شکر سرخ استثنا است .

9: درماتیت و ادرار سوختگی پای بچه ها

 نسخ رایج استادان

در صورتی که فرزندتان به ادرار سو سوختگی مبتلا شد، می توانید:

1. 1 قاشق مرباخوری مورد را با 1 لیوان آب بجوشانید، سپس آن را صاف کنید و بعد از سرد شدن، نوزاد را با آن بشویید. همین کار را با ۱ قاشق مرباخوری گل سرخ هم می توانید انجام دهید .
2. پماد کالاندولا هم یکی از گزینه های خوب برای ادرار سوختگی نوزادان است.
3. یک روش مؤثر دیگر برای بهبود ادرار سوختگی ، آغشته کردن موضع با عرق کاسنی است .
4. ۲۰ گرم گل بابونه را در ۱ لیتر آب بجوشانید و آن را صاف کنید. بچه را در آب ولرم چند دقیقه نگهدارید.

10: کولیک

حکمای طب ایرانی معتقدند که ضعف معده نوزاد، شیر خوردن زیاد و یا شیری که ایجاد نفخ می کند، باعث بروز کولیک خواهد شد . برای علت سوم ، معتقدند مادری که خودش دچار نفخ است و مشکلات گوارشی دارد یا غذای نفاخی مصرف کرده است، شیر مناسبی تولید نخواهد کرد و مصرف همین شیر باعث بروز مشکلات گوارشی در نوزاد خواهد شد. به همین منظور اصلاح مشکلات گوارشی مادر و تغییر روند شیردهی، دو اصل مهم درمان کولیک نوزادی می باشد.

پس به مادر توصیه می شود:

1. غذا را خوب بجوید و با آرامش غذا بخورید.
2. بین غذا و بلافاصله بعد از آن و صبح ناشتا، آب به ویژه آب سرد ننوشید.
3. اگر پیوسته و یا با فواصل خیلی کوتاه به نوزاد شیر می دهید، به احتمال قوی علت بروز نفخ همین است. سعی کنید فاصله طولانی تر ( حداقل ۱-۲ ساعت ) بین شیردهی ها قرار دهید.
4. ترکیبی مساوی از بذر رازیانه و بذر انیسون یا زیره سبز نکوبیده تهیه کنید. یک قاشق مرباخوری از مخلوط را با ۱/۵ لیوان آب بجوشانید تا یک لیوان بماند و سپس آن را صاف کرده و با کمی نبات شیرین کرده و روزی ۵-۶ بار به صورت منقسم مصرف کنید.
5. یبوست مادر می تواند عامل ایجاد نفخ در مادر و کودک شود. در صورتی که یبوست دارید آن را اصلاح کنید .
6. یبوست نوزاد نیز می تواند عامل ایجاد کولیک باشد. اگر نوزاد شما دچار یبوست است، آن را با رعایت موارد ذکر شده در قسمت یبوست برطرف سازید .
7. ماساژ شکم نوزاد با روغن زیتون یا روغن مصطکی در جهت عقربه های ساعت، نتایج خوبی در آرام کردن او دارد. اگر این کار را روزانه چندین بار انجام دهید، در پیشگیری از کولیک مؤثر خواهد بود.
8. زنیان را ساییده و با سفیده تخم مرغ مخلوط کنید. سپس گرم کرده و با پارچه ای بر شکم کودک ضماد کنید.
9. در کیسه ای آب گرم، روغن زیتون و کمی نمک را مخلوط کرده و کیسه را بر شکم کودک بگذارید.
10. مقداری پودر زیره و آویشن را با روغن زیتون مخلوط کنید و خمیر حاصله را بر شکم کودک ضماد کنید.
11. یک قاشق چایخوری عرق نعناع را با ۱۵ سی سی آب جوشیده و کمی نبات سفید مخلوط کرده و به کودک بدهید.
12. در نهایت نوزاد خود را روی شکم خود بخوابانید و پوست شکم او را روی پوست شکم خود قرار دهید و تکان دهید . در برخی موارد حرارت بدن شما او را آرام خواهد کرد.

11: مشکلات دندان در آوردن

برای کمک به کنترل عوارض دندان در آوردن و کاهش التهاب لثه، می توانید لثه های کودک را با روغن زیتون یا کره حیوانی چرب کنید.

12: برفک دهان

 نسخ رایج استادان

مقداری پنبه را با رب انار آغشته کرده و در دهان بچه قرار دهید .

13: شب ادراری

 نسخ رایج استادان

1 قاشق غذاخوری شیره انگور با ۱ قاشق مرباخوری خاکشیر مخلوط شود و شب ها قبل از خواب به کودک داده شود.

منبع: کتاب طب ایرانی و تیم تولید محتوای طبایع