در خصوص بحث مزاج شناسی مطالب زیادی در سایت قرار داده ایم. اکنون می خواهیم روش های پاکسازی بدن افراد با مزاج های مختلف را بیان کنیم. با این روش ها می توانیم اخلاط سوخته که باعث بیماری می شوند را از بدن بیرون کرد و از بروز بیماری ها پیشگیری کرد.
در طب سنتی ابتدا سعی می شود سبک زندگی اشتباه افراد تصحیح شود. همه ما در زندگی عادات اشتباه زیادی داریم، عادات اشتباه در غذا خوردن، خوابیدن و … . در این مطلب ابتدا یکسری توصیه های طب سنتی در مورد سبک زندگی را بیان می کنیم و بعد سراغ موضوع پاکسازی می‌رویم.
توصیه های طب سنتی در مورد غذا خوردن
در طب سنتی به اصلاح سبک غذا خوردن سفارشات زیادی شده است. به موقع و اندازه غذا خوردن و انتخاب بهترین مواد غذایی بر اساس مزاج و طبع هر فرد، یکی از بهترین راه های پیشگیری از بیماری هاست.
پرخوری یکی از عمده عوامل پیدایش بیماری هاست. از جمله آن ها می توان به بسته شدن عروق و ایجاد سکته ها اشاره کرد. توصیه های زیادی حتی در روایات بزرگان دین در خصوص ضرورت کم خوری و دو وعده غذا خوری شده است.
در روایات آمده است: فقط اول روز و اول شب به تغذیه بپرداز و میان صبحانه و شام چیزى نخور ( هله هوله خوری رایج امروزی ها ) که مایه ى فساد بدن است. بنابراین بر خلاف عادت امروز که ناهار تبدیل به اصلی ترین وعده غذایی مردم شده است، در تغذیه اسلامی غذا خوردن در اواسط روز جایگاهی نداشته برای سلامتی مضر می باشد و باید به دو وعده غذا در شبانه روز اکتفا کرد.
همچنین آمده است که تا گرسنه نشدید غذا نخورید، غذا را خوب بجوید و قبل از سیر شدن از غذا خوردن دست بکشید که باعث زیادی عقل و سبکی جسم می شود.
علاوه بر پرخوری، بدخوری نیز عامل خیلی از بیماری هاست. بعضی از افراد پرخوری نمی کنند ولی مواد غذایی بدون کیفیت را مصرف می کنند. مصرف گوشت های سرد که در روایات طبی و نیز منابع طب سنتی شدیدا مورد نهی قرار گرفته است، انواع ساندویچ و پیتزا، مواد غذایی حاوی رنگ ها و نگهدارنده های شیمیایی، مرغ های پرورش یافته با آنتی بیوتیک و داروهای هورمونی، میوه های گلخانه ای پرورش یافته با کودهای شیمیایی و … همگی از این مقوله اند و باعث شده اند تا بدن های ما امروز بیش از پیش مسموم و دچار بیماری شوند.
ضرورت دفع مواد زائد و سموم برای پاکسازی
یکی دیگر از مواردی که باعث بیماری ها می شود ضعف بدن در دفع مواد زائد و سموم بدن است. در مواردی مثل یبوست، بیماری های کبدی و کلیوی، بیماری های مثانه، قطع نابهنگام عادت ماهیانه در بانوان (آمنوره) و یا در افرادی که تحرک و ورزش ندارند، روند دفع سموم و مواد زائد از بدن مختل می شود. یکی دیگر از مواردی که در طب سنتی برای پیشگیری از بروز بیماری ها مورد توجه قرار می گیرد سهل کردن دفع مواد زائد از بدن و پاکسازی بدن از سموم است.
راه های دفع مواد زائد ار بدن و پاکسازی بدن از سموم
- گرسنگی کشیدن یا همان روزه گرفتن: همه ما در مورد فواید روزه گرفتن مطالب زیادی شنیدیم. حتی در مقاله های محققان غیر مسلمان نیز از فواید روزه مطالب زیادی آورده شده است. روزه گرفتن در اکثر ادیان به شکل های مختلف توصیه شده است. شما می توانید در خصوص فواید روزه گرفتن در سایت طبایع مطالب متعددی را مطالعه کنید.
- فصد: فَصد یعنی رگ زدن و خون گرفتن از ورید. فَصْدْ در واقع نوعی روش خونگیری در طب سنتی است که باعث خروج اخلاط فاسد بدن با خروج خون می‌شود.
- حجامت: در خصوص حجامت و فواید آن در سایت طبایع زیاد آورده ایم. حجامت انواع و روش های مختلفی دارد. یکی از راه های رایج و معروف دفع سموم است که مردم ایرن از قدیم به صورت مرتب و در زمان های مشخص شده انجام می داده اند.
- اسهال: از راه های طبیعی بدن برای دفع سموم اسهال است. در طب سنتی گاهی این کار را به صورت عمدی و با استفاده از انجام می دهند.
- نوره کشیدن: نوره کشیدن علاوه بر از بین بردن موهای زائد بدن وظیفه اصلی تر پاکسازی بدن را به عهده دارد. نوره کشیدن به شیمی درمانی کل بدن تعبیر شده است که سموم اضافی بدن را نیز از بین می برد.
- حمام: حمام کردن باعث اعتدال مزاج و پاکسازی بدن می شود.
- استفراغ و قی کردن: همانطور که می دانید استفراغ با قی کردن متفاوت است. استفراغ عکس العمل طبیعی بدن برای دفع سموم و مواد زائد است در صورتی که قی کردن کاری عمدی برای دفع سموم است. در خصوص قی کردن در مطلبی به همین عنوان به طور مفصل خواهیم پرداخت.
- تعریق: تعریق نیز در طب سنتی جزو استفراغات می باشد. استفاده از حمام های سنتی، سونا و یا به شکل های دیگر باعث دفع سموم می شود.
- منضجات: استفاده از منضجات برای پخته شدن اخلاط اضافی و راحت تر شدن دفع آن ها برای پاکسازی بدن بسیار مفید است.
- مدرات: استفاده از مدرات برای دفع سموم در کلیه ها و مثانه و مجاری ادراری مفید است.
تدابیر پاکسازی بدن افراد صفراوی (گرم و خشک)
- در رژیم غذایی خود کمتر از گوشت و بیشتر از میوه ها و سبزی ها استفاده نمایند.
- مصرف آب و مایعات را افزایش دهند و چند قطره آب لیموترش تازه به آب و مایعاتی که می نوشند اضافه کنند.
- این افراد باید خواب کافی داشته باشند و سعی کنند بیشتر در معرض هوای تازه و خنک قرار بگیرند.
- در روزهای تابستان حداکثر یک ساعت قیلوله قبل از ظهر، رطوبت کافی به بدن آن ها می رساند.
- در شرایطی که تحت فشار عصبی قرار می گیرند، دستور تنفس طبی (در حالت نیمه دراز کشیده، نفس کاملا عمیق بکشید و سینه های خود را از هوای تمیز پر نمایید. به مدت 5 ثانیه نفس خود را حبس نموده و سپس آرام آرام طی حدود 10 ثانیه نفس را بیرون دهید.) و تمرینات ذهنی آرام بخش را بکار ببرند و استراحت کافی را فراموش نکنند. زیرا فعالیت زیاد و ورزش شدید، گرمی و خشکی را در آن ها افزایش می دهد.
- فعالیت جسمی و ورزش را در هوای خنک، صبح زود یا شامگاه انجام دهند.
- هر 12 ساعت بینی خود را با کمی روغن بادام شیرین مرطوب کنند.
- از هوا، محیط و فعالیت ها و هیجان و خشم که موجب افزایش گرمی و خشکی می گردند پرهیز نمایند.
توصیه های غذایی برای افراد صفراوی
- انواع مرکبات، انار، شاه توت، خیار، سیب، گلابی، آلبالو، گیلاس، آلو، شفتالو، گوجه سبز، زرشک، هندوانه، کدوخورشی، هویج فرنگی، لیموترش تازه، بامیه، برگه هلو و زردآلو، مغز بادام خام، کدوحلوایی، نخودفرنگی، گریپ فروت.
- روغن زیتون، سوپ جو، آش جو، پاچه گوسفند همراه با تعدادی آلو بخارا.
- سبزی هایی مانند کاهو، اسفناج.
- برنج سفید با روغن زیتون.
- عدس، ماش، جودوسر.
- رب انار، لواشک خانگی و تمر هندی.
- ترنجبین و شیرخشت.
- نان جو.
- عرق کاسنی و عرق شاهتره.
- بذرهای ملین مانند اسفرزه، بارهنگ،مغز فلوس.
- نوشیدن روزانه یک تا سه لیوان شربت زرشک.
- تخم خیار، تخم هندوانه، تخم کاهو از هرکدام به مقدار مساوی مخلوط و آسیاب کرده و روزی دوبار و هر بار یک قاشق غذاخوری در یک لیوان آب حل کرده و میل کنند.
پرهیزات غذایی افراد صفراوی
مصرف بیش از حد تخم مرغ، سیر، پیاز، ادویه های تند و تیز، غذاهای چرب و شیرین، بادمجان، موز، خربزه، آناناس، طالبی، گردو، پسته، فندق، نارگیل، سیاه دانه، شنبلیله و ریزه خواری.
از تمامی غذاها و نوشیدنی هایی که دارای مزاج گرم به ویژه گرم و خشک (مخصوصا در هوای گرم) هستند پرهیز و در صورت ضرورت و نیاز حتما با مصلحات آن و به مقدار خیلی کم استفاده شود.
مسهلات افراد صفراوی برای پاکسازی بدن
سنای مکی، کدو به همراه تمبر هندی، سدر، تاج ریزی، برگه زرد آلو بدون تیزاب، افسنطین صبر زرد، خربق (سیاه ) سقمونیا، هندوانه ابوجهل، غاریقون، ریوند، ایرسا، گل گندم (قنطریون ) هلیله، بسفایج، آب انار، پر سیاوشان، کشمش کولیان، گل سرخ، مغز فلوس، ترنجبین، شیر خشت، آلوچه خشکه، گل گاوزبان، اسفرزه، تمرهندى، آب کدو (هر یک به تنهائى بصورت دمنوش یا عرق آنها و یا خوردنی مصرف شوند ).
مسهل ترکیبی : گل ختمی ۵ گرم + گل پنیرک ۵ گرم + بادیان ۵ گرم + صندل ۵ گرم + پوست هلیله زرد ۱۰ گرم + گل بنفشه ۱۰ گرم + سپستان ۲۰ عدد + عناب ۲۰ عدد + تمرهندی ۱۰۰ گرم + مویز ۲۰۰ گرم + آلوچه خشک ۲۰۰ گرم ،، تمام مواد فوق را مخلوط کرده و به ده قسمت مساوی تقسیم نموده و هر قسمت را جوشانده وصبح و عصر با ۱۰ گرم ترنجبین شیره کشی کرده و مصرف شود .
تدابیر پاکسازی بدن افراد دموی (گرم و تر)
- این افراد سعی کنند خواب کافی شبانه به مدت 7 ساعت داشته باشند. به عبارت دیگر زود به رختخواب بروندو زود از خواب بیدار شوند. در تابستان نیم ساعت استراحت یا چرت روزانه بسیار مفید است.
- روزانه به مدت نیم ساعت پیاده روی و دویدن صبحگاهی داشته باشند.
- از غذاهای با فیبر بالا استفاده نمایند تا اجابت مزاج طبیعی داشته باشند و دچار یبوست نشوند.
- حجامت یا فصد برای این افراد معمولا لازم است و بهتر است این کار در فصل بهار یا تابستان انجام شود.
- از هوا، محیط و فعالیت هایی که موجب افزایش گرما و رطوبت می شوند پرهیز نمایند.
- کم خوری و استفاده از غذاهای کم کالری برایشان مفید است.
توصیه های غذایی برای افراد دموی
- از انواع سبزی، گوشت و غذاهای دریایی استفاده کنند.
- نوشیدن آب خنک به همراه چند قطره آب لیموترش تازه.
- آب زرشک.
- کاهو و خیار.
- میوه ها به خصوص سیب درختی همراه با پوست و دانه های آن.
- انار، نارنگی، پرتقال و لیموشیرین.
- گلابی و سنجد.
- نارنج، لیموترش تازه و غوره.
- تمرهندی و آلوبخارا.
- سوپ یا آش جو، نان جو.
- استفاده از سالاد فصل.
- روغن زیتون.
- حبوبات و غلات جوانه زده(مثل جوی دوسر، ماش و عدس).
- بذرهای ملین(مانند اسفرزه، بارهنگ، خاکشیر).
- غذاهای خام(میوه ها و سبزی ها).
- انواع توت تازه به خصوص شاه توت.
- عسل به مقدار کم.
- کدو خورشی.
- آلبالو.
پرهیزات افراد دموی
- پرخوری.
- مصرف بیش از حد ادویه های تند و انواع شورها(خیارشور و …).
- شیرینی زیاد.
- گوشت زیاد.
- غذاهای نشاسته ای و غذاهای چرب.
- تخم مرغ و تخم اردک.
- خرما، توت و کشمش.
- انبه و موز.
- بادام، پسته و فندق.
- انجیر و انگور.
- سیر و بادمجان.
- گوشت گوسفند، بره، بوقلمون و اردک، جگر سیاه.
تدابیر پاکسازی بدن افراد بلغمی (سرد و تر)
- این افراد به دلیل اینکه دستگاه گوارش ضعیفی دارند سعی نمایند در روز دو نوبت عذا میل کنند.
- وزرش و فعالیت جسمی منظم داشته باشند. بعد از صرف غذا پیاده روی کنند.
- قبل از طلوع آفتاب از خواب برخیزند و از هوا و محیط مرطوب و خواب و استراحت بیش از اندازه که موجب افزایش سردی و تری می شود پرهیز نمایند. این افراد حداقل 8 ساعت خواب مناسب لازم دارند.
- پوشیدن لباس مناسب و گرمای کافی به خصوص در هوای مرطوب بپوشند.
- سونای خشک برای رفع بلغم مفید می باشد.
- خوابیدن در طی روز و هم چنین یک ساعت قبل از غروب برای آن ها بسیار مضر بوده و موجب افزایش بلغم گشته و سنگینی سر و التهاب سینوس ها و کند شدن رفتارهای مغزی را موجب می شود.
- قرص دوای بلغم، شربت سکنجبین عنصلی و شربت زوفا هیستورانت برای آن ها مفید می باشد.
توصیه های غذایی برای افراد بلغمی
- آبگوشت، گوشت شتر، بره، کبوتر، سار، گنجشک، بوقلمون کباب شده، مرغ محلی.
- میوه های رسیده و شیرین مانند سیب با پوست و دانه.
- گلابی، طالبی، به، نارگیل و خربزه، انجیر، انگور و خرما.
- ادویه ها مانند هل، دارچین، زنجبیل، زعفران، فلفل سیاه و قرمز، آویشن، رازیانه، سیر، دانه خردل، موسیر.
- ریشه ها مانند چغندر، شلغم، هویج، کلم قمری، ترب سیاه و سفید.
- تمامی سبزی های گرم مانند ساقه کرفس، نعناع، ریحان، جعفری، مرزه، ترخون، تره و شوید، شنبلیله.
- حبوبات مانند نخود، گندم، لوبیاچیتی و لپه.
- نوشیدنی های گرمی بخش مانند دم کرده دارچین و مقدار کمی زنجبیل، گل گاو زبان، اسطوخودوس.
- بذرهای ملین مانند تخم ریحان، خاکشیر، مرو.
- خشکبار مانند بادام، گردو، فندق، پسته، مویز، کنجد، ارده، عسل، شیره خرما یا انگور.
پرهیزات افراد بلغمی
پرخوری و مصرف بیش از حد مواد غذایی زیر:
- انواع فرآورده های لبنی، ترشی ها و سرکه، شور.
- برنج سفید، عدس و سیب زمینی، سوپ جو.
- میوه های ترش و کال، نارنگی، کیوی، مرکبات.
- هندوانه، خیار و تخم آن.
- تخم کاهو.
- تخم کاسنی.
- نشاسته و قارچ.
- گوشت گاو، انواع گوشت سفید.
- گوجه فرنگی.
- کدو خورشی.
- کاهو و اسفناج.
- غوره و سماق.
- انواع آلو و آلبالو.
- از تمامی غذاها و نوشیدنی هایی که دارای مزاج سرد به ویژه سرد و تر (مخصوصا در هوای سرد) هستند، پرهیز و در صورت ضرورت و نیاز حتما با مصلحات آن و به مقدار خیلی کم استفاده کنند.
مسهلات افراد بلغمی برای پاکسازی بدن
پرسیاوشان، هندوانه ابوجهل یا حنظل، فلوس، روغن کرچک با نعنا، شاطره، شاطره، صبر زرد یا آلوئه ورا، عرق خار شتر، خیار خر، سقمونیا، پیچک صحرائی، فرفیون، فلوس، کنجد با عسل و شکر، گز انگبین، گلرنگ، سورنجان، عاقرقرحا، خیاردشتى (کمبیزه کور، یا قثاءالحمار) مقل، روغن کرچک، تربد، غاریقون، سورنجان، فرفیون، مغز تخم کاوشه، زنجبیل، آنزروت، ایرسا، شحم حنظل، تخم نیلوفر، دانه اسفند، بسفایج ، سیاه دانه، انغوره، پیاز سفید، انجره شنبلیله، سقمونیا، جاوشیر، ریوند عشبه.
تدابیر پاکسازی بدن افراد سوداوی (سرد و خشک)
- این افراد دارای پوست خشک بوده و باید پوست خود را با روغن زیتون یا روغن کنجد چرب کنند.
- 10 – 15 دقیقه پیاده روی بعد از شام برایشان مفید است.
- حمام کردن با آب ولرم و ماساژ بدن با روغن های مناسب مثل روغن بادام شیرین و بنفشه مفید می باشد.
- هر 12 ساعت بینی خود را با کمی روغن بادام شیرین مرطوب کنند.
- ورزش های سبک مانند پیاده روی انجام دهند.
- سفرهای کوتاه به خصوص به مناطق مرطوب و معتدل توصیه می شود.
- دستور تنفس طبی را صبح زود و بعدازظهر ها انجام دهند.
- حداقل به 5-6 ساعت خواب نیاز دارند.
- خوابیدن در طی روز برای آن ها مضر است.
- از هوای سرد و خشک مثل هوای پاییز، محیط و فعالیت هایی که موجب افزایش سردی و خشکی می شوند خودداری کنند.
- از بی خوابی و کم خوابی خودداری نمایند.
- استفاده مداوم از رایانه و زیاد تماشا کردن تلویزیون، سودا را افزایش می دهد.
توصیه های غذایی برای افراد سوداوی
- گوشت بره، کبوتر، گنجشک، سار، مرغ محلی فربه.
- آب هویج و آب سیب.
- تخم مرغ محلی.
- گندم و لوبیا.
- سیب با پوست و دانه.
- گلابی، طالبی و به.
- بادام شیرین و آلو شیرین.
- خربزه و انگور.
- آب نارگیل.
- در صورت مصرف برنج حتما از شوید، زیره سیاه و زعفران استفاده شود.
- سبزی های گرم مانند نعناع، ریحان، مرزه، جعفری، تره، ساقه کرفس، کنگر، چغندر، شلغم، ترب، هویج فرنگی.
- فندق، پسته و گردو.
- انجیر، توت و عسل.
- کشمش و خرما.
- دارچین، زنجبیل و هل.
- زعفران و زیره.
- استفاده از بذرهای ملین مانند قدومه شیرازی، تخم ریحان.
- سالاد فصل با مقداری جوانه گندم.
- شربت زعفران.
- فرنی بادام.
- نخود و نخودآب.
- کنجد و ارده.
- شیره خرما یا انگور.
- نان سنگک کنجدی با کره محلی گاوی و مربای بالنگ که در تهیه آن از عسل استفاده شده است.
پرهیزات افراد سوداوی
مصرف بیش از حد و بدون مصلح مواد غذایی زیر:
- بادمجان، کلم، گل کلم و کاهو.
- غذاهای نمک سود مانند ماهی دودی، ماهی شور، خیارشور، نمک زیاد، پنیر شور.
- گوشت گاو و گوشت حیوانات پیر، گوشت شتر و شترمرغ.
- غذاهای مانده، بیات و فریز شده.
- لبنیات و ماهی.
- برنج سفید و عدس.
- ترشی ها و سرکه.
- تمرهندی.
- غوره و آبغوره.
- سیب زمینی، گوجه فرنگی و قارچ.
- نخودفرنگی، ذرت(بلال) و لوبیاسبز.
- ارزن و جو.
- تمام میوه های ترش مانند انواع آلوترش، انارترش، پرتقال، تمشک، گریپ فروت، لیمو (در صورت استفاده از میوه های دارای مزاج سرد، پس از خوردن آن ها می توان از یک تا دو قاشق غذاخوری عسل استفاده نمود.).
- از تمامی غذاها و نوشیدنی هایی که دارای مزاج سرد و خشک هستند، پرهیز و در صورت ضرورت و نیاز، حتما با مصلحات آن و به مقدار خیلی کم استفاده کنند.
مسهلات افراد سوداوی برای پاکسازی بدن
آویشن، شحم حنظل بسفایج، اسطوخدوس، تخم کشوث، هلیله، غافث، فلفل سفید، کاوشه (کافشه) و عشبه افتیمون، سنا، پودینه کوهى.
برای دفع اخلاط سودا و خشک مصرف ۵ گرم پودر افتیمون با یک لیوان سکنجبین عسلی است . این مسهل شب خورده شود و فردا شکم ۵ الی ۶ بار کار می کند و سودا به راحتی دفع می‌شود. البته شرط آن این است که قبلش منضجات سودا را خورده باشدکه علامت دفع سودا خارج شدن مدفوع سیاه رنگ است .
گل سرخ، سنا، از هر کدام ۱۵ گرم، گل بنفشه ۱۵ گرم، تربد و افسنطین و غاریقون (نوعی قارچ خوراکی) از هر کدام ۵ گرم، مصطلکى، تخم کشوث، اسطوخدوس، از هر کدام ۱۰ گرم ، سپستان و عناب از هر کدام ۲۰ دانه همه را نیم کوب کرده ۷ روز صبح ناشتا و عصر پس از جوشانیدن و صاف نمودن میل نمایند.
منبع: کتاب تغذیه در طب ایرانی، اسلامی دکتر کردافشاری و تیم تولید محتوای طبایع.
فاطمه خان احمدی
ممنونم از طبایع، مرجع اول من چه برای مطالعه و چه برای یافتن جواب سوالاتم و راه حل، طبایع هست. خدا قوت