بیماری برص یا پیسی و راه های درمان آن در طب سنتی

معرفی بیماری برص

برص، پیسی، لک و پیس یا ویتیلیگو (vitiligo) یک بیماری مزمن است، که در آن بخش‌هایی از پوست رنگ خود را از دست می‌دهند. میزان و شدت از دست دادن رنگ پوست ناشی از بیماری برص غیرقابل پیش بینی است و می تواند روی هر قسمت از بدن اثر بگذارد. در برخی افراد کل سطح پوست و در برخی دیگر، تنها چند ناحیه تحت تاثیر قرار می‌گیرند.

نواحی‌ای که بیرنگ می‌شوند می‌توانند در هر ناحیه‌ای از بدن ایجاد شوند که از میان آن‌ها می‌توان به دست‌ها، پاها، بازوها،صورت، داخل دهان، سوراخ‌های بینی، اندام تناسلی، پشت چشم و داخل سیستم شنوایی گوش اشاره کرد.

این لکه‌ها زمانی ظاهر می‌شوند که ملانوسیتِ داخل پوست از بین می‌رود. ملانوسیت، سلول‌هایی‌ هستند که مسئول ایجاد رنگدانه‌‌ی پوست (ملانین) هستند و به پوست رنگ می‌دهند و از آن در مقابل اشعه‌های فرابنفش (UV) خورشید محافظت می‌کنند. این بیماری می‌تواند افراد را در هر سن و با هر جنسیت و نژادی تحت تاثیر قرار دهد.

بیماری برص می‌تواند هر نوع پوستی را تحت تاثیر قرار دهد، اما در افرادی که پوست تیره دارند بیشتر دیده می‌شود. خوشبختانه تهدیدکننده زندگی یا مسری نیست، اما می‌تواند استرس‌زا باشد و باعث شود فرد نسبت به ظاهر خود حس خوبی نداشته باشد.

بیماری برص یا پیسی، بیماری واگیرداری نیست و معمولا با هیچ گونه تاثیر فیزیکی‌ای نیز همراه نیست. افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند زندگی عادی داشته باشند. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که دارود رمانی و روان‌ درمانی می‌توانند به بهبود سلامت روان در افراد مبتلا به بیماری برص کمک کنند.

بیشتر پژوهشگران بر این باورند که بیماری برص یک اختلال خودایمنی است زیرا در این بیماری، بدن به سلول‌های خودش حمله می‌کند. مطالعات نشان می‌دهند حدود 20 درصد از افراد مبتلا به بیماری پیسی به یک اختلال خودایمنی دیگر مبتلا هستند. برخی از بیماری‌های خودایمنی که می‌توانند با بیماری پیسی ارتباط داشته باشند عبارت‌اند از: تیروئیدیت، ناشی از عملکرد نامناسب تیروئید، لوپوس ((لوپوس اریتماتوز سیستمیک یا SLE) یک بیماری خودایمنی مزمن است که باعث علائمی چون درد مفاصل، بثورات پوستی و خستگی می‌شود )، پسوریازیس، آلوپسی آره آتا یا ریزش موی سکه‌ای، دیابت نوع 1، کم‌خونی خطرناک و ناتوانی در جذب ویتامین B12، بیماری آدیسون (بیماری آدیسون نوعی اختلال نادر غده فوق کلیوی است که در آن بدن به اندازه کافی دو هورمون مهم، کورتیزول و آلدوسترون را نمی‌تواند تولید کند)، روماتیسم مفصلی، اسکلرودرمی یا اختلال در بافت همبند بدن.

بیماری پیسی ممکن است پس از آفتاب‌سوختگی یا بریدگی شدید، قرار گرفتن در معرض سموم و مواد شیمیایی و سطح بالای استرس ایجاد شود.

معرفی بیماری برص از دیدگاه طب سنتی

طب سنتی برص را این‌گونه تشریح می‌کند: گونه‌ای از بلغم غلیظ یا بلغم ناپخته که رسوبش در جاهای مختلف بدن سبب بیماری‌های متفاوت می‌شود. زیرا بلغم مانند خون در سراسر بدن در جریان است. هرگاه این بلغم غلیظ بر پوست بیفتد، تبدیل به سودا شده و سبب برص می‌شود. حال ممکن است که این بلغم در هر جایی از پوست بدن رسوب کند. در صورت، کنار لب، پلک چشم، پاها، دست‌ها یا هر جای دیگری از بدن می‌تواند دیده شود. برای درمان برص باید ابتدا بلغم و سودا را از بین برد، ثانیا در کنار آن یک صفرا لطیف درست کرد.

معرفی بهق سفید

در طب سنتی یک بیماری شبیه برص هم معرفی شده است به نام بهق سفید، که تعریف و تفاوت آنرا با برص در ادامه مطلب می خوانیم.

بهق سفید، سفيدى رقيقی است كه بر ظاهر پوست پديد می‌آيد و در اكثر موارد، مدوّر یا دایره مانند است و یک دفعه بر پوست ظاهر می‌شود و با داروهای مالیدنی جلادهنده خیلی زود تحلیل می‌رود. مواردی که در درمان برص گفته می شود، خفيف‏تر از آن برای درمان بهق کافیست.

تفاوت برص با بهق سفید

برص (پیسی):

1- براق است.

2- هنگامی که مزمن شود، در عمق پوست و گوشت فرو رود، به حدى كه تا استخوان سرايت می ‌كند.

3- موى كه در آنجا می‌رويد مايل به سفیدی است و در آخر، موی کاملا سفيد بیرون می ‌آید.

4- پوست آن موضع، نسبت به ساير بدن نرم‏تر و سست‏ تر باشد.

5- در اواخر حال يعنى موقع تثبیت شدن این سفیدی، اگر سوزن در پوست بزنند، رطوبتى نرم و سفید ظاهر می شود که خون نیست.

6- بر عکس بهق ابيض هرچه آن موضع را بمالند سرخ نگردد.

بهق ابیض ( سفید ):

1- سپيدى آن رقيق و نازک و سطحی می باشد، و عمیق نیست.

2- در اكثر اوقات دایره‌ای شکل هست.

3- یک دفعه ظاهر شود.

4- با استعمال داروهای مالیدنی جلادهنده، خیلی زود از بین می‌رود.

5- مویى كه در آنجا می‌رويد یا سياه هست يا قرمز و هرگز سفيد نیست هرچند مزمن شده باشد.

6- همچنین اگر سوزن در پوست بزنند، خون بیرون می‌آید، هرچند تثبیت شده باشد.

علائم بیماری برص یا پیسی

• لکه‌های سفید روی پوست
• خاکستری یا سفید شدن زودرس موها، ابروها، موهای صورت یا مژه‌ها
• از دست دادن رنگدانه در غشاهای مخاطی، ازجمله دیواره داخلی بینی و لب‌ها

دلایل ابتلا به بیماری برص یا پیسی

یکی از دلایل ایجاد بیماری برص استرس زیاد است. افرادی که به دلایل شغلی و تحصیلی استرس زیادی دارند، در معرض ابتلا به این بیماری هستند و برای جلوگیری از شیوع آن باید استرس خود را کم کنند. تحریک سیستم ایمنی یکی از دلایل ایجاد بیماری برص یا ویتیلیگو است، گاهی این بیماری تحریک سیستم ایمنی را به دنبال دارد، زمانی که سیستم ایمنی دچار خطا می شود، به سلول خودی حمله می کند، سلول رنگدانه را هدف قرار می دهد و باعث می شود که دیگر رنگدانه در سلول تولید نشود.

به طور کلی می توان دلایل ابتلا به بیماری ویتیلیگو را به 4 دسته تقسیم بندی کرد:

• اختلال خود ایمنی: سیستم ایمنی فرد مبتلا ممکن است آنتی بادی هایی ایجاد کند که ملانوسیت ها را از بین می برد.
• عوامل ژنتیکی: عوامل خاصی که ممکن است شانس ابتلا به ویتیلیگو را افزایش دهند می توانند ارثی باشند. حدود 30 درصد موارد برص در خانواده ها مشاهده می شود.
• عوامل نوروژنیک: ماده ای که برای ملانوسیت ها سمی است ممکن است در انتهای عصبی پوست منتشر شود.
• خود تخریبی: نقص در ملانوسیت ها باعث تخریب خود آنها می شود. ویتیلیگو همچنین ممکن است در اثر برخی رویدادها، مانند استرس فیزیکی یا احساسی، ایجاد شود. از آن جایی که به نظر می رسد هیچ یک از توضیحات به طور کامل این وضعیت را توضیح نمی دهد، ممکن است ترکیبی از این عوامل باعث ایجاد برص یا پیسی شود.

دلایل ابتلا به بیماری برص یا پیسی از دیدگاه طب سنتی

زمینه و علت پیدایش برص را یا خوراکی دانسته یا سبب آن را اختلالات رفتاری می‌دانند. نمی‌توان از این موارد یک علت اختصاصی را انتخاب کرد، چراکه ممکن است ترکیبی از این‌ها سبب پیدایش برص یا پیسی باشد. برای مثال در روایات آمده که اگر ترکیبی از ماست و ماهی خوردید و دچار پیسی شدید، جز خود را ملامت نکنید. در طب سنتی خوردن غذاهای سرد غلیظ یا دیرهضم سرد با هم، سبب پیدایش این بیماری شمرده شده است.

زیاد در حمام ماندن و بلافاصله بعد از غذا حمام رفتن، کم تحرکی، کم ورزش کردن از مولدات برص‌ هستند که باید به آن‌ها توجه داشت.

خوردن هم زمان تخم‌مرغ و ماهی، خوردن آب سرد بعد از غذا و میوه موجب برص می‌شود.

خوردن ترشی با شکم گرسنه یا خوردن آن همراه با شیر، خوردن شیر یا ماست همراه با ماهی.

خوردن و آشامیدن در حال جنابت.

غسل و وضو گرفتن با آبی که با نور مستقیم آفتاب گرم شده.

خوردن غذای مانده.

غصه، استرس(نگرانی مستمرّ) شدید.

عوارض بیماری برص یا پیسی

• آفتاب‌سوختگی‌های دردناک و سرطان پوست
• از دست دادن شنوایی
• تغییر در بینایی و تولید اشک و التهاب عنبیه
• پریشانی روانی

تاثیرات روانی بیماری برص یا پیسی

مطالعات نشان می‌دهند که بیماری پیسی می‌تواند تاثیرات روانی قابل‌ توجهی بر روی بیماران به جای گذارد. این بیماران اغلب در تمام روز در حال فکر کردن به بیماری خود هستند و این مسئله به‌خصوص به دلیل غیر قابل‌ پیش‌ بینی بودن بیماری رخ می‌دهد.

تاثیر روانی بیماری برص یا پیسی بر روی بیماران معمولا به شکلهای زیر بروز می کند:

• اختلالات عاطفی
• کناره‌گیری از رویدادهای اجتماعی
• احساس زشتی
• افسردگی
• اضطراب
• خودداری از فعالیت‌های بدنی

درمان بیماری برص در طب سنتی

درمان برص با طب سنتی امروزه رایج شده است و بیماران ترجیح می‌دهند که در کنار درمان شیمیایی، طب سنتی را نیز امتحان کنند. برص یا بیماری ویتیلیگو یک بیماری پوستی قابل درمان است که در طب سنتی به این بیماری بلور بلغم در سطح گفته می‌شود. این بیماری حتی اگر سراسر بدن را گرفته باشد، باز هم قابل درمان است.

سفارشات غذایی طب سنتی

در تدابیر طب سنتی نان مصرفی این گونه افراد باید برشته باشد.

حلواها و شیرینی که با عسل طبیعی و شیره انگور درست شده باشند (به شرطی که خیلی شیرین نباشد).

آش‌های ساده بدون رشته، شوربا.

قورمه با گوشت بزغاله.

تناول سوپ ماش، هر شب به مدت دو هفته.

استفاده از آبگوشت گوساله جوان.

تناول نخود پخته شده با فلفل و زردچوبه و گوشت، هویج پخته.

استفاده از زعفران در پخت غذا.

مصرف هفته‌ای دو زرده تخم مرغ عسلی (نه سفت و نه خام) .

مصرف آب شاهتره.

ادویه جاتی مانند: فلفل، دارچین، انیسون، اطریفل.

سبزیجات گرم مثل شوید و جعفری، چغندر و کلم، قاووت گندم (آرد بو داده گندم) و غذاهایی که از آن تهیه می‌شود.

غذای ایشان باید زود هضم، بدون چسبندگی و بدون چربی باشد.

مصرف بذرهای گرم و خشک مثل زیره و رازیانه در غذاها.

تنقلات مانند پسته، گردو، چلغوز و مویز سودمند است، مخصوصا اگر مویز بعد از غذا مصرف شود.

مصرف گلقند (مربای گل سرخ آفتابی) و مربای هلیله.

برای بیماران برص بهتر است عسل در شربت‌ها و غذاها استفاده شود.

صبحانه شیر تازه کم‌چرب گاو مخلوط با عسل آویشن، نان سبوس‌دار با مربای گل بهارنارنج میل شود.

دم‌کرده آویشن، شربت ماء العسل (آب عسل) شربت رضوی، شربت شیره انگور، شربت سیب، شکر سرخ با آب گرم را به عنوان نوشیدنی‌های مجاز در این بیماران می‌توان نام برد.

این افراد می‌توانند از عسل، مویز، مربای هلیله، مربای آمله، مربای سیب و شیره انگور با نان برشته برای صبحانه استفاده کنند.

توجه داشته باشید که مواد غذایی سفید رنگ استفاده نکنید و حتما میوه‌های رنگدانه‌دار استفاده کنید.

درست کردن خورشت با برگ‌های چغندر و گوشت تازه گاو، چند بار در هفته در وعده ناهار میل شود.

به طور کلی غذاهایی که خون گرم تولید می‌کنند برای افراد مبتلا به برص مفید است. از جمله گوشت جوجه مرغ، جوجه کبوتر، گنجشک، دراج، بره و گوسفند، بزغاله، کبک، شتر جوان، گوشت‌های بریان و کباب شده با ادویه‌های گرم، غذاهای گرم و خشک نیز مناسب هستند.

33 روش درمانی طب سنتی برای برص یا پیسی

1. مصرف جوشانده کله بادمجان.
2. مالیدن آبلیمو روی مواضع و در معرض آفتاب قرار دادن .
3. استفاده از دم کرده غنچه شقایق.
4. مالیدن ترکیب روغن زیتون با زاج بر روی موضع.
5. مالیدن خمیر جینکو بیلوبا روی موضع.
6. مصرف بلند مدت سرکه انگبین.
7. گذاشتن انجیر نارس روی موضع.
8. مالیدن ژل آلوئه ورا روی پوست مبتلا به برص.
9. پوست را خوب ماساژ داده و سپس با روغن زیتون یا کنجد چرب کنید.
10. سیاه دانه در مزاج، گرم است، روغن سیاه‌دانه زگیل‏ها و خال‏ها را زدوده و در علاج لکه‌‏های سفید و پیسی مؤثر است.
11. ماساژ پودر سیاهدانه سوخته با کمی سرکه در محل لک و برص.
12. خوردن مخلوط پونۀ کوهی با عسل گون به صورت لیسیدنی است.
13. عرق کردن در حمام، مالیدن لکه‌ها با پارچه ضخیم و زبر تا خون را جذب آن ناحیه کند، به شرطی که پارچه آلوده و چرکین نباشد.
14. مقدار دلخواه آب سیب را روی شعله گذاشته تا نصف شود، آنگاه آن را صاف کرده و یک شب بماند. سپس دوباره روی شعله ملایم گذاشته تا غلیظ شود. باز صاف کرده و در ظرف شیشه ای ریخته شود. اگر تابستان بود، چند روزی آن را در آفتاب گذاشته تا آب آن بخار شود. اگر خواستید شربت شیرین باشد، به ازای هر سه کیلو از افشره سیب با ۴۲۰ گرم شکر به قوام بیاورید.
15. مصرف طولانی سکنجبین. برای تهیه سکنجبین، دو واحد عسل، دو واحد عرق نعنا و یک واحد سرکه را باید با هم ترکیب کرده و یک سوم لیوان از این معجون و دو سوم آن را با آب پر کرده و روزی دو لیوان، یک لیوان صبح و یک لیوان شب مصرف نمایید. میزان مصرف این ترکیب، با توجه به میزانی که فرد با بیماری برص درگیر شده بستگی دارد‌، از این رو ممکن است که میزان مصرف آن ۴ ماه، ۶ ماه تا یک سال به طول بکشد. سه ماه که این دستور را به کار گرفتند، هر ماه نیز یک بار حجامت عام بگیرند.
16. دم کرده برگ غازیاقی. این گل فقط در ماه دوم فصل بهار یعنی اردیبهشت می‌روید و بعد از آن خشک می‌شود و در بقیه فصول سال نیز اصلا وجود ندارد. این برگ را با سبزی پلو هم می‌پزند و مصرف می‌کنند.
17. برگ‌های غازیاقی را در برنج شلتوک‌دار دم کنید و به صورت تناوبی آن را مصرف کنید.  البته نباید در مصرف برگ غازیاقی زیاده روی کرد زیرا موجب عقیم شدن و ناباروری می‌شود.
18. استفاده از روغن زرده تخم مرغ. به این ترتیب که روغن زرده تخم مرغ روی مناطقی که سفید شده است مالیده شود و پس از چند ساعت شسته شود.
19. اضطراب و کم خوابی را موجب تحریک این بیماری می‌دانند و برای برخورداری از خواب آرام، مصرف فالوده سیب (یعنی سیب رنده شده همراه عسل و گلاب و عرق بیدمشک) را قبل خواب توصیه می‌کنند ، که این کار بعد از یک ماه رنگ ضایعات پوستی این بیماران را خودبه‌خود بهتر می‌کند. بدون اینکه داروی خاصی به آنان داده شود.
20. خوردن صمغ آلو سیاه همراه با شیرۀ انگور.
21. کندوش را نرم بسایید و آن را با روغن زردۀ تخم مرغ مخلوط نمایید و بر موضع بمالید.
22. مصرف روزانه یک قاشق چایخوری پودر برگ سنا، همراه با ماست یا دوغ‌ شیرین.
23. مالیدن ترکیبی از روغن زیتون ۵ واحد، سرکه ۲واحد بصورت موضعی. برای ساخت این ضماد ترکیب را روی حرارت بگذارید تا سرکه آن تبخیر شود.
24. روزی یک قاشق چایخوری پودر برگ سنا، به همراه ماست یا دوغ شیرین مصرف کنید.
25. سرکه انگور پخته ، سه مرتبه در روز به موضع بمالید.
26. گل ختمی و جوش‌شیرین : یک قاشق مرباخوری از هر کدام را در صد سی سی آب جوش دم کرده ، صاف کرده و روزی سه بار به موضع بمالید.
27. سعد ۱۰ گرم + فلفل ۱۰ گرم + میخک ۱۰ گرم + جوز هندی ۱۰ گرم + تخم نیلوفر۱۰ گرم + تربد ۱۰ گرم + شکر سرخ ۵۰ گرم همه را نرم کوبیده در یک کیلو عسل ریخته روزی سه قاشق مرباخوری از آن را میل کنید.
28. برص و بهق را با آب بسیارداغ و با یک قطعه پارچه پشمی ماساژ دهید و بمالید و عسل و نشاسته را مخلوط کرده و به موضع بیماری بمالید.
29. حنا ۱۰۰ گرم + نوره ۵۰ گرم مواد فوق را مخلوط کرده در ۲۵۰گرم سرکه انگور پخته ، سه مرتبه در روز به موضع بمالید.
30. مصرف نخودآب برای این افراد بسیار تاکید می‌شود. برای تهیه آن باید یک مشت نخود آبگوشتی را به مدت ۲۴ ساعت در آب بخیسانید، نخود را همراه با پیاز و گوشت‌های توصیه شده آبپز کرده و بعد از پخته شدن مقداری جعفری خرد شده و شوید خشک و روغن بادام یا زیتون اضافه کنید.

31. تنقیه و پاکسازی بدن با حب صبر و ایارج (داروییست سنتی که از ترکیب آلوئه ورا یا صبر زرد، دارچین، زعفران و عناب و در بعضی موارد گل رز بدست می آید).

32. جوانه‌های نازک ترش‌ مزه درخت مو را فشرده و هر روز یک لیوان از آن بخورید.

33. بادمجان را در آب جوشانده تا له شود، آب آن را صاف کرده در روغن زیتون سوزانده و مرتب روی لکه‌ها بمالند تا مفید واقع شود.

پرهیزات بیماران مبتلا به برص یا پیسی از نظر طب سنتی

• مواد غذایی تولید کننده بلغم (مواد غذایی سرد و تر و سفید رنگ مثل سفیده تخم مرغ، ماست) حتی الامکان باید حذف شوند یا در صورت مصرف (به ناچار) حتما با مصلحات آن‌ها مصرف شوند.
• غذاهای غلیظ و دیر هضم مثل گوشت گاو و گوساله، بادمجان، سالاد اولویه و غذای شب مانده اصلا مناسب نیستند.
• لبنیات (شیر، ماست، پنیر و…)، ماهی، مرغ ماشینی، قارچ، همه ترشی‌ها مثل سرکه، سبزیجات سرد مثل کاهو و خرفه، میوه‌های سرد و خصوصا تر مانند هندوانه، خیار، نارنگی، پرتقال و…، خوردن هم زمان تخم مرغ و ماهی، خوردن آب بعد از غذا و میوه مولد برص است. از درهم خوری، پرخوری و بد هضمی غذا پرهیز شود.
• تا حد امکان از خوردن آب بالاخص آب سرد بعد از غذا و میوه اجتناب شود. اگر نمی‌توانید آب نخورید، به مقدار کم آب جوشیده و گرم و همراه کمی عسل مصرف کنید. در مواقع تشنگی شربت سیب شیرین به جای آب، نوشیدنی بسیار مناسبی است. به طور کلی از همه مواد غذایی که سرد و تر و سفید رنگ هستند، غلیظ کننده و خام کننده خون هستند، پرهیز شود. حتی چربی از گوشت‌ها جدا شود.
• بهتر است بیماران برصی در مکان‌های مرطوب و در آب و هوای مرطوب سکونت نداشته باشند.
• زیاده روی در نزدیکی کردن، خواب زیاد و بیداری زیاد برای مبتلایان به برص مضر است.

منبع: تیم گردآوری محتوای طبایع